Κόντρα στη συνήθεια – ένα μικρό εισαγωγικό έργο, ένα κοντσέρτο και μια συμφωνία-  η αυλαία των συναυλιών της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών άνοιξε για το 2022-2023 με τρία κοντσέρτα: για φλάουτο, για τσέλο, για πιάνο.

Διευθυντής της Ορχήστρας ήταν ο Τσαρλς Ολιβιέρι –Μάνροου, ο οποίος γεννήθηκε στη Μάλτα, σπούδασε στο Τορόντο του Καναδά, επανήλθε στην Ευρώπη, πήγε στην Τσεχία, διακρίθηκε στην Πράγα το 2000, ανέλαβε την Ορχήστρα της Ραδιοφωνίας της Σλοβακίας, κέρδισε τίτλους πολλούς. Ανάμεσά τους οι ακόλουθοι: πρώτος προσκεκλημένος αρχιμουσικός της Θουριγκίας, καλλιτεχνικός διευθυντής της Φιλαρμονικής της Κρακοβίας, αρχιμουσικός της νότιας  Βεστφαλίας,  επίτιμος αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής της Βόρειας Τσεχίας και επί δεκαέξι χρόνια καλλιτεχνικός διευθυντής της Ορχήστρας της,   προσκεκλημένος μαέστρος σε διάσημες ορχήστρες, κυριολεκτικά  σε όλο τον κόσμο και πάρα πολλές ηχογραφήσεις σε μεγάλες εταιρείες του είδους.

Το πρόγραμμα περιελάμβανε, όπως είπαμε, τρία κοντσέρτα.

Πρώτο, Κοντσέρτο για φλάουτο και Ορχήστρα σε σολ μείζονα,  QV 5:174, του Γιόχαν Γιαχίμ, Κβαντς (1697-1773).

Ο συνθέτης από μικρό παιδί, φανατικό  για μουσική – βιολί, όμποε και τρομπέτα- άνοιξε τα φτερά του και στο φλάουτο. Το 1719 είχε δάσκαλο τον Γάλλο παιδαγωγό και βιρτουόζο φλαουτίστα Πιερ Γκαμπιέλ Μπυφαρντέν, στη συνέχεια περιόδευσε στην Ευρώπη και στα 1728,  όταν βρέθηκε  στο Βερολίνο, εντυπωσίασε τη βασίλισσα της Πρωσίας, η οποία τον προσέλαβε για να παραδίδει μαθήματα στον γιο της Φρειδερίκο. Όταν ο φιλόμουσος Φρειδερίκος στέφθηκε βασιλιάς το 1740 – ο γνωστός ως Φρειδερίκος ο Μέγας-    αναβάθμισε τον Κβαντς σε φλαουτίστα και συνθέτη της Αυλής.

Ο Κβαντς ήταν πολυγραφότατος. Συνέθεσε πάνω από  200 σονάτες και 300 κοντσέρτα για φλάουτο, συνέγραψε και πραγματεία για τη μεθοδολογία του οργάνου στα 1752. Όμως, παρά τη λαμπρή του παρουσία στον χώρο της μουσικής, λησμονήθηκε μέχρι που ένας άλλος φλαουτίστας, ο Μόριτς  Φυρστενάου, τον επανέφερε στο προσκήνιο στα τέλη του 19^ου αιώνα, ερμηνεύοντας  ο ίδιος το κοντσέρτο που ακούσαμε στο Μέγαρο.  

Το κοντσέρτο θυμίζει Βιβάλντι, κυρίως όμως Σκαρλάτι τον οποίο είχε γνωρίσει από κοντά ο Κβαντς που, ξέροντας καλά τις δυνατότητες του φλάουτου, έδωσε με τη σύνθεσή του -τα περάσματα, τις μελωδικές αρετές, τις μακρές λυρικές γραμμές- την ευκαιρία στους φλαουτίστες να αποδείξουν τη δεξιοτεχνία τους.

