Η Λίλα Κονομάρα μετά το βιβλίο της “Ο μπόγος” το 2022, επανέρχεται τον Απρίλιο του 2025, πάλι από τις εκδόσεις Καστανιώτη, με το βιβλίο “Η τρίχα που γίνεται άλογο”. Το εξώφυλλο είναι ιδιαίτερο όπως όλα τα βιβλία των εκδόσεων Καστανιώτη που ξεχωρίζουν, είναι εμπνευσμένο από ένα από τα άλογα που έχει σχεδιάσει μονοκοντυλιά ο Πικάσο, και σχεδίασε η Κλαίρη Σταμάτη.

Μια νουβέλα που συνδυάζει το μυθιστορηματικό με το ποιητικό, προσφέροντας μια βαθιά αναζήτηση ταυτότητας και ελευθερίας μέσα από έναν συμβολισμό πλούσιο και ευφάνταστο. Η συγγραφέας χρησιμοποιεί τη μεταμόρφωση της τρίχας σε άλογο ως ισχυρό σύμβολο της μεταμόρφωσης του εαυτού, της απελευθέρωσης και της διεξόδου από τους περιορισμούς που επιβάλλει η κοινωνία και η ίδια η ιστορία. Το άλογο, ως σύμβολο δύναμης, ταχύτητας και ελευθερίας, λειτουργεί ως μεταφορά για την ανάγκη του ανθρώπου να ξεφύγει από τους ψυχικούς του δεσμούς. Η γραφή της Κονομάρα είναι πυκνή, λιτή και ταυτόχρονα γεμάτη ποιητικότητα. Το ύφος της αναδεικνύει τις εσωτερικές συγκρούσεις των χαρακτήρων, οι οποίοι συχνά ζουν σε ένα περιβάλλον γεμάτο αντιφάσεις και δύσκολες επιλογές. Η αφήγηση ισορροπεί ανάμεσα στο ρεαλιστικό και το συμβολικό, δημιουργώντας ένα μαγικό, σχεδόν υπερβατικό πλαίσιο, που αφήνει χώρο για στοχασμό και εσωτερική αναζήτηση. Θίγει ζητήματα ταυτότητας, φύλου, ελευθερίας και επιβίωσης, ενώ παράλληλα αποτυπώνει μια βαθιά ανθρωπιά και κατανόηση των ψυχικών καταστάσεων που βιώνει ο άνθρωπος στην προσπάθειά του να βρει τον εαυτό του. Δεν είναι απλά μια ιστορία, αλλά μια ποιητική περιπέτεια που καλεί τον αναγνώστη να ταξιδέψει μέσα στις μεταμορφώσεις της ζωής, να αναλογιστεί τη σχέση ανάμεσα στην ύλη και το πνεύμα, στο δεσμευμένο και το απελευθερωμένο. Ξεχωρίζει για το βάθος και την αισθητική του, ενώ ταυτόχρονα προσφέρει μια γόνιμη αφορμή για συζητήσεις γύρω από την ταυτότητα και την ελευθερία. Η αφήγησή της, όπως γράφει στο οπισθόφυλλο, ξετυλίγεται σε διάρκεια εννέα, μόλις, ημερών με έναυσμα ένα τηλεφώνημα μες στη νύχτα στον Νίκο που τον πληροφορεί ότι ο αδελφός του Λευτέρης βρίσκεται σε κώμα στην εντατική μετά από πυρκαγιά που ξέσπασε στο διαμέρισμά του. Καθώς ο Νίκος σπεύδει στο νοσοκομείο, ξεκινάει και η έρευνα της αστυνομίας με τις ερωτήσεις της. Πρόκειται για πυρκαγιά ή για εμπρησμό; Ο Νίκος για πολλοστή φορά στη ζωή του μπαίνει αναγκαστικά στη συνθήκη να προσπαθεί ν’ απαντήσει εκ μέρους του διαταραγμένου αδελφού του, την ίδια στιγμή που η βαριά κατάσταση της σωματικής του υγείας τον πιέζει ασφυκτικά και τον οδηγεί σε αναδρομές και αναψηλάφηση της ζωής τους.

