You are currently viewing Φάνης Κωστόπουλος: Ο Μπωντλαίρ και η μελαγχολία του Παρισιού

Φάνης Κωστόπουλος: Ο Μπωντλαίρ και η μελαγχολία του Παρισιού

   Ο Κάρολος Μπωντλαίρ ( 1821-1867) είναι ποιητής της πόλης και όχι της φύσης. Σε πόλη γεννήθηκε και σε πόλη έζησε. Δεν είχε μάτια ούτε χρόνο να κοιτάξει τη φύση. Τα μόνα λουλούδια που άνθησαν στη δική του ποίηση  είναι αυτά που δηλώνει ο τίτλος της ποιητικής του συλλογής, Τα Άνθη του Κακού.  Όσο για την  πόλη που έζησε, είναι το Παρίσι, το Παρίσι όχι, βέβαια, το λαμπερό και μεγαλόπρεπο που ξέρει ο κόσμος, αλλά το άλλο, της νύχτας με τις τροτέζες, τα καπηλειά και τον υπόκοσμο, που το αγαπούσε και το ποθούσε σαν πόρνη, όπως ακριβώς ο Καίσαρ Βοργίας τη νυχτερινή Ρώμη. Γι’ αυτό ανεβασμένος πάνω στο βουνό και αγναντεύοντάς το από ψηλά, του φωνάζει με όλη τη δύναμη της ψυχής του:

                             Πρόστυχη πολιτεία, πόσο σε αγάπω !

                                   ( Je t’ aime, ô capitale infâme! )

 Δεν έχει η φύση υλικά κατάλληλα για τη δική του ποίηση όπως

         Νοσοκομείο, πορνείο, πουργκατόριο, κόλαση, κάτεργο

           ( Ηôpital, lupanar, purgatoire, enfer, bagne )

και είχε δίκιο ο Βίκτωρ Ουγκώ που είπε, όταν διάβασε τα Άνθη του Κακού, ότι αυτή η συλλογή ποιημάτων ‘’ φέρνει ένα καινούργιο ρίγος στη( γαλλική) ποίηση.’’ Ο συγγραφέας των Αθλίων ήταν ο πρώτος που κατάλαβε την αλλαγή που ερχόταν. Με αφορμή αυτή τη γνώμη, δεν πρέπει να παραλείψουμε ότι ο Μπωντλαίρ όχι μόνο  θαύμαζε και διάβαζε την ποίηση του Ουγκώ, αλλά και επηρεάστηκε από την ποίησή του. Μέσα στα Άνθη του Κακού υπάρχουν μερικά ποιήματα, όπως για παράδειγμα Το Μπαλκόνι ( Le Balcon ), που είναι επηρεασμένα από την ποίηση του Ουγκώ. Σε κάποια μεγάλη στιγμή της ζωής του, Ο Ντελακρουά, ο ζωγράφος που δεν μεθούσε με το κρασί, αλλά μόνο με το χρώμα και ήταν ο αγαπημένος ζωγράφος του Μπωντλαίρ, είπε αυτά τα αξέχαστα για την τέχνη του  λόγια: « Δώστε μου λάσπη να σας φτιάξω γυναικεία σάρκα». Κάτι παρόμοιο λέει και ο ποιητής των Ανθέων του Κακού σε ένα από τα ημιτελή ποιήματα που συμπεριλήφθηκαν σε αυτή τη συλλογή: « έπλασα  λάσπη και έκανα απ’ αυτή χρυσάφι» ( Je pétri de la boue et jen ai fait de lor ). Έτσι ακριβώς, όπως το λέει, έγινε: από τη λάσπη του Παρισιού έφτιαξε, σαν αλχημιστής της ποίησης, αληθινό χρυσάφι.