 Στη συναυλία της 7^η Σεπετεμβρίου στο φλάουτο ακούσαμε την νεαρή αριστούχα και πολυβραβευμένη Βασιλίνα Υφαντή που το κοινό έχει απολαύσει σε συναυλίες και σύνολα μουσικής δωματίου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Δεύτερο, το Κοντσέρτο για βιολοντσέλο και ορχήστρα αρ.1 σε λα ελάσσονα, έργο 33,  του Καμίγ Σαιν Σανς  (1835-1921).

Ο Σαιν Σανς ήταν παιδί θαύμα που πολύ νωρίς επέλεξε τη μουσική γλώσσα που ταίριαζε στην αισθητική του. Ανάμεσα στους δημιουργούς που επέδρασαν στην προσωπικότητά του, πέραν των παλαιότερων μεγάλων, ήταν και ο φίλος του ο Φραντς Λίστ, ο οποίος τον  επηρέασε με τη τεχνική της θεματικής μεταμόρφωσης που είχε και ο ίδιος στις συνθέσεις του. Από τους αναλυτές του έργου του, άλλοι μιλούν για μονομερή φόρμα σονάτας με ελεύθερη επανέκθεση, άλλοι πάλι κάνουν λόγο για τριμερές έργο με το πρώτο και τρίτο μέρος να βασίζονται στο ίδιο υλικό.

Το έργο Κοντσέρτο για βιολοντσέλο το έγραψε ο Σαιν Σανς στα 37 του χρόνια και ενώ το κλίμα στη Γαλλία ήταν έντονα αντιγερμανικό λόγω της ήττας στον Γαλλοπρωσικό πόλεμο του 1870 και της έντασης της γαλλικής Κομμούνας (Μάρτιο με Μάιο του 1871). Ο συνθέτης κατέφυγε στο Λονδίνο και εκεί το 1872  συνέθεσε και το κοντσέρτο, για τον τσελίστα φίλο του Τολμπέκ, στον οποίο και το αφιερώθηκε. Ο Τολμπέκ είχε οικογενειακή παράδοση στο τσέλο και διετέλεσε και πρώτος βιολοντσελίστας της Ορχήστρας του Συλλόγου Συναυλιών του Ωδείου  του Παρισιού και, φυσικά, ήταν ο σολίστας στην πρώτη εκτέλεση του Κοντσέρτου στις 19 Ιανουαρίου 1873.

Επειδή το βιολοντσέλο είναι χαμηλόφωνο όργανο και καλύπτεται από την ορχήστρα, ο Σαιν Σανς φρόντισε ώστε η ενορχήστρωση να είναι λιτή με διακριτική την παρουσία της ορχήστρας στα σημεία της συνύπαρξης, ώστε να αφήνει χώρο στο βιολοντσέλο να ακουστεί. Έτσι επέφερε την ηχητική ισορροπία. Τέλος, μία εκτενής κόντα με πολλά στοιχεία του πρώτου μέρους του έργου και άλλα καινούρια, έκλεισε ενθουσιαστικά το Κοντσέρτο.

Στο βιολοντσέλο πρωταγωνίστησε ο ταλαντούχος και με πολλές διακρίσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό μαθητής ακόμα της Γ΄ Λυκείου Ευριπίδης Σαμαράς, ο οποίος ασκείται από τεσσάρων ετών,  ενώ στα οκτώ έπαιξε με την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης. Έχει συμμετοχές σε  διάσημες ορχήστρες, διαγωνισμούς, σεμινάρια,  εκδηλώσεις και διεθνή προγράμματα.

Τρίτο, το Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα  Αρ.3, σε ντο μείζονα, έργο 26 του  Σεργκέι Προκόφιεφ (1891-1953).

