Η ποιητική συλλογή της Μαριάννας Νικολάου, με τίτλο «Εκ Γυναικός», από τις εκδόσεις Γερμανός, είναι μια βαθιά εξερεύνηση της γυναικείας ύπαρξης και αποτελείται από έξι ενότητες: Α’ ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ, Β’ ΑΝΗΡ. Γ’ ΘΕΟΛΟΓΙΑ, Δ’ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, Ε’ ΘΗΛΥ, ΣΤ’ ΣΠΟΝΔΥΛΟΙ. Σε κάθε μία από τις ενότητες αντανακλάται και μια πλευρά τις γυναικείας φύσης, μέσα από αλληλεπιδράσεις του εαυτού με τα τραύματα και τις σκιές, τους προγόνους, τους γονείς, τους εραστές και τα παιδιά, τη μητέρα Γη, το Θείο, τη δημιουργικότητα που πηγάζει από μέσα μας.

Τα ποιήματα είναι γεμάτα συμβολικές εικόνες που ακτινοβολούν τη γυναικεία υπόσταση, μέσα από τους πολλαπλούς ρόλους, της μάνας, της συζύγου, της νοικοκυράς, της ερωμένης:

ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΓΑΛΑ

Με ψαλίδι ατσάλινο κόβεται

το καλώδιο

Συσπάται

 

Απ’ το πάρτι απείχαν

Μόνες σβήσαμε κεράκια

Εκκρεμείς στο κενό

 

Απολαμβάνουν να μας βλέπουν

να αιωρούμαστε

πάνω απ’ τα άπλυτα του νεροχύτη

 

Ποτέ αριθμός ακέραιος

Πάντα δεκαδικά

ψηφία άπειρα

 

Οδοστρωθήκαμε απ’ τις αρνήσεις

Και πού να βρεθεί απινιδωτής;

 

Η ορφάνια μας παρέλυσε

Ευνουχισμένες

πώς να πετάξουμε στ’ όνειρο;

Καθιζάνουμε

 

Καθώς διαβάζουμε αναριγούμε με τα ποιήματα που μεταδίδουν το βίωμα μέσα στο σπίτι, πίσω από τις κλειστές πόρτες: Μία μητέρα βυθίζεται στα όνειρα των παιδιών και επανέρχεται στο τώρα μέσα από το βλέμμα τους. Ή παραπαίει ανάμεσα στον ύπνο και στον ξύπνιο, σχεδόν υπνοβατώντας μέσα στο σπίτι ενώ παλεύει να κοιμίσει τα παιδιά.

Θεωρώ κορυφαίες στιγμές της ποιητικής συλλογής την εικόνα με τις λεκάνες ρούχα στις οποίες σκοντάφτει το άγριο θηλυκό και εξημερωμένο μεταμορφώνεται σε πειθήνιο κατοικίδιο, καθώς και την εικόνα της καρό κουβέρτας που αποτυπώνεται στη μνήμη ως σύμβολο της φθοράς σε έναν γάμο:

ΚΑΡΟ ΚΟΥΒΕΡΤΑ

Παντρεύτηκε μία κουβέρτα

λευκή με κίτρινο και μπλε καρό

 

Ποτέ δεν της άρεσε

Ήταν εκ γενετής

γαριασμένο το λευκό

Μα ήταν προίκα του

 

Στο δυάρι της

παγωμένος φλεγόταν

ο καναπές – κρεβάτι

Άχρηστη ήταν η κουβέρτα

Την είχαν σηκώσει

στο πατάρι

 

Τώρα παίζει στο σαλόνι

εκπομπή μαγειρικής

ηρεμιστική

Δίκυκλες ερωμένες

σε καναπέ γωνιακό

 

Στο υπέρδιπλο

πενήντα τετραγωνικά

υγρασία

Κι εκείνη ένα μέτρο και μισό

 

Η κουβέρτα

τη σφίγγει

Τη σφίγγει κι εκείνη

Ο αυχένας απλώνει βυθό

 

Κι έτσι ευλογεί την τύχη της

που ο γάμος πέτυχε

καθώς

παντρεύτηκε μία κουβέρτα

 

