Στο νέο του βιβλίο με τίτλο «Πρόσωπα Πολιτισμού» (Εκδόσεις ΟΤΑΝ 2025) ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης έχει συγκεντρώσει 74 συνεντεύξεις του με αντίστοιχους συγγραφείς, με αφορμή την έκδοση κάποιου βιβλίου τους, οι οποίες έχουν δημοσιευτεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα τα τελευταία 25 χρόνια. Πρόκειται, δηλαδή για ένα πανόραμα της πνευματικής παραγωγής της χώρας μας στο πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα.
Η πρώτη μου στάση στην πρώτη ανάγνωση του βιβλίου ήταν στον πίνακα περιεχομένων των πρώτων σελίδων του, όπου ο συγγραφέας παραθέτει, με αλφαβητική σειρά, τα ονόματα των συγγραφέων οι συνεντεύξεις με τους οποίους περιλαμβάνονται στο βιβλίο, καθώς και την ιδιότητα του καθενός.
Από την ανάγνωσή τους μου προέκυψαν τρία ερωτήματα:
-Πως ταξινομούνται το πρόσωπα αυτά με βάση την ιδιότητά τους;
-Πότε έγιναν αυτές οι συνεντεύξεις; και
-Πού δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά;
Από μια πρώτη προσπάθεια ταξινόμησης των προσώπων ως προς την ιδιότητα τους προέκυψαν τα εξής:
Τη μεγαλύτερη κατηγορία αποτελούν οι καθηγητές Πανεπιστημίου, που ξεπερνούν τον αριθμό των δεκαπέντε. Ακολουθούν οι Δημοσιογράφοι, που είναι περισσότεροι από δέκα και έπονται οι Λογοτέχνες, πεζογράφοι και ποιητές, που είναι λιγότερο από δέκα. Στο ίδιο αριθμητικό επίπεδο βρίσκονται οι σκηνοθέτες και οι ηθοποιοί, ενώ λιγότεροι από πέντε είναι οι σκιτσογράφοι, οι τραγουδιστές, οι μεταφραστές και οι ραδιοφωνικοί παραγωγοί, ενώ από τον χώρο των εικαστικών τεχνών συναντάμε μόνο δυο γλύπτες, έναν άνδρα και μία γυναίκα. Υπάρχουν, βέβαια και καμιά δεκαριά συγγραφείς που δεν ταξινομούνται σε αυτές τις κατηγορίες.΄
Εντύπωση προκαλεί ο μικρός αριθμός των λογοτεχνών, στους οποίους μάλιστα είναι περισσότεροι οι ποιητές από τους πεζογράφους,.
Η ταξινόμηση αυτή λέει πολλά για το κριτήριο επιλογής των συγγραφέων από τους οποίους πήρε συνέντευξη ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης.
Ως προς τον χρόνο που πραγματοποιήθηκαν αυτές οι συνεντεύξεις και την πρώτη δημοσίευσή τους, εντόπισα ότι πρώτη είναι η συνέντευξη με τον ηθοποιό, θεατρικό συγγραφέα και λογοτέχνη Νότη Περγιάλη, που δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 1999 στο περιοδικό Προσανατολισμοί, και η τελευταία η συνέντευξη με τον Διευθυντή του ΟΣΔΕΛ Γεωργανδρέα Ζάννο, που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών μόλις πριν από πέντε μήνες, τον Φεβρουάριο του 2025.
Και με βάση τις ιδιότητες των συγγραφέων, λοιπόν, και με βάση το χρόνο που καταγράφηκαν και δημοσιεύτηκαν αυτές οι συνεντεύξεις, μπορούμε να πούμε ότι συνθέτουν ένα Πανόραμα της πνευματικής παραγωγής της χώρας μας στο πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα.
Τέλος, ως προς το μέσο στο οποίο είδαν το φως της δημοσιότητας, στην πρώτη θέση βρίσκεται το ηλεκτρονικό περιοδικό diastixo, που φιλοξένησε τις 46 από τις 74 συνεντεύξεις. Ακολουθούν δυο έντυπα μέσα: Η εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος, όπου έχουν δημοσιετεί 13 συνεντεύξεις και η τοπική εφημερίδα της Άρτας Ταχυδρόμος, στην οποία έχουν δημοσιευθεί 6 συνεντεύξεις, ανάμεσα στις οποίες κι αυτή με τον Μανώλη Γλέζο. Οι υπόλοιπες 9 δημοσιεύθηκαν σε διάφορα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα.