Η συγγραφέας ξεδιπλώνεται μέσα από τις 196 σελίδες του βιβλίου και θέτει  θέματα όπως η ταυτότητα, η ελευθερία και η σχέση μας με τους περιορισμούς της κοινωνίας και του εαυτού μας. Μέσα από τις λέξεις της ανακαλύπτουμε έναν κόσμο όπου η εσωτερική μεταμόρφωση συναντά την επιθυμία για ελευθερία και αυτογνωσία. Για πολλούς αναγνώστες, το βιβλίο θα λειτουργήσει ως καθρέφτης αλλά και ως φάρος ελπίδας, που φωτίζει τον δρόμο προς την αυτογνωσία και την ελευθερία. Ενώ μας υπενθυμίζει πόσο σημαντικό είναι να αγκαλιάσουμε τις αλλαγές και τις μεταμορφώσεις, ακόμα κι όταν αυτές μοιάζουν δύσκολες ή ακατανόητες.  Ελάτε να βυθιστούμε μαζί της σε αυτή την ποιητική περιπέτεια που μας καλεί να κοιτάξουμε μέσα μας και να ανακαλύψουμε τις δικές μας «τρίχες που γίνονται άλογα». Στη συνέντευξη που ακολουθεί, η συγγραφέας συνομιλεί για τη μορφή του βιβλίου, τη σχέση με τη γλώσσα, τη μνήμη, αλλά και για τη λεπτή, σχεδόν αθέατη γραμμή που ενώνει τη βία με τη φαντασία, τη λεπτομέρεια με την αποκάλυψη. Μέσα από τις απαντήσεις της, φωτίζεται ένα έργο που δεν «διηγείται» απλώς, αλλά γίνεται το ίδιο ένα πεδίο έντασης, ρωγμής και συμβολισμού.

• Ο τίτλος «Η τρίχα που έγινε άλογο» είναι σχεδόν αινιγματικός. Πώς γεννήθηκε και τι συμβολίζει για εσάς;

Συμβολίζει τη δημιουργική φαντασία έτσι όπως αυτή εκφράζεται τόσο στα παιδιά όσο και στους συγγραφείς. Τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να πλάθουν φανταστικούς κόσμους από το τίποτα, παίζουν και ο χώρος γύρω τους μεταμορφώνεται, τα αντικείμενα μεταμορφώνονται, τα ίδια τα παιδιά μπαινοβγαίνουν σε διάφορες πραγματικότητες ενσαρκώνοντας ρόλους. Στα μάτια τους, ένα ξυλαράκι μπορεί να γίνει σπαθί, μια τρίχα στο έδαφος, άλογο που καλπάζει. Ο συγγραφέας επίσης δημιουργεί κόσμους από το τίποτα και είναι πραγματικά συναρπαστική η στιγμή κατά την οποία βλέπει αυτό που έχει στο νου του να αποτυπώνεται στο χαρτί με την ευκρίνεια της μονοκοντυλιάς και το τίποτα – μια τρίχα – να εκφράζει το ά-λογο.

• Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στο «μικρό» (μια τρίχα) και το «ισχυρό» ή «μυθικό» (το άλογο) στο βιβλίο σας;

Όπως και στη ζωή, το μικρό συμπορεύεται με το μεγάλο και μαζί συγκροτούν το νόημα της ύπαρξής μας. Έτσι οι ήρωες του βιβλίου και η  και η πορεία τους σκιαγραφούνται μέσα από μικρά και μεγάλα γεγονότα που ολοκληρώνουν την εικόνα που αποκτούμε γι’ αυτούς.