    Δεν είναι μόνο Τα Άνθη του Κακού που αξίζει να διαβάσει κανείς από το έργο του Μπωντλαίρ είναι και τα κριτικά κείμενα που έγραψε για τη ζωγραφική της εποχής του, οι περίφημες μεταφράσεις των διηγημάτων το Έντγκαρ Άλαν Πόου και κυρίως τα Μικρά Ποιήματα σε Πρόζα ( Petits Poémes en Prose ), που τα έγραφε κατά καιρούς και τα δημοσίευε σε διάφορα περιοδικά, ενώ είναι αλήθεια ότι ,όσο ζούσε ο ποιητής, κανένας εκδότης δεν ήθελε να τα εκδώσει, είτε γιατί αμφέβαλλε για τη σπουδαιότητά τους, είτε γιατί φοβόταν τα δικαστήρια όπως είχε συμβεί με τα Άνθη του Κακού. Δημοσιεύτηκαν δυο χρόνια μετά τον θάνατό του το 1869. Για τη συλλογή αυτή ο Μπωντλαίρ είχε πέντε έξι τίτλους στο μυαλό του, από τους οποίους επικρατέστερος είναι Μικρά Ποιήματα σε Πρόζα. Αργότερα όμως, και στην εποχή μας ακόμη, οι εκδότες προτιμούσαν τον τίτλο που χρησιμοποιούσε στην αλληλογραφία του: Η Μελαγχολία του Παρισιού ( Le Spleen de Paris ). Και μάλλον αυτός ο τίτλος είναι ο καλύτερος, αφού ο ποιητής μέσα στη γαλλική πρωτεύουσα ένιωθε εξόριστος και μέσα στο απέραντο πλήθος των ανθρώπων της ένα αίσθημα μοναξιάς.

   Ένα από τα κύρια θέματα στην ποίηση του Μπωντλαίρ είναι η πλήξη, η αρρώστια του αιώνα του, όπως στον 20ο  αιώνα το άγχος. Ο Ζαν Πολ Σαρτρ — που έγραψε για την ποίηση του Μπωντλαίρ ένα δοκίμιο —  λέει πάνω σε αυτό το θέμα: « Η πλήξη είναι ένα αίσθημα μεταφυσικό, το εσωτερικό τοπίο του Μπωντλαίρ και το αιώνιο υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένα οι χαρές, οι θυμοί και οι θλίψεις του» ( Lennui estil un sentiment métafhysique, le paysage intérieur  de Baudelaire et la matière éternelle dont sont faites ses joies, ses fureurs et ses peines ). Ύστερα από αυτά που λέει ο Σαρτρ,  δεν είναι  τυχαίο ότι το θέμα της πλήξης πέρασε και στα πεζά του ποιήματα. Σε ένα από αυτά που επιγράφεται « Μεθάτε» ( Enivrezvous ), λέει ο Μπωντλαίρ για την αντιμετώπιση της πλήξης: « Για να μην είστε βασανισμένοι σκλάβοι του Χρόνου, μεθάτε∙ μεθάτε αδιάκοπα! Με κρασί, με ποίηση ή με αρετή,κατά τη θέλησή σας»( Pour n’ ētre pas les esclaves martyrisés du Temps, enivrez – vous ; enivrez – vous sans cesse ! De vin, de poésie ou de vertu, votre guise». Με αφορμή την πανδημία των ημερών μας που μας αναγκάζει  να ζούμε κλεισμένοι στα σπίτια μας, ενώ πολλοί είναι εκείνοι που δεν αντέχουν αυτό τον κατ’ οίκον περιορισμό και καταφεύγουν σε διαδηλώσεις και σε παράνομα ξεφαντώματα στις παραλίες ή στα κέντρα διασκέδασης,  ο Μπωντλαίρ   στο πεζό – ποίημα  « Η μοναξιά» αναφέρει την ακόλουθη ρήση του Πασκάλ, που, παρά τους αιώνες που πέρασαν, είναι σήμερα αρκετά επίκαιρη :

          Σχεδόν όλες μας οι δυστυχίες προέχονται από το γεγονός

          ότι δεν έχουμε μάθει να μένουμε μέσα στο δωμάτιό μας.

          ( Presque tous  nos malheurs  nous viennent de n’ avoir pas  

           su rester dans notre chambre ).

 

Αφήστε μια απάντηση

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.