Και περνάμε στο περιεχόμενο των συνεντεύξεων.
Η πρώτη μου παρατήρηση αφορά τις ερωτήσεις.
Είναι γνωστό ότι η επιτυχία μιας συνέντευξης εξαρτάται, αποκλειστικά σχεδόν, από τις ερωτήσεις που απευθύνει ο δημοσιογράφος σ’ αυτόν από τον οποίο παίρνει συνέντευξη. Και το να απευθύνει τις σωστές ερωτήσεις γίνεται ακόμη πιο δύσκολο όταν η συνέντευξη δεν γίνεται «δια ζώσεις» αλλά ηλεκτρονικά, που σημαίνει ότι οι ερωτήσεις πρέπει να γράφονται εκ των προτέρων, χωρίς να γνωρίζει ο δημοσιογράφος τις απαντήσεις στις προηγούμενες ερωτήσεις.
Διαβάζοντας τις συνεντεύξεις στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη είχα την εντύπωση πως πρόκειται για συνεντεύξεις «δια ζώσης», αν και ήξερα ότι σπάνια εγκαταλείπει το ερημητήριό του στο Μενίδι Αιτωλοακαρνανίας.
Γνωρίζω και από προσωπική εμπειρία ότι για να το πετύχεις αυτό πρέπει να έχεις μελετήσει ενδελεχώς όχι μόνο το βιβλίο που αποτέλεσε την αφορμή και το βασικό περιεχόμενο της συνέντευξης, αλλά το συνολικό έργο του συγγραφέα στον οποίο απευθύνεσαι. Κι αυτό όμως δεν αρκεί. Πρέπει να έχεις διεισδύσει στην ψυχοσύνθεσή του, ώστε να βρεις τις ερωτήσεις – κλειδιά με τις οποίες θα εκμαιεύσεις τα κρυμμένα μυστικά του συνομιλητή σου, μερικά από τα οποία δεν είχε συνειδητοποιήσει ούτε ο ίδιος. Κι αυτό το πετυχαίνει στις περισσότερες από τις 74 συνεντεύξεις ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, γι’ αυτό και, πολύ σωστά, στον υπότιτλο του βιβλίου του τις χαρακτηρίζει «συνομιλίες με ξεχωριστούς ανθρώπους».
Δεν είναι βέβαια δυνατό σε αυτό το κείμενο παρουσίασης του βιβλίου να αναφερθώ στο περιεχόμενο των 74 συνεντεύξεων. Θα περιοριστώ σε μερικές φράσεις από τις απαντήσεις κάποιων από αυτούς που έκρινα ότι πρέπει να κρατήσω στο Ημερολόγιό μου.
Λουκάς Αξελός
Η πρώτη αρχή για κάθε συγγραφέα:
«Γράφουμε όταν έχουμε κάτι να πούμε. Αλλιώς σωπαίνουμε». (24)
Γιώργος Αρχιμανδρίτης
Για την περιοδική έξαρση του Πολιτισμού:
«Περίοδοι έντονης κρίσης γεννούν μια πνευματική κίνηση, μια ελπίδα για κάτι καινούριο, μια ανάγκη για νέες μορφές έκφρασης». (28)
Βασίλης Βασιλικός.
