You are currently viewing Ευσταθία Δήμου: Χάρης Βλαβιανός, Britannica, Νεφέλη, Αθήνα 2019  Απάνθισμα λογοτεχνικών στιγμιότυπων

Ευσταθία Δήμου: Χάρης Βλαβιανός, Britannica, Νεφέλη, Αθήνα 2019 Απάνθισμα λογοτεχνικών στιγμιότυπων

 Με ένα διαφορετικό, στο περιεχόμενο, τη δομή και τη φιλοσοφία του βιβλίο, ο Χάρης Βλαβιανός διευρύνει το πεδίο των συγγραφικών του ενδιαφερόντων και, μαζί με αυτό, την έννοια της ίδιας της λογοτεχνικότητας. Ο τίτλος Britannica, που παραπέμπει ευθέως στον αντίστοιχο τίτλο της αγγλόφωνης ακαδημαϊκής εγκυκλοπαίδειας, συμπληρώνεται με τον υπότιτλο Στιγμιότυπα μιας διαφορετικής, αλλά πάντοτε ίδιας ανθρώπινης κωμωδίας. Εξακόσια εξήντα έξι λήμματα πάθους, φθόνου και αλαζονείας, διαμορφώνοντας έτσι έναν ορίζοντα προσδοκιών για τον αναγνώστη που έχει στη βάση του την ευρυμάθεια και την ευρηματικότητα του συγγραφέα. Το βιβλίο αυτό, που είναι μάλλον δύσκολο στην ειδολογική του κατάταξη, κυκλοφόρησε, για πρώτη φορά, το 2004 ενώ, έκτοτε, έχει γνωρίσει έξι επανεκδόσεις. Πρόκειται, ουσιαστικά, για ένα σύνολο ανέκδοτων διηγήσεων, μικρής έκτασης, που κυκλοφορούσαν προφορικά για μεγάλο χρονικό διάστημα, ακόμα και αιώνες, και φέρουν επάνω τους έντονη τη σφραγίδα του αποφθεγματικού τους χαρακτήρα ως προς τη στόχευση και τη λειτουργία.

Τα αποκαλούμενα λήμματα αντιστοιχούν σε στιγμιότυπα από τη ζωή και το έργο μεγάλων ή ησσόνων λογοτεχνών, καλλιτεχνών και πολιτικών, μέσα από τα οποία αναδεικνύεται η θυμοσοφία και η φιλοσοφία τους για τη ζωή και την τέχνη. Η ιδέα της καταγραφής και της αποτύπωσής τους στο χαρτί φανερώνει μία βαθιά αντίληψη για την χρησιμότητα και την δραστικότητά τους, προκειμένου, σε πρώτη φάση, να επιτευχθεί η προσέγγιση και η αποκρυπτογράφηση των προσωπικοτήτων αυτών, ενώ σε δεύτερη, η προσπέλαση και η κατανόηση του έργου τους. Κυρίως όμως καταδεικνύει τη διάθεση του Βλαβιανού να οδηγήσει και να οδηγηθεί στη συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι όλες αυτές οι προσωπικότητες, που έχουν τοποθετηθεί σε μια θέση ξεχωριστή και ιδιαίτερη, ήταν, στην πραγματικότητα, το ίδιο «άνθρωποι», με τα ίδια πάθη και αδυναμίες, πολλές φορές μάλιστα τόσο μεγάλες και κραυγαλέες, ώστε να ξαφνιάζουν με το μέγεθος και την ένταση τους.

Το εγχείρημα αυτό του Βλαβιανού, που ξεχωρίζει για την πρωτοτυπία και την τόλμη του, διεκδικεί επάξια την αυτονομία και την αυθυπαρξία του μέσα στο σύγχρονο λογοτεχνικό τοπίο από τη στιγμή που προκρίνει μία νέα μορφή προσέγγισης των συγγραφέων και των έργων τους. Ο συγγραφέας πραγματοποιεί ουσιαστικά ένα άνοιγμα προς μία πλευρά της λογοτεχνίας που έχει ελάχιστα διερευνηθεί ή αναδειχθεί, τουλάχιστον σε εκδοτικό επίπεδο,  γεγονός που, σε μεγάλο βαθμό, οφείλεται και στην αδιαφορία ή την απαξίωσή του από μελετητές και λογοτέχνες. Πρόκειται για το λεγόμενο «λογοτεχνικό ανέκδοτο» που έχει τη δύναμη και τη δυναμική να εισχωρήσει και να αποκαλύψει τις βαθύτερες αλήθειες της ζωής, όσες κρύβονται πίσω από το αμελητέο, το μικρό, το φευγαλέο, το εφήμερο, το προφορικό. Η συνεισφορά μάλιστα του συλλέκτη και συγγραφέα δεν έγκειται μόνο στη συλλογή και καταγραφή του υλικού, αλλά και στις καίριες παρατηρήσεις του, τα σχόλιά του που συνήθως έπονται της διήγησης του περιστατικού και που την συμπληρώνουν είτε με κάποια κατακτημένη γνώση, είτε με κάποια εκπεφρασμένη γνώμη, διαποτισμένη, πολλές φορές, από το στοιχείο του χιούμορ.

Ο Βλαβιανός, λοιπόν, εναγκαλίζεται την προφορικότητα και την εντάσσει, την προσαρμόζει μέσα στην αφηγηματική λειτουργία, πλάθοντας μικροδιηγήσεις που κρύβουν πίσω από τον ευκαιριακό, χιουμοριστικό ή αλληγορικό τους χαρακτήρα, βαθιές αλήθειες και ουσιαστικά μαθήματα ζωής. Έτσι, η «εγκυκλοπαίδεια» που διαμορφώνεται περιλαμβάνει ένα άλλο είδος θησαυρισμένης γνώσης, την οποία μάλιστα μπορεί κανείς να προσεγγίζει και να κατακτήσει ευκολότερα δεδομένης της έλλειψης κάθε ίχνους επιτήδευσης που διέπει την γραπτή της αποτύπωση. Η δραστικότητα των ανεκδότων αυτών, όμως, και η καταλυτική τους επενέργεια πάνω στην αναγνωστική συνείδηση, οφείλεται και σε έναν ακόμα λόγο που σχετίζεται με την λειτουργία του κωμικού στοιχείου, της ειρωνείας και του σαρκασμού, το οποίο ενυπάρχει αναμφίβολα στα περισσότερα από αυτά τα αποσπάσματα και που λειτουργεί εκτονωτικά και γεφυρωτικά. Έτσι επιτυγχάνεται και λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό η οικείωση του αναγνώστη με όλες αυτές τις απρόσιτες ή απροσπέλαστες μορφές της λογοτεχνίας, και γιατί όχι η επιθυμία γνωριμίας με το έργο τους και την εν γένει παρουσία τους μέσα στο λογοτεχνικό τοπίο κάθε εποχής.

 

Αφήστε μια απάντηση

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.