B15, B16         

    Όμως εάν τα βόδια και τα άλογα ή τα λιοντάρια είχαν χέρια,

   για να μπορούνε με τα χέρια αυτά να ζωγραφίζουν

   κι έργα να κάνουνε σαν τους ανθρώπους,

   τα άλογα τις όψεις των θεών όμοιες με άλογα θ’ απεικονίζαν,

   ίδια ακριβώς με το κορμί που το καθένα θα ’χε.

   Οι Αιθίοπες για τους δικούς τους τούς θεούς πιστεύουνε

   πως είναι μελαμψοί και πλακομύτες,

   κι οι Θράκες, απ’ την άλλη, πως έχουν μάτια γαλανά και κόκκινα μαλλιά.

B18                                                                                                

    Βέβαια, στους θνητούς δεν τα φανέρωσαν τα πάντα

    οι θεοί απ’ την αρχή· μα ψάχνοντας οι άνθρωποι,           

    με τον καιρό, ανακαλύπτουν το καλύτερο.²

Β23, Β24

  Ένας ο θεός, ο πιο τρανός μες στους θεούς και στους ανθρώπους·

      ούτε στο σώμα όμοιος με τους θνητούς ούτε στο πνεύμα είναι.

      Ολόκληρος αυτός θωρεί, ολόκληρος στοχάζεται

      κι ολόκληρος ακούει.

B29, B33, B27

Γη και νερό είν’ όλα, όσα γεννιούνται και φυτρώνουνε.

   Όλοι από τη γη κι απ’ το νερό εγίναμε.

   Όλα από τη γη προέρχονται κι όλα στη γη τελειώνουν.³

Α33

     […](Ο Ξενοφάνης αναφέρει) ότι βαθιά στην ενδοχώρα και στα βουνά βρίσκονται κοχύλια, και στις Συρακούσες,

μέσα στα λατομεία, λέει πως έχει βρεθεί αποτύπωμα ψαριού και φυτών, στην Πάρο αποτύπωμα σαρδέλας στο βάθος του πετρώματος και στη Μάλτα πλάκες (οστεοειδείς που κάλυπταν το δέρμα) κάθε λογής θαλασσινών ζώων. Και ισχυρίζεται ότι αυτά συνέβησαν όταν στα παλιά χρόνια όλα σκεπάστηκαν από λάσπη, και το αποτύπωμά τους ξεράθηκε μέσα στη λάσπη.^4,5

 O Ξενοφάνης ήταν φιλόσοφος και ποιητής  (580-470 π. Χ.). Γεννήθηκε στην Κολοφώνα    της Ιωνίας, την οποία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει όταν το 546 την κατέλαβαν οι Πέρσες. Μετά από περιπλάνηση σε διάφορες ελληνικές πόλεις, εγκαταστάθηκε στην Ελέα της Κάτω Ιταλίας, όπου ίδρυσε την περίφημη Ελεατική σχολή. Τις φιλοσοφικές και θεολογικές απόψεις του, τολμηρές για την εποχή του, τις εξέθετε σε στίχους. Από το έργο του σώζονται μόνο λίγα αποσπάσματα.

Πνεύμα ελεύθερο, κτύπησε δοξασίες και πλάνες των συγχρόνων του. Καταφέρθηκε εναντίον της πολυθεΐας και άσκησε οξύτατη κριτική στον Όμηρο και τον Ησίοδο, που απέδωσαν στους θεούς ανθρώπινη μορφή, πάθη και αδυναμίες θνητών. Ο Ξενοφάνης πρεσβεύει ότι τους ανθρωπόμορφους θεούς τούς έπλασε ο άνθρωπος κατ’ εικόνα και ομοίωσή του, και προχωρώντας περαιτέρω εισάγει μια νέα ριζοσπαστική έννοια περί θείου· μιλάει για ένα παντοδύναμο ανώτερο Ον, θέτοντας τις βάσεις για τον μονοθεϊσμό, και κηρύσσει την ενότητα θεού και σύμπαντος. Υποστήριζε τη σχετικότητα της γνώσης, καθώς πίστευε ότι οι μεν αισθήσεις μάς ξεγελούν, η δε νόηση σχηματίζει γνώμες που εμπεριέχουν την πιθανότητα. Ερμήνευε τα φυσικά φαινόμενα με τρόπο φυσιοκρατικό, όπως όταν παρατήρησε απολιθώματα θαλασσινών ζώων και κατέληξε στο συμπέρασμα πως εκεί που σήμερα είναι ξηρά σε παλιότερους καιρούς θα ήταν θάλασσα.

2) Πρόκειται για την πρώτη διατύπωση του δόγματος της προόδου, όπως παρατηρεί η ΄Αλκη Κυριακίδου-Νέστορος.

3) Όπως βλέπουμε, και στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε η ίδια δοξασία με την ιουδαϊκή παράδοση που βρίσκουμε στην Π. Διαθήκη, ότι ο άνθρωπος πλάστηκε από χώμα («[…] και έπλασεν ο Θεός τον άνθρωπον, χουν από της γης […]». Μάλιστα, ο αρχαίος μύθος για τον Προμηθέα έλεγε πως αυτός είχε πλάσει τους ανθρώπους από πηλό. Και στον Στωικό φιλόσοφο Επίκτητο (Α΄αι. μ. Χ.) διαβάζουμε: « Τι λέει όμως ο Δίας; Επίκτητε, […] τώρα να μη σου διαφεύγει ότι τούτο το σαρκίο σου δεν είναι δικό σου, αλλά πηλός επιδέξια ζυμωμένος […]».

4) Πηλός, στο πρωτότυπο.

5) Τα απολιθωμένα ζώα και φυτά αποτελούν σπουδαία πηγή πληροφόρησης για την ιστορία της εξέλιξης της Γης. Όσον αφορά στην περιοχή της Μεσογείου, γνωρίζουμε ότι πριν από εκατομμύρια χρόνια, κατά τη γεωλογική περίοδο τη λεγόμενη Κρητιδική (135-70 εκατομ.), συνέβησαν ανακατατάξεις στη θάλασσα και την ξηρά. Μεταξύ των άλλων, δημιουργήθηκαν βυθίσματα και λεκάνες, από τα οποία μερικά έγιναν θαλασσινές περιοχές, όπως η Δ. Μεσόγειος, η Αδριατική, το Αιγαίο. Νέες ορογενετικές κινήσεις και εκτεταμένες υποχωρήσεις του υγρού στοιχείου συνέβησαν κατά τη μεταγενέστερη Μειόκαινη εποχή (25-10 εκατομ.). Τότε αναδύθηκε η Ιταλική χερσόνησος, η Μάλτα και η Αιγαιίδα ‒ η τελευταία ήταν ένας συνεχής όγκος ξηράς που περιλάμβανε όλη τη σημερινή Ελλάδα, μαζί με το Αιγαίο Πέλαγος, και τη  Δ. Μικρά Ασία.

Σχετικά με τη Μάλτα, πρόσφατα δημιουργήθηκε θόρυβος με αφορμή το αίτημα του Μαλτέζου Υπουργού Πολιτισμού για την επιστροφή στη χώρα του τού απολιθώματος το οποίο χάρισε ο Βρετανός σερ Ντέιβιντ Ατένμπορο στον πρωτότοκο γιο του πρίγκιπα του βρετανικού θρόνου Γουίλιαμ και της Κέιτ Μίντλετον. Πρόκειται για δόντι ενός γιγαντιαίου καρχαρία που είχε βρεθεί στη Μάλτα και υπολογίζεται ότι είναι 23 εκατομμυρίων ετών.