Λένε ότι το άγριο και βραχώδες τοπίο της βορειοδυτικής Γαλλίας, η Βρετάνη, συγκεκριμένα, έχει εμπνεύσει πολλούς επιφανείς λογοτέχνες, ζωγράφους, μουσικούς,  όπως  Μπαλζάκ,  Ουγκώ, Πικάσο,  Σαγκάλ,  Ματίς,  Ντεμπυσύ κ. ά. Εκεί βρέθηκε και ο Προκόφιεφ, κοντά σε Ρώσους φίλους μεταξύ των οποίων και ο ποιητής Κονταντίν Μπαλμόντ στον οποίο και αφιέρωσε το τρίτο κοντσέρτο για πιάνο. Ο Προκόφιεφ συνέθεσε το έργο του το 1921 και σε μια περιοδεία του στις ΗΠΑ το διηύθυνε ο ίδιος στις 16 Δεκεμβρίου στο Σικάγο, με τη Συμφωνική Ορχήστρας της πόλης και Διευθυντή τον Φρέντερικ Στοκ.  

Ο Προκόφιεφ, όπως έκανε συχνά, ετοίμαζε αλλά δεν ολοκλήρωνε ένα έργο. Το άφηνε για αργότερα. Έτσι κάποια από τα θέματα του Τρίτου Κοντσέρτου είχαν ήδη διαμορφωθεί πολύ νωρίτερα. Έχοντας λοιπόν ολοκληρώσει ήδη το Πρώτο και το Δεύτερο Κοντσέρτο μπορούσε να καταπιαστεί και πάλι με το Τρίτο, στο οποίο ενσωμάτωσε ένα υλικό από παλαιότερες συνθέσεις που, αρμονικά ενοποιημένο πια, έγινε ένα από τα πιο απαιτητικά και δεξιοτεχνικά έργα για πιάνο του 20^ου αιώνα.

Στο έργο υπάρχει μια διαρκής αναμέτρηση ανάμεσα στην Ορχήστρα και το πιάνο, μια  συνομιλία δυναμική, επιθετική, απειλητική. Το πιάνο προσπαθεί διαρκώς να επιβληθεί και να κυριαρχήσει. Τέλος, «Τίποτα πια δεν φαίνεται ότι μπορεί να ανακόψει την ξέφρενη, πυροτεχνηματική πορεία προς μια εκστατική ολοκλήρωση του κοντσέρτου», γράφει ο Τίτος Γουβέλης.

Στο πιάνο κάθισε   ο νεαρός Υδραίος Σταμάτης Βλαχοδημήτρης, ο οποίος παίζει από τα πέντε του χρόνια, σπούδασε με υποτροφία στο τμήμα διδακτορικών σπουδών στο Rutzers, πήρε δίπλωμα Post –Master στη Βιέννη, βρέθηκε πλάι σε επιφανείς δασκάλους και καθηγητές, στην Αυστρία και τη Γερμανία,   έλαβε Bachelor και Master με Άριστα και διάκριση, με Άριστα και στη Θεσσαλονίκη, τιμήθηκε με Α΄ βραβεία σε διεθνείς και ελληνικούς διαγωνισμούς. Δικαίως καταχειροκροτήθηκε και επευφημήθηκε από το κατενθουσιασμένο κοινό.

Τέλος, η Κρατική μας Ορχήστρα έλαμψε και αρμονικά συνέπραξε με τους σολίστες αποδεικνύοντας ότι το «Μέλλον» θα είναι λαμπρό.

Να χειροκροτήσουμε κι εμείς  πάλι τον μαέστρο Τσαρλς Ολιβιέρι-Μάνροου, την Κρατική Ορχήστρα της Αθήνας μας, να ευχηθούμε στους νεαρούς σολίτσες ευτυχισμένη καριέρα και να μας φέρνουν πάντα αισιόδοξα μηνύματα με την τέχνη και το ταλέντο τους. 

Σχόλιο: λόγω των νεαρών σολίστ, η αίθουσα γέμισε από γονείς, συγγενείς και φίλους, οι οποίοι χειροκροτούσαν και επευφημούσαν και σφύριζαν… και άλλα πολλά. Μπράβο. Αλλά, οι γονείς, οι συγγενείς και οι φίλοι, ας  μην θυμούνται να έρχονται μόνο όταν παίζουν τα παιδιά τους… Η ΚΟΑ είναι εκεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών κάθε εβδομάδα.