• Στη σελίδα 29 θέτετε ένα θεμελιώδες, σχεδόν οριακό ερώτημα: «Πώς ακριβώς ορίζεται η ζωή όταν η συνείδηση πεθαίνει;» Θα λέγαμε πως αυτή η φράση διαπερνά όλο το βιβλίο, σαν υπόγειο νήμα: το σώμα που συνεχίζει, το βλέμμα που δεν ανταποκρίνεται, το άλογο που καλπάζει μέσα από τη λεπτομέρεια. Πώς νοείτε εσείς αυτή τη διάσταση της “ζωής χωρίς συνείδηση”; Πρόκειται για βιολογική επιβίωση, για μια ψυχική νεκρότητα, ή για έναν τόπο συγγραφής όπου το ασυνείδητο (ή το τραύμα) γράφει αντί για εμάς;

Η ανθρώπινη ύπαρξη έχει πολλές πτυχές, ορίζεται από πολλές διαστάσεις. Ο νους αφηγείται μια ιστορία, το σώμα μια άλλη, το ασυνείδητο μια τρίτη, το ίδιο και το ά-λογο ή το όνειρο. Η συγγραφή είναι μια συνεχής προσπάθεια να δημιουργηθεί μια συνομιλία ανάμεσα σε όλες αυτές τις αφηγήσεις. Αντλεί από την πραγματικότητα, αλλά εξίσου και κυρίως από όλα όσα βρίσκονται πέρα απ’ αυτήν, τις κρυφές επιθυμίες και τα όνειρα, τους ανομολόγητους φόβους που κάνουν το σώμα να πάσχει, το άρρητο ή το ψυχικό σύμπτωμα που είναι κι αυτό μια γλώσσα και αποκαλύπτει κάτι πολύ σημαντικό, βαθιά θαμμένο.

• Στη σελίδα 119 γράφετε: «Οι λέξεις έχουν ευθύνη. Ποια είναι, για σας, η ευθύνη των λέξεων στη γραφή, ειδικά όταν η αφήγηση αγγίζει το σώμα, το τραύμα, ή τη γυναικεία εμπειρία;

Από τη στιγμή που κάτι ονοματίζεται ή γράφεται, αποκτά μια οντότητα, αρχίζει να υπάρχει μ’ έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο. Το κάθε τι στη συγγραφή, η δομή, το ύφος, η πλοκή, η αφήγηση δεν είναι σε καμία περίπτωση τυχαίο ή ανώδυνο, αντίθετα πρόκειται για μια συνειδητή  επιλογή. Όσον αφορά τις γυναίκες, τα τελευταία χρόνια αρχίζουν να ονοματίζονται και να αποκτούν οντότητα οι πολλαπλές ταυτότητες και οι ρόλοι τους και να παύουν να αποσιωπούνται οι πάσης φύσεως περιθωριοποιήσεις, υποτιμήσεις ή και κακοποιήσεις. Στερεότυπα και ταμπού αρχίζουν να κλονίζονται, οι γυναίκες ορθώνουν το δικό τους λόγο γιατί ο λόγος είναι δύναμη. Όπως και με τα ζητήματα φύλου, είναι καιρός να αρθούν και τα ταμπού που σχετίζονται με τη ψυχική ασθένεια.

• Στη σελίδα 170 γράφετε: «Σε ποιον εγκλεισμό βρισκόταν τώρα; Στον πρώτο, στον δεύτερο, στον δέκατο; Πώς αποτυπώνεται αυτό; Για ποιο εγώ μιλάμε; Το καθένα από αυτά σε ποιο βαθμό είναι ο εαυτός του;» Εδώ, σχεδόν σαν εσωτερικός μονόλογος, τίθεται το ερώτημα της πολλαπλότητας και του θρυμματισμού του υποκειμένου. Ποιος είναι, για εσάς, αυτός ο πολλαπλός εαυτός που μιλά μέσα στο βιβλίο; Οι εγκλεισμοί που περιγράφετε είναι πραγματικοί, ψυχικοί, γλωσσικοί;  Και τελικά, υπάρχει ένα “εγώ” ενιαίο ή μόνο αποτυπώσεις, ψίχουλα, προσωπεία;