Συνολικά, η δυαδικότητα και η αλληλεπίδραση με το αρσενικό απεικονίζεται πολύ παραστατικά, μέσα από περιγραφές που οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες τις προσλαμβάνουμε βιωματικά γιατί είναι ολοζώντανες, με την αιτία του κακού να βρίσκεται παντού και να κρύβεται πίσω από τις λεπτομέρειες, όπως ακριβώς είναι κρυμμένη και στο παρακάτω ποίημα, όπου η λέξη «πατριαρχία» ξεχωρίζει από τα γράμματα σε bold που βρίσκονται διάσπαρτα ανάμεσα στις λέξεις:

ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΑΝΤΟΥ

Στα κυρίως ονόματα και στα επίθετα,

Στα μονόπετρα και στα κουδούνια των σπιτιών

 

Στους καφέδες

κυρίως στους ελληνικούς ή τούρκικους

Στα ξεραμένα δάχτυλα

που σιδερώνουν μεσάνυχτα

Στις βαριές σακούλες των σκουπιδιών με ψηλοτάκουνα

 

Στα κρυφά τσιγάρα στο μπαλκόνι

που σβήνουν βιαστικά

Στα κλάματα των παιδιών, στις μουτζούρες από μάσκαρα

Στις πάνες και στα πεταμένα παιχνίδια

Στις στοίβες με πιάτα στον νεροχύτη

 

Στην μπουγάδα φοιτήτριας

που δεν της έμαθαν ν’ απλώνει σωστά κι η γειτονιά μιλάει

(Όλες το ξέρουμε αυτό:

«Απλώνουμε μπροστά μπροστά τα μακριά ρούχα

και τα βρακιά από πίσω.

Να μη φαίνονται»)

 

Η Μαριάννα Νικολάου, διδάκτωρ Αρχαίου Δράματος και Θεατροπαιδαγωγικής του Πανεπιστημίου Αιγαίου, διανθίζει με θεατρικότητα την ποιητική της συλλογή, πειραματίζεται και προσθέτει πινελιές σαρκασμού που ξεπροβάλλουν σαν παπαρούνες στο λιβάδι το γεμάτο αγριολούλουδα αισθήσεων, ονείρων και συνειρμών. Στο ίδιο πλαίσιο, πολύ ευρηματική επίσης, είναι η δημιουργία ποιημάτων από χαϊκού, που λειτουργούν ως ξεχωριστές στροφές, ενώ η λέξη χαϊκού δεν αναφέρεται. Ένα παράδειγμα είναι το πέμπτο ποίημα από το μέρος «Φωτογραφίες» που αποτελείται από τρία χαϊκού:

Μέλι και δάκρυ
μυρωδιά στο άγγιγμα
Κλοτσιά στην κοιλιά

Στον αφαλό μου
δάχτυλο στον δικό σου
Είσαι αφαλός

Άχρονος εσύ
αναίμακτη θυσία
Εγώ ζαρώνω

Όλα τα ποιήματα έχουν ρυθμό, ενώ η επιλογή των λέξεων είναι τόσο πετυχημένη και εύστοχη, που τίποτα δε λείπει και τίποτα δεν περισσεύει. Η Μαριάννα Νικολάου σκάβει βαθιά, αποκαλύπτοντας τραύματα που περνάνε από γενιά σε γενιά καθώς και κοινωνικά θέματα που αφορούν και γυναίκες και άνδρες και έχουν παγιωθεί μέσα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Δεν διστάζει να καταγγείλει, να αγκαλιάσει με ενσυναίσθηση τα αδύναμα πλάσματα του κόσμου, να αποκαλύψει έμφυλα θέματα βίας και καταπίεσης που θα έπρεπε να είχαν ξεπεραστεί στη σύγχρονη κοινωνία μας.

 

Συνολικά, η ποιητική ανάγνωση της συλλογής, σε καλεί να ακολουθήσεις μια διαδρομή μέσα από τα πάθη προς τη βαθύτερη ουσία, ώστε τα ποιήματα να λειτουργούν εξιλεωτικά, βάζοντας ένα σημαντικό λιθαράκι στην κατεύθυνση της γυναικείας αφύπνισης και της απελευθέρωσης από τους παραδοσιακούς ρόλους.

 

 

 

Γεωργία Μακρογιώργου