Στην όχι και τόσο μακρινή μας Γεωργία, μια χώρα στον γνωστό μας Καύκασο, υπάρχει έντονη ελληνική δραστηριότητα. Το Κρατικό Πανεπιστήμιο της Τιφλίδας, πρωτεύουσας της Γεωργίας, έκανε αφιέρωμα στην επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, συνεορτάζοντας και την απελευθέρωση της Γεωργίας από την σοβιετική Ρωσία.

Ο σύνδεσμός μου με την Γεωργία είναι η  Καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο της Τιφλίδας, Μήδεια Αμπουλασβίλι, η οποία είναι επίτιμη δημότις της νήσου Καλύμνου, υπέρμαχος  της Ελληνικής Φιλίας, μιας ομάδας με μέλη φιλολόγους από όλες τις χώρες που διδάσκουν Ελληνικά και προβάλλουν τη χώρα μας στη χώρα τους, δραστηριοποιούνται και νιώθουν σαν Έλληνες και Ελληνίδες. Η Μήδεια λοιπόν,  μου έστειλε το Αφιέρωμα. Μόνο ο Πρόλογος και ο Επίλογος είναι γραμμένος και στα Ελληνικά. Και από αυτά τα δύο κείμενα -το Α και το Ω του Αφιερώματος-  επιλέγω ψηφίδες, οι οποίες δείχνουν την αγάπη του γεωργιανού λαού για την Ελλάδα και τους πανάρχαιους δεσμούς που συνδέουν τις δύο χώρες .

Ο τίτλος του Αφιερώματος είναι:    

  Εύλαλα Μάρμαρα

Επεισόδια από την Ιστορία Ελληνο–Γεωργιανών Σχέσεων

19^ος – 20^ος αιώνας

მეტ­ყვე­ლი მარ­მა­რი­ლო­ები

ეპ­იზ­ოდ­ები

ქარ­თულ–ბერ­ძნუ­ლი ურ­თი­ერ­თო­ბის ის­ტო­რი­იდ­ან

 ΧΙΧ–ΧΧ სა­უკ­უნე­ები

ესე­ებ­ის კრე­ბუ­ლი

ბი­ლი­სი

2021

Ο καθένας δεν μπορεί να διαβάσει βέβαια στα Γεωργιανά, αλλά μπορεί να διακρίνει το καλλιγράφημα, σαν κέντημα φτιαγμένο με μεράκι, για να εκφράσει την αγάπη για τη ζωή, την ελευθερία και την συνεργασία ανάμεσα στους λαούς.

Να θυμίσω ότι η Γεωργία είναι η πατρίδα της Μήδειας, η οποία όμως δεν έχει τα χαρακτηριστικά που της προσέδωσε ο Ευριπίδης στην τραγωδία του. Η Μήδεια στη Γεωργία είναι η σοφή γυναίκα και θεά και τιμάται από το λαό της ακόμα και σήμερα.

Το βιβλίο εκδόθηκε με την ευγενική υποστήριξη του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελληνικής Δημοκρατίας και φέρει προμετωπίδα τα εξής: წიგ­ნი ეძ­ღვნე­ბა

სა­ბერ­ძნე­თის რე­ვო­ლუ­ცი­ის 200 წლის იუბ­ილ­ეს და სა­ქარ­თვე­ლოს სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ვი    და­მო­უკ­იდ­ბ­ლო­ბის აღ­დგე­ნის 30 წლის­თავს  

και σε μετάφραση:

Αφιερώνουμε αυτό το βιβλίο στην επέτειο των 200 χρονών από την Ελληνική Επανάσταση και στα 30 χρόνια από την αποκατάσταση της ανεξαρτησίας του γεωγριανού κράτους.