Όπως προανέφερα, δεν υπάρχει ένα «εγώ», αλλά ένα σύνολο από στοιχεία που συνθέτουν την ανθρώπινη ύπαρξη. Παράλληλα, ο εαυτός είναι πάντα μια ιστορία εν προόδω αφού η ζωή αλλάζει και μαζί μ’ αυτήν εμείς οι ίδιοι που τροποποιούμε την αντίληψή μας για τα πράγματα ανάλογα με τις εμπειρίες, την ηλικία, τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας. Κάποιοι από μας επιτυγχάνουν μια μεγαλύτερη ενότητα και συνοχή των ετερόκλητων στοιχείων που μας απαρτίζουν, κάποιοι άλλοι βιώνουν συγκρούσεις που φτάνουν μέχρι τον κατακερματισμό.

• Οι χαρακτήρες μοιάζουν να λειτουργούν ως φορείς συλλογικής εμπειρίας. Πώς χτίζετε τις φωνές σας;

Αντλώντας από δικά μου βιώματα αρχικά, τα οποία λίγο ή πολύ δεν διαφέρουν από των περισσοτέρων. Μιλώντας για το συγκεκριμένο βιβλίο, η εμπειρία της αδελφικής σχέσης είναι μια εμπειρία που μοιράζονται οι περισσότεροι από εμάς, γι’ αυτό δεν είναι τυχαίο ότι η σχέση αυτή, με την εξαιρετική αμφισημία που την χαρακτηρίζει, έχει αποτυπωθεί σε όλες τις μυθολογίες, τις θρησκείες, μα και σε εμβληματικά λογοτεχνικά έργα. Ξεκινώντας από το προφανές, ψάχνω να βρω αυτό που διαμείβεται πίσω από τα γεγονότα, πίσω από τις σιωπές, αυτό που δεν έρχεται στο φως και δεν ομολογούμε μερικές φορές ούτε καν στον ίδιο μας τον εαυτό. Η σχέση ανάμεσα στον Νίκο και στον  αδελφό του τον Λευτέρη, όπως και ανάμεσα στα περισσότερα αδέλφια, εμπεριέχει ένα σύνολο ετερόκλητων συναισθημάτων: πολλή αγάπη και νοιάξιμο, αλλά και συγκρούσεις, ανταγωνισμό, μίσος και ενοχές. Σε όλα μου τα βιβλία, εκείνο που με ενδιαφέρει πάνω απ’ όλα είναι η ανθρώπινη συνθήκη.

• Ποιος είναι ο ρόλος του τραύματος, ατομικού ή συλλογικού  στη νουβέλα σας;

Η ανθρώπινη ύπαρξη συγκροτείται και μέσα από τραύματα, μεγάλα ή μικρά. Η ζωή είναι μια μαθητεία στην απώλεια. Το βιβλίο παρουσιάζει πολλές εκφάνσεις της: την απώλεια της μοναδικότητας όταν έρχεται το δεύτερο παιδί, την απώλεια της αθωότητας που έρχεται  μεγαλώνοντας και που κάνει τα δύο αδέλφια να περνούν από το «εμείς» στο «εγώ», την απώλεια των ψευδαισθήσεων καθώς έρχονται αντιμέτωποι με την πραγματικότητα και αρχίζουν να διαβλέπουν όλα όσα αποσιωπούνται στο εσωτερικό της οικογένειας αλλά και έξω απ’ αυτήν, την απώλεια των κοντινών τους προσώπων. Απέναντι σε όλες αυτές τις απώλειες, μοναδικό αντίβαρο η αγάπη. Αυτή είναι που, παρά τις δυσκολίες, κάνει τους ήρωες να συνεχίζουν τις προσπάθειες.

• Τι σας κινητοποιεί να γράψετε; Μια εικόνα; Ένα συναίσθημα; Μια φράση;

Ένας ρυθμός. Πολλές φορές, τα βιβλία μου τα «ακούω» πριν τα γράψω, με επισκέπτονται με τη μορφή ενός ρυθμού. Γενικότερα δίνω ιδιαίτερη προσοχή στις λέξεις, στον τρόπο που μιλάει ο καθένας, την ένταση, τη χροιά, τις επαναλήψεις στον λόγο, στοιχεία που συχνά αποκαλύπτουν πολύ περισσότερα απ’ όσα λέει. Με κινητοποιεί επίσης μια ψυχική κατάσταση που μπορεί να διέπει μια στιγμή, μια σχέση, ακόμα και μια ζωή. Πιστεύω, όπως έχω πει, ότι γράφω τα βιβλία που είμαι έτοιμη να γράψω.