Απαντώντας στην ερώτηση «Ποια είναι η αξία του μύθου σε ένα βιβλίο;»
«Εδώ ρίξατε το βέλος στην καρδιά του προβλήματος, όχι σαν εκείνους που ρίχνουν πρώτα το βέλος και μετά σχεδιάζουν τους κύκλους {…} Ας πούμε τη μαγική λέξη που υπάρχει μόνο στη γλώσσα μας: Μυθιστόρημα. Δηλαδή μύθος + ιστορία. Ιστορία με κεφαλαίο ή πεζό» (37)
Μανώλης Γλέζος
Για την αξία των βιβλίων Ιστορίας:
«Η Ιστορία είναι απαραίτητο να γράφεται για να μαθαίνουμε μέσα π’ αυτήν να αποφεύγουμε να διαπράττουμε τα λάθη και μάλιστα για δεύτερη και τρίτη φορά τα ίδια». (59)
Γιώργος Δερτιλής
Για τα βιβλία Ιστορίας:
«Ο στόμφος και τα σκοτεινά σημεία (σε ένα επιστημονικό βιβλίο) ενίοτε συγκαλύπτουν άγνοια» (64)
Λένα Διβάνι
Για τα ταξίδια:
«Οι πολύ ανασφαλείς άνθρωποι διστάζουν να ξεβολευτούν, σιχαίνονται τις εκπλήξεις και προγραμματίζουν ακόμη και το ποιος θα βγάλει λόγο στην κηδεία τους. Οι άλλοι ταξιδεύουν. (69)
Μαρία Ηλιού
Για την αξία των λογοτεχνικών βραβείων:
«Η βράβευση μου δίνει αισιοδοξία και κουράγιο για το επόμενο βιβλίο που έχω στο νου μου. Με βοηθάει να πάω με πάω ακόμη πιο βαθιά με τόλμη. «Τέχνη – Τύχη – Τόλμη» δεν έλεγε ο Ελύτης;» (95)
Μαρίζα Κωχ
Για τα παιδικά χρόνια:
«Όσα μπορεί να χαρίσει μια στερημένη ζωή στην ύπαιθρο, δεν μπορεί να τα χαρίσει ο τρόπος ζωής στις σημερινές πόλεις» (142)
Ροβήρος Μανθιύλης
Για τα αυτοβιογραφικά στοιχεία στα μυθιστορήματα:
«Αυτό που με βοήθησε εμένα είναι το να βλέπω τον εαυτό μου σαν έναν (αντικειμενικό) τρίτο». (156).
Πέτρος Μάρκαρης
Για τα αστυνομικά μυθιστορήματα με κοινωνικό περιεχόμενο:
«Σχεδόν κάθε μυθιστόρημά μου έχει ως αφετηρία του ‘ένα κύμα οργής που με κυριεύει για κάποιο κοινωνικό φαινόμενο». (165)
Κώστας Μητρόπουλος
Για το Λεύκωμα σκίτσων του με τίτλο «Τα καλύτερά μας χρόνια»:
«Η ζωή διαθέτει μια εύθυμη, μια αστεία πλευρά. Αν ψάξουμε θα τη βρούμε και θα περάσουμε καλά» (178)
Κώστας Μουρσελάς
Για τις ανθρώπινες σχέσεις:
«Σε κάθε στιγμή της ζωής τους (οι άνθρωποι) βρίσκονται μπροστά σ’ ένα δίλημμα, σε μια αντίφαση, σ’ ένα αδιέξοδο: Να δείξουν το αληθινό τους πρόσωπο ή να υποκριθούν;» (182)
Ευτύχης Μπιτσάκης.
Για το βιβλίο του «Ένα φάντασμα πλανιέται…»
«Η κατάρρευση του Σοσιαλιστικού Στρατοπέδου είναι ίσως η μεγαλύτερη τραγωδία στην οδυνηρή πορεία της ανθρωπότητας […] Είχε ως συνέπεια την οπισθοδρόμηση στον καπιταλισμό της μαφίας» (186).
Παντελής Μπουκάλας
Για τη διαφορά του λογοτεχνικού από τον δημοσιογραφικό λόγο:
«Η αρρώστια της γραφής είναι μία σε όποια εκδοχή της κι αν θητεύσει κανείς» (200)
Παυλίνα Παμπούδη
Για τους συγγραφείς που εκφράζονται και με ποίηση και με πεζό λόγο:
«Ποίηση και πεζός λόγος υποθέτω πως είναι για τον γραφιά συγκοινωνούντα δοχεία» (219)
Πιστεύω ότι ο κάθε αναγνώστης του πλούσιου σε περιεχόμενο και ιδιαίτερα ευχάριστου στο διάβασμά του βιβλίου του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη «Πρόσωπα του Πολιτισμού» θα βρει στις απαντήσεις των συγγραφέων απαντήσεις και σε δικά του ερωτήματα.
* Ο Γιώργος Ι. Βοϊκλής είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.