Αντιγράφω από την έκδοση:

Για την επανάσταση του 1821 – και με αφορμή τα 200 χρόνια που συμπληρώθηκαν φέτος – πολλά ειπώθηκαν, πολλά γράφτηκαν, πολλά ακούστηκαν. Επομένως, είναι δύσκολο, σχεδόν ακατόρθωτο, να προσθέσει κανείς κάτι ουσιαστικό και να πει κάτι πρωτότυπο για ένα τόσο σημαντικό γεγονός. Όμως, όταν οφείλεις πολλά σε αυτή τη χώρα, η ανάγκη να συμμετέχεις με όποιον τρόπο στον γιορτασμό της επετείου είναι έντονη. Και κάπως έτσι γεννήθηκε η ιδέα του παρόντος βιβλίου, με κύριο σκοπό να τιμήσουμε αυτό το γεγονός. Όμως, αν ή Ελλάδα φέτος γιόρτασε τα 200 χρόνια της ελευθερίας, η Γεωργία συμπλήρωσε τα 30 χρόνια από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της… Η διπλή αποστολή μας συνοδεύτηκε από μία φιλοδοξία αντάξια του σκοπού: οι ιστορίες που καταγράψαμε είναι ή παντελώς άγνωστες, ή λιγότερο γνωστές.

Σημαδιακός ήταν για μας ο χαρακτηρισμός του τελευταίου βασιλιά της Γεωργίας του Γεωργίου ΙΓ΄ (1798-1800): «αγαπούσε τις εκκλησίες, σεβόταν τον κλήρο, ήταν ευμενής προς τους ξένους, κυρίως προς τους Έλληνες Ορθοδόξους, υποδουλωμένους και εξουθενωμένους από τους Τούρκους». Ο βίος του, από τον οποίο και προέρχεται το σχετικό απόσπασμα, είναι γραμμένος από έναν σπουδαίο ιστορικό του 19ου αιώνα με το όχι τυχαίο όνομα Πλάτων (Ioseliani). Μεταξύ των άλλων, ο συγγραφέας αναφέρει και κάποιους Έλληνες ιερωμένους που είχαν στενή σχέση με τη Γεωργιανή βασιλική δυναστεία των Βαγρατιδών πριν αυτή διωχθεί από την Τσαρική Ρωσία: το 1801 από την Ανατολική Γεωργία και το 1810 από τη Δυτική. Οι πληροφορίες αυτές δεν ήταν γνωστές στους ερευνητές ελληνικών σπουδών στη Γεωργία και ανέδειξαν καινούριες πτυχές των πνευματικών σχέσεων των δύο χωρών. Επίσης, άνοιξαν οι νέοι ορίζοντες για περαιτέρω έρευνα προς αυτή την κατεύθυνση και κυρίως τον 19ο αιώνα, που μέχρι στιγμής έχει ερευνηθεί ελάχιστα…

Για τη Γεωργία: η αρχή της ρωσικής κυριαρχίας, ο τσαρικός ζυγός, οι ελπιδοφόρες πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, η πολυπόθητη ανεξαρτησία το 1918 που διήρκησε μόνο για τρία χρόνια, από το 1921 το κομμουνιστικό καθεστώς, χρόνια δύσκολα και γεμάτα αντίσταση, αγώνα των αντιφρονούντων και διωγμένων, φυλακισμένων, εκτοπισμένων, εκτελεσμένων, και πάλι η πολυπόθητη ανεξαρτησία το 1991. 

Για την Ελλάδα: ο τουρκικός ζυγός, η επανάσταση, η συνεχής μάχη για κάθε σπιθαμή της ελληνικής γης, οι εσωτερικές συγκρούσεις, το ποντιακό ζήτημα, η γενοκτο­νία, η Μικρασιατική Καταστροφή, ο επανα­πατρισμός, η Κατοχή, ο Εμφύλιος, η χούντα και πάλι η νίκη της δημοκρατίας.

Εκ πρώτης όψεως διαφορετικοί οι άξονες αλλά τους δύο λαούς τους ενώνουν η αλληλοβοήθεια, η αλληλεγγύη, η αλληλοεκτίμηση, η μνήμη, η αμοιβαία αγάπη και κατανόηση (…)

Η αναγέννηση της Ελλάδας σηματοδοτήθηκε από τη γιορτή του Ευαγγελισμού, μα και η αρχή του γεωργιανού κράτους συνδέθηκε με την ίδια γιορτή, συνδυάζοντας και την Ανάσταση: το 1991 ο Ευαγγελισμός στη Γεωργία συνέπεσε με το Πάσχα και γιορτάστηκαν μαζί (στις 7 Απριλίου). Η ανεξαρτησία ανακηρύχθηκε μόλις δύο μέρες αργότερα, στις 9 Απριλίου.

Μερικές ιστορίες του βιβλίου εν συντομία 

Εντυπωσιάζει η υποδοχή του αρχηγού του Γεωργιανού στρατού στρατηγού Kvinitadze από τους Έλληνες. Με περίσσια φροντίδα και στοργή αγκάλιασαν στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων τους Γεωργιανούς σπου­δαστές που είχαν εξουθενωθεί από πόλεμο, ήττα, πείνα. Κουβαλούσαν μαζί τους τις τραγικές συνέπειες της προέλασης του Κόκκινου Στρατού στη Γεωργιανή πρωτεύουσα στις 25 Φεβρουαρίου του 1921. Λίγα χρόνια αργότερα ένας από τους σπουδαστές, που φοίτησε στην ανωτέρω Σχολή, θα έγραφε: «δοκιμάζαμε το κρασί που μας είχε κεράσει ο γιός του Έλληνα αρχιστράτηγου και μας κολάκευε που οι Έλληνες οικοδεσπότες μας ήξεραν για τους μεσαιωνικούς γεωργιανούς ναούς και την ιστορία της Γεωργιανής πριγκίπισσας που έγινε Βυζαντινή αυτο­κράτειρα» [πρόκειται για τη Μαρία τη θυγατέρα του Γεωργιανού βασιλιά Bagrat Δ΄ (1027-1072) που έγινε δύο φορές βυζαντινή αυτοκράτειρα: σύζυγος του Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα (1071-1078) και του Νικηφόρου Γ΄ Βοτανειάτη (1078-1081)].

Και συνεχίζουν οι φοιτητές: «Επισκε­φτήκαμε την Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης και τα εμβληματικά αρχιτεκτονικά μνημεία της Αθήνας… Και όμως, τον πόνο που μας συνόδευε από την πατρίδα, δεν μπορούσαμε να τον καταπραΰνουμε με κανένα τρόπο».

Η ηρωική πράξη του Έλληνα αξιωματούχου Ευαγγελίδη θα σώσει εκατοντάδες γεωργιανές ψυχές στο Βατούμ περίπου το 1902-1903. Τιμωρήθηκε για αυτό … Υποβαθμίστηκε και απομακρύνθηκε από τη στρατιωτική βάση… Συγκινητική είναι η φιλία του με τον γνωστό Γεωργιανό συγγραφέα David Kldiashvili (1862-1931), ο οποίος μας παρέχει τις σχετικές πληροφορίες.

Μεταδοτικός είναι ο ενθουσιασμός που χτίζουν οι Έλληνες τον πρώτο χριστιανικό ναό στο Βατούμ το 1865, ενώ οι καμπάνες του το 1878, σημαίνουν την αλλαγή του καθεστώτος. Συγκινητικές είναι οι αναμνήσεις του Ποντίου ακτιβιστή και γνωστού γιατρού Θ. Κ. Θεοφύλακτου στο αυτοβιογραφικό του σύγγραμμα «Γύρω στην άσβεστη φλόγα» για το Βατούμ και τη φιλοξενία που πρόσφερε η Γεωργία στους πρόσφυγες. Έτσι, οι Πόντιοι βρήκαν ασφαλές καταφύγιο στο Βατούμ και οι Γεωργιανοί σπουδαστές της Στρατιωτικής Σχολής στην Αθήνα.

Η ελληνική υπογραφή στο έγγραφο της ανακήρυξης της Γεωργιανής ανεξαρτησίας το 1918 από μόνη της είναι γεγονός συμβολικό στις σχέσεις των δύο λαών. Αναδείξαμε τον Ιωάννη Πασαλίδη, τον μοναδικό Έλληνα βουλευτή της Γεωργιανής Δημοκρατίας του 1918-1921. Ίσως δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο Ι. Πασαλίδης ονόμασε τη μικρότερή του κόρη Νίνα, το όνομα της Ισαποστόλου της Γεωργίας, που εκχριστιάνισε τους Γεωργιανούς το πρώτο μισό του 4ου αιώνα …

Ο «πατέρας» του Γεωργιανού έθνους, Ilia Chavchavadze (1837-1907) το Νοέμβριο του 1889, δημοσιεύει κείμενο όπου στηρίζει την κρητική επανάσταση… προσπαθεί να εξηγήσει ότι αυτός ο αγώνας είναι δίκαιος, ότι η Κρήτη είναι ελληνική και ότι η διεθνής κοινότητα οφείλει να υποστηρίξει την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας, να ενωθεί δηλαδή η Κρήτη με την υπόλοιπη Ελλάδα. …

 Τα πρώτα γεωργιανά κινούμενα σχέδια που γυρίστηκαν το 1935, είχαν ως θέμα την Αργοναυτική Εκστρατεία. Επίσης, το πρώτο αντισοβιετικό περιοδικό των Γεωργιανών αντιφρονο­ύντων λεγόταν «Χρυσόμαλλον Δέρας» (1975). Ο επιμελητής και εκδότης του περιοδικού, ο Zviad Gamsakhurdia (1939-1992) έμελλε να γίνει ο πρώτος Γεωργιανός Πρόεδρος, ανακηρύσσοντας τη Γεωργιανή ανεξαρτησία το 1991. Δεν παραμελήσαμε την απεικόνιση των αρχαίων ελληνικών θεών στις αίθουσες του πρώτου γεωργιανού σχολείου-γυμνασίου στην Τιφλίδα, το οποίο μετράει  200 και πλέον χρόνια.

Το καλύτερο ίσως κομμάτι κρατήσαμε για το τέλος. Η έκδοση αυτή ολοκληρώνεται με ένα μέρος από το ημερολόγιο του φιλέλληνα Γεωργιανού υψηλόβαθμου στρατιωτικού, που βαθιά εντυπωσιασμένος και συγκινημένος με την Ακρόπολη, έκανε σημειώσεις στο ημερολόγιό του πριν από ακριβώς 97 χρόνια. Το όνομά του είναι Valiko Jugheli (1887-1924). Με το βάθος της σκέψης του και τη λεπτότητα που περιγράφει τα συναισθήματά του – μόνο με τον Λόρδο Βύρωνα θα μπορούσε να συγκριθεί. .. εμπνέεται από τα μάρμαρα του Παρθενώνα και παραδίδει μαθήματα πατριωτισμού και ταυτόχρονα, κοσμοπολιτισμού. Έτσι, αποδεικνύει περίτρανα ότι μόνο όταν αγαπάς βαθιά και ουσιαστικά την πατρίδα σου, μπορείς να εκτιμήσεις τα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο τίτλος του παρόντος βιβλίου προέρχεται από το ημερολόγιο αυτό. Για το εξώφυλλο χρησιμοποιήθηκε η φωτογραφία του Jugheli μαζί με τους ομοϊδεάτες του μπροστά στον Παρθενώνα (τραβήχτηκε στις 19 Φεβρουαρίου του 1924). 

Όλο το απόσπασμα του ημερολογίου του Baliko Jugheli που αφορά στην παραμονή του στην Ελλάδα, μεταφράστηκε από τα γεωργιανά στα ελληνικά ειδικά για την παρούσα έκδοση και δημοσιεύεται για πρώτη φορά.

Αντί Επιλόγου

Ο Valerian Jugheli (1887-1924) συχνότερα αναφέρεται με το υποκοριστικό του ονόματός του, Valiko. Γεννήθηκε σε ένα χωριό της Δυτικής Γεωργίας. Φοίτησε στο Κλασικό Γυμνάσιο του Κουταΐσι, της Γεωργιανής συμπρω­τεύου­σας… στην ηλικία των 17 ετών, ήταν μέλος επαναστατικών οργανώσεων και συμμετείχε ενεργά σε όλες τις σχετικές εκδηλώσεις. 

Συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης…. ασχολήθηκε και πάλι με την πολιτική ενάντια στο τσαρικό καθεστώς. Για τις επαναστατικές του δραστηριότητες συνελήφθη και μεταφέρθηκε στην Τιφλίδα, όπου και φυλακίστηκε… αποφυλακίστηκε και συνέχισε να συμμετέχει στα κοινά. Από τον Δεκέμβριο του 1917 ξεκίνησε την οργάνωση της Λαϊκής Φρουράς… συμμετείχε προσωπικά στην πρώτη γραμμή, δίνοντας το παράδειγμα στους συμπολεμιστές του … Στις 26 Μαΐου του 1918 η Γεωργία κήρυξε την ανεξαρτησία της μετά από 117 χρόνια υποταγής στην Τσαρική Ρωσία. Το 1919 διεξήχθησαν οι πρώτες βουλευτικές εκλογές. Ο Valiko Jugheli εξελέγη βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος. Το νεότευκτο κράτος υπήρξε πρωτοπόρο σε πολλούς τομείς… έδωσε στις γυναίκες το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι…. Όμως  όλα τελείωσαν με την επίθεση της Σοβιετικής Ρωσίας στις 12 Φεβρουαρίου του 1921. Αυτός ο άνισος πόλεμος κορυφώθηκε με την κατάληψη της Τιφλίδας στις 25 Φεβρουαρίου και τελείωσε με την ήττα της Γεωργίας στις 18 Μαρτίου του ιδίου έτους, όταν όλη η εκλεγμένη κυβέρνηση φυγαδεύτηκε από το λιμάνι του Βατούμ.

Η Γαλλία ήταν η χώρα που έδωσε το πολιτικό άσυλο στα μέλη της διωγμένης κυβέρνησης… Ο Jugheli τραυματίστηκε αλλά κατάφερε να ξεφύγει και αυτός στη Γαλλία, όπου συνέχισε την αντισοβιετική του δράση. Μαζί με άλλους Γεωργιανούς στρατιωτικούς κατέστρωσε το σχέδιο επανάστασης, αλλά το σχέδιο είχε αποκαλυφθεί και μόλις εκείνος έφτασε στη χώρα του συνελήφθη…. Στις  28 Αυγούστου 1924, ημέρα της Κοίμησης της Θεοτόκου στη Γεωργία, η επανάσταση πνίγηκε στο αίμα και  ο Valiko Jugheli εκτελέστηκε στις 30 Αυγούστου, στα  37 του χρόνια.  

Το ημερολόγιο του δημοσιεύτηκε στο γεωργιανό περιοδικό Kartuli Emigratsia (ქართული ემიგრაცია) # 2 (5) 2014, από τον γνωστό Γεωργιανό δημοσιογράφο και ερευνητή Paata Natsvlishvili (პაატა ნაცვლიშვილი) με τίτλο «Οι 21 σελίδες των 21 ημερών της μυστικής αποστολής του Valiko Jugheli».   Ο Valiko Jugheli ξεκίνησε να το γράφει στο πλοίο «Πατρίς» από τη Μασσαλία στις 9 Φεβρουαρίου του 1924, όπου επιβιβάστηκε  μαζί με τους 4 συντρόφους του. Κάθε πρόταση του ημερολογίου είναι βαθιά συγκινητική και συναισθηματικά άκρως φορτισμένη… «θέλω τούτο το ημερολόγιο να είναι πιο ευτυχισμένο: να είναι το τελευταίο που έχει γραφεί στην ξενιτιά… Μέσω Μασσαλίας έφτασα στη Γαλλία και μέσω Μασσαλίας αναχωρώ. Και τότε μαζί με τον Benia (από τις σημαντικότερες μορφές του κινήματος) έφτασα και τώρα πάλι μαζί του φεύγω… Δόξα τω Θεώ! Επιτέλους κύλησε το νερό στ’ αυλάκι. Επιστρέφω» (σσ. 13-14).

Το προαναφερόμενο πλοίο «Πατρίς» από τη Μασσαλία φτάνει στον Πειραιά, στη συνέχεια στη Θεσσαλονίκη και καταλήγει στην Κωνσταντινούπολη. Η πεντάδα μένει στο πλοίο αλλά δεν χάνουν την ευκαιρία να δουν και τα αξιοθέατα εκμεταλλευόμενοι τις ώρες που αγκυροβολεί το πλοίο στο κάθε λιμάνι. Και κάπως έτσι ο Διοικητής της Λαϊκής Φρουράς της Γεωργίας, έξι μήνες πριν την εκτέλεση του, επισκέφτηκε την Ακρόπολη.

… Η Ακρόπολη έπαιξε έναν πραγματικά μεταφυσικό ρόλο στη ζωή του Γεωργιανού Διοικητή. Σαν να τον «έχρισε» για τον επικείμενο άνισο αγώνα και να τον εξόπλισε με το απαραίτητο ψυχικό σθένος. Ο Jugheli δεν έτρεφε ψευδαισθήσεις. Ερχόταν να αναμετρηθεί με το σοβιετικό τέρας, που ήξερε καλύτερα από πολλούς και τις διαστάσεις του και τις δυνατότητές του. Όμως, ακριβώς η Ακρόπολη στάθηκε η πηγή της αισιοδοξίας του. Αυτό το μνημείο του έδωσε το οξυγόνο και τη δύναμη να πιστέψει στη νίκη και στον αγώνα στον οποίο θα εμπλεκόταν… είναι το ημερολόγιο ενός ανθρώπου ευτυχισμένου, του οποίου η ευτυχία πηγάζει αποκλειστικά από την Ακρόπολη. Αυτή εμπνέει ακόμη και μετά από 25 (και τώρα πια, 26) αιώνες ανθρώπους να παλέψουν για την ελευθερία.

Τα σημεία του κειμένου όπου ο Jugheli περιγράφει τα συναισθήματά του για αυτήν είναι ουσιαστικά ένας ύμνος προς την Ακρόπολη, που δύσκολα θα συναγωνιστεί ένας γεννημένος ποιητής ή συγγραφέας. Αν και οι προσπάθειές του στέφθηκαν με απόλυτη αποτυχία, κάτι που τελείωσε και με τη δική του, προσωπική του τραγωδία, έρχεται η «Ακρόπολη του ημερολογίου» να παρηγορεί και να υπόσχεται τη νίκη, έστω και αν αυτή ήλθε μετά από αρκετές δεκαετίες.

Γνωρίζοντας το τέλος του συγγραφέα …ο αναγνώστης δεν το διαβάζει με βαριά καρδιά, δεν απελπίζεται και δεν τον κατακλύζουν οι μαύρες σκέψεις.

Υπάρχει ένα φως στο κείμενο, το φως των μαρμάρων της Ακρόπολης. Αυτό το φως τρέφει εδώ και πλέον 26 αιώνες τους ευγενικούς πόθους του κάθε αδικημένου ανθρώπου και της κάθε υποδουλωμένης χώρας αυτού του πλανήτη.

Ημερολόγιο του Valiko Jugheli

(αποσπάσματα)

19 Φεβρουαρίου. 1924. Αθήνα. Πρωί.

Μόλις κατηφορίσαμε από τον λόφο της Ακρόπολης. Είμαι κατενθουσιασμένος, συγκινημένος! Με αγάπη και ευλάβεια ασπάστηκα τ’ αρχαία μάρμαρα που έχουν τόσο μεγάλη σημασία για την οικουμένη ολόκληρη! Δόξα και θαυμασμός αξίζουν στην αρχαία Ελλάδα, σ’ αυτό το  λαμπρό λίκνο των πολιτισμών του κόσμου!.. Ποτέ δεν ξανάνιωσα τέτοια γλυκύτητα και αγαλλίαση κατά τις επισκέψεις μου σε σπουδαία μνημεία!

Αξιώθηκα να το δω και αυτό!..

20 Φεβρουαρίου, 1924. Πειραιάς, στο πλοίο. Ήρεμο πρωί.

Σαλαμίνα, Πλαταιές, Αθήνα, Ακρόπολη, Μαραθώνας! Και άλλα πολλά λαμπρά σαν τον πυρσό ονόματα ιστορικά! Ο νους μου τρέχει προς το παρελθόν και επιθυμεί να δώσει σάρκα και οστά στα … εύλαλα μάρμαρα…

Από παιδί αγαπούσα την πλούσια, ζωντανή, ελκυστική ιστορία της αρχαίας Ελλάδας, τόσο γεμάτη από ένταση. Αγαπούσα τη σοφία της Ελλάδας, την ελευθερία και την ομορφιά της… τα βιβλία είναι πάντα φτωχά και βουβά.