• Ποια είναι η θέση της λογοτεχνίας σε έναν κόσμο ταχύτητας, βίας, εικόνας;

Η ανάγνωση ενός λογοτεχνικού κειμένου απαιτεί χρόνο. Είναι το αντίθετο της αναζήτησης της πληροφορίας που χαρακτηρίζει τόσο πολύ την εποχή μας. Κατακλυζόμαστε από πληροφορίες που σε μεγάλο βαθμό μάς είναι άχρηστες και δεν είναι τυχαίο ότι μετά την ανάγνωσή τους δεν μας μένει παρά ένα κενό, συχνά μάλιστα τις ξεχνάμε γρήγορα. Η λογοτεχνία αντίθετα κινητοποιεί αισθήματα και αισθήσεις και μας επιτρέπει να έρθουμε σε επαφή με τον εαυτό μας. Να στοχαστούμε πάνω σ’ αυτά που συμβαίνουν εντός μας, αλλά και γύρω μας, να τα κατανοήσουμε ενδεχομένως καλύτερα βρίσκοντας ένα συνεκτικό νόημα. Όλη αυτή η διαδικασία είναι βαθιά λυτρωτική.

• Αν η τρίχα ήταν μνήμη, πού θα κρυβόταν στο σώμα; Και τι θα ψιθύριζε στον ύπνο;

Θα ταξίδευε από το μυαλό στην καρδιά, θα αναδευόταν στα σπλάχνα μέσα σε οδύνες, θα ξεσήκωνε πόθους σε όλο το κορμί και θα ψιθύριζε «τι δύσκολη και συναρπαστική υπόθεση είναι η ζωή!»

• Το άλογο με την ορμή, το φόβο, τη φυγή είναι τελικά λύτρωση ή απώλεια; Ή μήπως μια παιδική σκιά που δεν πρόλαβε να χαϊδέψει το φως;

Είναι όλα αυτά μαζί, αφού άλλοτε επιλέγουμε τη μία ή την άλλη οδό στην προσπάθειά μας να αντιμετωπίσουμε εσωτερικές και εξωτερικές  πραγματικότητες. Ορμάμε με γενναιότητα, πετυχαίνουμε ή τσακιζόμαστε και συνεχίζουμε πάντα να ονειρευόμαστε.

Σας ευχαριστώ πολύ κυρία Κονομάρα και σας εύχομαι να είναι καλοτάξιδη η νουβέλα σας. 

Βιογραφικό σημείωμα

Η Λίλα Κονομάρα γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε σύγχρονη λογοτεχνία στο Παρίσι και εργάστηκε ως καθηγήτρια στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 2002 με το βιβλίο Μακάο (Πόλις 2002, Μεταίχμιο 2005, Κέδρος 2018), για το οποίο τιμήθηκε με το βραβείο του πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα του περιοδικού Διαβάζω. Εξέδωσε τη συλλογή διηγημάτων Οι ανησυχίες του γεωμέτρη (Κέδρος 2014) καθώς και τα μυθιστορήματα Τέσσερις εποχές – Λεπτομέρεια (Μεταίχμιο 2004), Στις 11 και 11 ακριβώς! (παιδικό μυθιστόρημα, Παπαδόπουλος 2005), Η αναπαράσταση (Μεταίχμιο 2009), Το δείπνο (Κέδρος 2012), Ο χάρτης του κόσμου στο μυαλό σου (Κέδρος 2018), Ο μπόγος (Εκδόσεις Καστανιώτη 2022). Παράλληλα μεταφράζει γαλλική λογοτεχνία και αρθρογραφεί σε εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά.