(Οι πάλαι ποτέ ειδυλλιακές όχθες του Ιλισσού )

229a–c

ΣΩ. Ας βγούμε από το δρόμο κι ας πάμε κατά τον Ιλισσό κι έπειτα καθόμαστε με ησυχία όπου μας αρέσει.

ΦΑΙ. Στην κατάλληλη ώρα, καθώς φαίνεται, έτυχε να ’μαι ξυπόλητος ‒ εσύ βέβαια είσαι πάντοτε. Είναι πολύ εύκολο λοιπόν να πάμε όπως πάει το ποταμάκι βρέχοντας τα πόδια μας· διόλου εξάλλου δυσάρεστο, ιδίως αυτή την εποχή και αυτή την ώρα της ημέρας.

ΣΩ. Προχώρα τότε, και συνάμα κοίτα πού θα κάτσουμε.

ΦΑΙ. Βλέπεις εκείνο το θεόρατο πλατάνι;

ΣΩ. Ναι. Τι;

ΦΑΙ. Εκεί έχει και σκιά και ελαφρό αεράκι και χλόη να καθίσουμε ή, αν θέλουμε, να ξαπλώσουμε

ΣΩ. Προχώρα. ²

ΦΑΙ. Πες μου, Σωκράτη, δε λέγεται ότι από κάπου εδώ στον Ιλισσό άρπαξε ο Βορέας την Ωρείθυια;³

ΣΩ. Ναι, το λένε.

ΦΑΙ. Άραγε από δω; Αλήθεια, όμορφο, καθαρό και διάφανο φαίνεται το ποταμάκι και ό, τι πρέπει για να παίζουν δίπλα του κορίτσια.[…]

230b–c⁴

ΣΩ. Mά την Ήρα, ωραίο αραξοβόλι! Και τούτο το πλατάνι και πολύ φουντωτό είναι και ψηλό, και της λυγαριάς το ύψος και η πυκνή σκιά πανέμορφα· και πόσο το άνθισμά της είναι στην ακμή του, έτσι που κάνει τον τόπο περίσσια να ευωδιάζει! Και η πηγή, πάλι, χάρμα οφθαλμών, ρέει κάτω απ’ το πλατάνι με πολύ κρύο νερό, απ’ ό,τι τουλάχιστον νιώθει το πόδι. Θα είναι ιερός τόπος κάποιων Νυμφών και του Αχελώου,⁵ όπως φαίνεται από τα αναθηματικά ειδώλια και τα αγάλματα. Κι αν θες, ακόμη, το δροσερό αεράκι του τόπου πόσο τ’ αγαπάς, πόσο μα πόσο ευχάριστο είναι⁶ και με καλοκαιρινό και μελωδικό ήχο συνοδεύει τη χορωδία των τζιτζικιών! Το πιο ειδυλλιακό όμως απ’ όλα είναι η χλόη, καθώς έχει φυτρώσει πλούσια σε ελαφρά ανωφεριά, για να μπορεί κανείς να ξαπλώσει και να ’χει ακουμπισμένο ωραιότατα πάνω της το κεφάλι του. Ώστε, αγαπητέ μου Φαίδρε, το έργο σου να με οδηγήσεις σε αξιοθέατα υπήρξε τέλειο. […]

Σημειώσεις: 

1) Ο Φαίδρος είναι ένας από τους πιο σημαντικούς διαλόγους του Πλάτωνα και από άποψη λογοτεχνική ο ποιητικότερος όλων. Σε αυτόν περιγράφεται μια φιλική συζήτηση ανάμεσα στον Σωκράτη και έναν γνώριμό του, νεότερο συμπολίτη του, τον Φαίδρο (ιστορικό πρόσωπο· είναι και ένας από τους συνδαιτυμόνες στο Συμπόσιο).

  Ο Σωκράτης συναντά τυχαία τον Φαίδρο, ο οποίος ερχόταν από μια συγκέντρωση σε ένα αθηναϊκό σπίτι στην περιοχή του ιερού του Ολυμπίου Διός. Είναι καλοκαίρι, λίγο πριν από το μεσημέρι, και έχει βγει για έναν μικρό περίπατο έξω από τα τείχη της πόλης. Η συζήτηση, που περιστρέφεται γύρω από τον έρωτα και τη ρητορική τέχνη, γίνεται στις όχθες του Ιλισσού. Και ο Πλάτων κάνει μια θαυμάσια περιγραφή του ειδυλλιακού φυσικού τοπίου της περιοχής, περιγραφή που έγινε περίφημη και την οποία παραθέτουμε εδώ σε μετάφραση.

Από τα δύο αποσπάσματα, τα οποία ανήκουν στην αρχή του διαλόγου, το πρώτο  (229a–c) ακολουθεί την ερώτηση του Φαίδρου προς τον Σωκράτη για το πού θέλει να καθίσουν.

2) Ο Σωκράτης και ο Φαίδρος διασχίζουν τον Ιλισσό, περνούν απέναντι και ακολουθώντας την ανατολική όχθη του φτάνουν στους πρόποδες του Αρδηττού.

3) Σύμφωνα με τον μύθο ο Βορέας, η προσωποποίηση του βοριά, ερωτεύτηκε την Ωρείθυια, την κόρη του βασιλιά της Αττικής Ερεχθέα και την άρπαξε από τις όχθες του Ιλισσού, όπου έπαιζε με τις Νύμφες. Και κοντά στον Ιλισσό, κατά τον Ηρόδοτο, οι Αθηναίοι, οι οποίοι θεωρούσαν τον Βορέα γαμπρό τους, ανήγειραν ιερό ή‒ σύμφωνα με τη  μαρτυρία στον Φαῖδρο ‒ βωμό, ως δείγμα ευγνωμοσύνης για τον διασκορπισμό από τον Βορέα του περσικού στόλου. Ο βωμός τοποθετείται στην αριστερή όχθη του Ιλισσού, στα βραχάκια πάνω από τη σημερινή εκκλησία της Αγίας Φωτεινής.

4) Οι δύο φίλοι φτάνουν στον πλάτανο, και το τοπίο μαγεύει τον Σωκράτη.

5) Οι Νύμφες ήταν θεότητες της φύσης, θεϊκές δυνάμεις των βουνών, των δασών, των υδάτων, των δέντρων κ.λπ. Ο Πλάτων στον παρόντα διάλογο τις θεωρεί θυγατέρες του ποτάμιου θεού Αχελώου.

6) Η τοποθέτηση της αρπαγής της Ωρείθυιας και η ανέγερση του βωμού του Βορέα στην ίδια περιοχή πιστοποιεί το γεγονός ότι αυτό το μέρος το έπιανε ο βοριάς, που το καλοκαίρι ως δροσερό βοριαδάκι φυσούσε ευεργετικά.