Αυτό που είδα χθες με τα μάτια μου, αυτό που περπάτησα, αυτό που άγγιξα με το χέρι μου και αυτό που ασπάστηκα με σεβασμό, ήταν ανώτερο από κάθε βιβλίο. Δεν πίστευα ποτέ ότι λίγα απομεινάρια της αρχαίας Ελλάδας θα μου έκαναν τέτοια  δυνατή εντύπωση. Δεν φανταζόμουν ότι τα αρχαία ερείπια θα έψαλλαν τόσο μεγαλόφωνα και τόσο αρμονικά για την υψηλή ομορφιά του παρελθόντος τους!

… Η Ακρόπολη με σκλαβώνει και με εντυπωσιάζει. Δεν θέλω να απομακρυνθώ από αυτό τον μεγαλοπρεπή ναό, θέλω να αντικρίζω για πάντα τούτα  τα βουβά, θρυμματισμένα αλλά ταυτόχρονα υπέροχα και ηχηρά μάρμαρα. Η καρδιά σου, η ψυχή και ο νους σου ενσωματώνονται με αυτά τα ωραία πέτρινα ερείπια … Δεν θα το πίστευα ότι θα φιλούσα ξένο χώμα. Και όμως, εχθές ασπάστηκα τις μεγαλειώδεις πέτρες της Ακρόπολης! … Κάποια εξωτερική δύναμη με ανάγκαζε να το κάνω και αν ήμουν μόνος μου μάλλον θα φιλούσα αυτά τα ψυχρά μάρμαρα μέχρι να χορτάσω! Και αυτά τα μάρμαρα, αυτή η μεγαλειώδης δόξα … δεν ανήκει μόνο στους σημερινούς Έλληνες. Αυτή η δόξα ανήκει σε όλη την ανθρωπότητα, και δεν έχει πατρίδα, έτσι δεν είναι; Και εγώ στην Ακρόπολη φιλούσα το παρελθόν μας, το βασανισμένο μας παρόν και το ελευθερωμένο, ανθισμένο μας μέλλον!..

Στον καθένα από εμάς (ιδιαιτέρως, στον Vasil, στον Viktor και στον Grigol) η αρχαία Αθήνα έκανε την ίδια εντύπωση. Αυτές οι ριζωμένες πέτρες εξόπλισαν όλους μας με νέα πνοή, με νέα διάθεση αυτοθυσίας! Και λέγαμε, άλλοτε μεγαλόφωνα και άλλοτε μέσα μας, γιατί να είναι η Γεωργία σκλαβωμένη από άλλους; Γιατί να μην μπορεί ο Γεωργιανός λαός να αναπνέει τον ιερό αέρα της ελευθερίας; Προτιμάμε τον θάνατο από τη σκλαβιά!!!     Και εγώ ξέρω, όταν φτάσουμε εκεί και περάσουμε στον ενεργό, μεγάλο αγώνα, θα αναπολήσουμε πολλές φορές αυτά τα μέρη και τα εύλαλα μάρμαρά τους. Και αυτό θα αυξήσει τον πόθο μας για αυτοθυσία και θα προσθέσει φλόγα στον αγώνα μας!.. Ακριβώς σε αυτό έγκειται η δόξα, η ισχύς και η ανωτερότητα του ανθρώπου, η ανθρωπινότητα του ανθρώπου, όταν αυτός [δηλ. ο άνθρωπος] μπορεί να μεταδώσει από άκρη σε άκρη τη φωνή του στον πλησίον του και από αιώνα σε αιώνα να κληροδοτήσει τον όρκο του.

 Έχω ήδη αντικρύσει τους γιγαντιαίους πυρσούς του παγκόσμιου πολιτισμού, … Είδα την Ακρόπολη, την Αγία Σοφία, το ναό του Μιλάνου, το Λούβρο, τις Βερσαλλίες και τον πύργο του Άιφελ, αλλά τίποτα δεν μου έκανε τόσο μεγάλη και ανεξίτηλη εντύπωση όπως η αρχαία Αθήνα. Και η χθεσινή ημέρα θα μείνει στη ζωή μου ως μια από τις ευτυχέστερες, αυτή θα είναι η αγαπημένη κι η ενθαρρυντική μου ανάμνηση…

21 Φεβρουαρίου, 1924. Πρωί. Θάλασσα.

…Η Αθήνα αφήνει μια θαυμάσια και δυνατή εντύπωση. Είναι αρκετά μεγάλη, καθαρή, όμορφη και πολιτισμένη πόλη. Η μεγάλη μας πόλη, η Τιφλίδα δεν μπορεί να τη συναγωνιστεί. …η Βιβλιοθήκη, το Πανεπιστήμιο και η Ακαδημία. Αυτά τα κτήρια έχουν χτιστεί μαζί και δημιουργούν εξαιρετική εικόνα. … Τεράστια εντύπωση αφήνει επίσης το ανακαινισμένο Στάδιο. … Και εμείς πρέπει να χτίσουμε ένα επιβλητικό και μεγάλο στάδιο στο Vake, το στάδιο της νίκης και της ελευθερίας!..

Ο λαός [μας] πρέπει να αγαπήσει και να υιοθετήσει τη ξεγνοιασιά!.. Τον κόπο και τη ξεγνοιασιά!..

21 Φεβρουαρίου 1924. Σαλονίκη. Εσπέρα.

Στο πλοίο.

Το [πλοίο μας] «Πατρίς» από το πρωί έχει δέσει στο λιμάνι. Προλάβαμε να κάνουμε μια βόλτα στην πόλη και να της ρίξουμε μια ματιά. Μετά την Αθήνα η Σαλονίκη κάνει βαριά και κακή εντύπωση… Τώρα φτιάχνουν καινούριους δρόμους. Τους παλαιούς τους φαρδαίνουν με κάθε τρόπο και κτίζουν καινούρια σπίτια…

Νομίζω ότι στη Θεσσαλονίκη δεν υπάρχει κάτι ενδιαφέρον ή ελκυστικό. Και ο νους μου και η ψυχή μου πάλι επιστρέφουν στην αρχαία Αθήνα και στα μεγαλειώδη της μάρμαρα!.. Επιστρέφει σε εκείνα και την ίδια στιγμή προχωρεί και τρέχει στην πατρίδα! Η πολύτιμη, η συναρπαστική, η τρυφερή, η βασανισμένη μου πατρίδα!

Την αγαπάω με ανώτερη και γεμάτη αυτοθυσία αγάπη! Την αγαπάω με όλη μου την καρδιά, με όλη μου τη συνείδηση, με κάθε μέλος του σώματός μου και με κάθε χορδή της καρδιάς μου. … Και όπου και να ήμουν, σε όποια κατάσταση και να βρισκόμουν πάντα θυμόμουν τη βασανισμένη μου πατρίδα και το ταλαιπωρημένο, ταπεινωμένο αλλά πανέμορφό της πρόσωπο!.. Και πάντα ορκιζόμουν ότι θα αγωνιζόμουν με σθένος και ανιδιοτέλεια για την προσβεβλημένη αλλά και την ωραιότερη μητέρα-πατρίδα μου. Ορκιζόμουν ότι τη ζωή μου, τη ανδρεία μου, την αγάπη μου και όλο μου το αίμα θα αφιέρωνα με ενθουσιασμό στο ιερό της πατρίδας! Έδινα όρκο ότι δεν θα συμβιβαζόμουν ποτέ με τους εχθρούς της χώρας μου και θα ησύχαζα μονάχα όταν θα την ελευθέρωνα σπάζοντας τις βαριές αλυσίδες της! Μέχρι σήμερα δεν κατάφερα να τηρήσω τους όρκους και την υπόσχεση που είχα δώσει. …Όμως πλέον κύλησε το νερό στ’ αυλάκι! Και εγώ τώρα κατευθύνομαι προς την πατρίδα. Και είμαι ευτυχισμένος! Μου δόθηκε η ευκαιρία να προχωρήσω, να παλέψω, να θυσιαστώ και να απελευθερώσω τη χώρα μου.      

Σημείωση.

Τη μετάφραση από τα γεωργιανά έκανε η : Eka Tchkoidze και την  επιμέλεια του κειμένου η Μαρία Θεοδώρου.

Για την παρούσα δημοσίευση έκανα πολλές αφαιρέσεις και μικροεπεμβάσεις, όσες επέβαλε η περίσταση. Ευχαριστώ θερμά την Καθηγήτρια Φιλελληνίδα Μήδεια Αμπουλασβίλι που μου το εμπιστεύτηκε.