Γράφουν: Οι περιπέτειες ενός κουβανού συγγραφέα στην Ευρώπη.
Ο ίδιος, γράφει:
“Αυτές οι σημειώσεις, σκόρπιες, σύντομες και χωρίς συμπεράσματα, προέρχονται από το ημερολόγιό μου εκείνης της εποχής. Χάρη σε εκείνο το ημερολόγιο μπορώ τώρα, είκοσι χρόνια αργότερα, να ανασυνθέσω, έστω επιφανειακά, εκείνες τις ημέρες γύρω από τα Χριστούγεννα του 1998”.

Εκείνο που είναι σίγουρο είναι ότι ο φλεγόμενος αυτός συγγραφέας, γράφει πάντα για την Κούβα όπως την ζει. Κι ας διηγείται ιστορίες από ευρωπαϊκές πόλεις. Και ακόμη πιο πέρα, ζει, όπως γράφει. Στην Κούβα, πίσω από τις γραμμές των τουριστικών οδηγών.
Σε όλα τα βιβλία του είναι εμφανής αλλά και καθηλωτικός ο αγώνας του να πλησιάσει και να κατανοήσει, όσο είναι δυνατόν, την ανθρώπινη ψυχή.
Ζώντας όλη του την ζωή στην παράξενη αυτή πατρίδα, βιώνοντας στο πετσί του όλες της περιπέτειες της, δικαιούται να μιλάει με την αφοπλιστική του ειλικρίνεια, για την μοίρα του κουβανέζικου λαού. Ζει σε μια χώρα, όπου όλα συμβαίνουν μέσα σε διαρκή σύγχυση. Σαν κάθε φορά να ξεκινούν
όλα από την αρχή. Σαν να μην υπάρχει προηγούμενη ιστορία. Οι άνθρωποι ονειρεύονται, πασχίζουν με όλες τις δυνάμεις τους να βγουν από την μιζέρια. Και δεν αναφέρομαι στην πάλη με τους καρχαρίες, όταν προσπάθησαν με σχεδίες να περάσουν απέναντι, στο Μαϊάμι και να μετατραπούν σε δυστυχισμένους μετανάστες, αλλά κυρίως στην μάχη με την άγρια καθημερινότητά τους, που προσπαθούν να δαμάσουν με χίλιους τρόπους.
Η μεγαλύτερη επιτυχία αυτού του ανθρώπου πρώτα και συγγραφέα μετά, είναι, κατά την άποψή μου, το ότι κατόρθωσε να μην πάρει την ζωή του, αλλά και συνακόλουθα την λογοτεχνία που υπηρετεί, στα σοβαρά. Έμεινε πιστός στην δική του αλήθεια και στο δικό του λογοτεχνικό σύμπαν. Είχε επίσης σαν
άνθρωπος-συγγραφέας, την εξαιρετική ικανότητα να πλησιάζει τους άλλους ανθρώπους με αληθινή αγάπη και τρυφερότητα και με την ίδια τρυφερότητα να τους αποχωρίζεται.
Δεν θέλησε να μεταναστεύσει, ούτε το 1959, όταν ο Κομαντάντε ανέλαβε να τα αλλάξει όλα, αφού προηγουμένως ισοπέδωσε όλα τα προηγούμενα, αλλά ούτε αργότερα, όταν είχε άπειρες ευκαιρίες. Δεν κυνήγησε ευκαιρίες για καλύτερη ζωή και, κυρίως, για λογοτεχνική καριέρα.
Γράφοντας αυτές τις γραμμές, μετά την ανάγνωση του τελευταίου βιβλίου του, “Ημερολόγιο επιβίωσης”, που πρόσφατα μεταφράστηκε στα Ελληνικά, ήρθαν στο νου μου οι στίχοι του μεγάλου Αλεξανδρινού:

Καινούριους τόπους δεν θα βρεις, δεν θα βρεις άλλες θάλασσες.
Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς
τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς•
και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ’ ασπρίζεις.
Πάντα στην πόλι αυτή θα φθάνεις. Για τα αλλού — μη ελπίζεις—
δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό.
Έτσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ
στην κώχη τούτη την μικρή, σ’ όλην την γη την χάλασες.

Το ημερολόγιο επιβίωσης είναι γραμμένο πάνω σε σημειώσεις που κράτησε ο Γκουτιέρρες, κατά την περιοδεία του στην Ευρώπη, μετά την εκδοτική επιτυχία της «Βρώμικης τριλογίας της Αβάνας». Οι εμπειρίες του, πάντα ανακατεμένες με γυναίκες, σεξ, ποτά, αλλά και σκέψεις για την ζωή , τον
έρωτα και τον πολιτισμό.
Ο ίδιος, κάπου μέσα στις σελίδες του ημερολόγιου, αναρωτιέται, γιατί όλοι θέλουν να βλέπουν την πολιτική στα έργα του. Να τον μπλέξουν στα σκατά τους, από την μια ή από την άλλη πλευρά ! Να υποβιβάσουν την σκέψη του σε πολιτική καταγγελία! Επειδή (υποθέτει πάλι ο ίδιος), ότι κάτι
τέτοιο είναι πιο εύκολο και πιο βολικό.

Το ίδιο -είμαι σίγουρη, αντιλαμβάνονται και οι αναγνώστες που μπορούν να βλέπουν κάτι
περισσότερο απ’ αυτό. Όσοι εκτιμούν την αλήθεια της λογοτεχνίας, ταξιδεύουν μαζί της, και δεν εγκλωβίζονται σε στεγανά. Κάθε αναγνώστης βεβαίως έχει την δύναμη να διαβάσει ένα έργο με τον δικό του τρόπο. Η πρόκληση ωστόσο από την πλευρά του συγγραφέα παραμένει. Το βιβλίο του
μετατρέπεται σε πολλά βιβλία και εφόσον αυτό το αποδεχθεί, έχει ήδη κατακτήσει την εσωτερική γαλήνη, δίχως να παίξει το ηλίθιο χαρτί του «επιτυχημένου συγγραφέα».