1 Ανθούλα Δανιήλ:
Να κάτι που ίσως κανείς δεν θα περίμενε. Ο Στάλιν όχι μόνο στα Επίκαιρα του σινεμά ή σε ντοκιμαντέρ στην τηλεόραση, αλλά κεντρικό πρόσωπο σε ένα θεατρικό έργο. Μόνο που δεν βροντά και αστράφτει, έχουν περάσει πλέον τα ηρωικά χρόνια και τώρα ώριμος και αποδυναμωμένος αναπολεί, αναστοχάζεται, ακούει την κριτική μέσα από το οικογενειακό του περιβάλλον, κρίνει και κρίνεται Τα παιδιά του αδυσώπητοι κριτές, ως συνήθως, και ο γέρος ένας λύκος που ούτε την γνώμη άλλαξε ούτε την κεφαλή του.
Ο Χριστόφορος Χριστοφής, τιμημένος με το Βραβείο Δραματουργίας «Κάρολος ΚΟΥΝ», στέκεται πάντα και με μεγάλη επιτυχία στα μεγάλα πρόσωπα και συγγράφει τα μεγάλα έργα. Κι από εκεί, ο συγγραφέας, από τα παρασκήνια της ιστορίας, τις παρυφές του μύθου, τα κρυφά μιλήματα, τους υπαινιγμούς ή τις ξεκάθαρες κουβέντες, τις σκοτεινές ή καλύτερα τις μη διατυπωμένες, μη εκφρασμένες σκέψεις, προσπαθεί να στήσει το πορτρέτο του εκάστοτε μεγάλου ηγέτη.
Αυτή τη φορά είναι ο Ιωσήφ Στάλιν, η πολύ σημαντική προσωπικότητα του 20ού αιώνα, που κράτησε στα χέρια του την τύχη της τότε Σοβιετικής Ένωσης και του κόσμου ολόκληρου, το αντίπαλο δέος στον δυτικό κόσμο, από το 1922-έως το 1953 που πέθανε. Μια συνταρακτική προσωπικότητα που αρκούσε το άκουσμα του ονόματός του για να λιποθυμήσει κανείς από φόβο και τρόμο. Ο άνθρωπος που δεν δείλιαζε μπροστά στο χρέος να θυσιάσει όσους και όσα μπορούσε αρκεί να επιτευχθεί ο στόχος. Θα μπορούσαμε άραγε να δούμε στον χαρακτήρα τον απόηχο της σπαρτιατικής εντολής ή ταν ή επί τας;
Βρισκόμαστε στο σαλόνι του, αρκούντως μοντέρνο και δυτικότροπο, για τα δικά του προλεταριακά ήθη. Ούτε μπαλαλάικες ούτε τραγούδια του Βόλγα ούτε σαμοβάρια. Δεν αποχωρίζεται την εμβληματική στολή του. Ένας όγκος δυσκίνητος πλέον. Μόνο το μυαλό του τρέχει, η σκέψη του η ανήσυχη που δεν σταματά να υπολογίζει, που δεν έχει καλό λόγο για κανέναν ούτε για τον πιστό και αφοσιωμένο συγγραφέα φίλο του, τον Ηλία Έρεμπουργκ. Από δυσδιάκριτες χαραμάδες αναδύονται πτυχές του χαρακτήρα του, χωρίς για τίποτα να είναι κανείς σίγουρος. Ο Γεωργιανός «Τύραννος». Τύραννος για τη γυναίκα του, τα παιδιά του. Η κόρη του δυτικότροπη και δυτικόμορφη, φαίνεται να αγαπά τον πατέρα ή να τον σέβεται ή να τον φοβάται ή όλα μαζί. Ο γιος του σαν να ζει σε άλλο κόσμο, σαν να μην έχει συναίσθηση των γεγονότων. Σαν να μη θέλει να θυμάται τίποτα από την πατρική γη. Σαν φροϊδικός απόγονος, πρέπει να σκοτώσει τον πατέρα για να ζήσει. Ο Έρεμπουργκ ταπεινός, πιστός, αλλά ο Τύραννος δεν πείθεται· πάντα έχει μια άλλη σκέψη στο πίσω μέρος του μυαλού του για όλους, πάντα υποθέτει πως κάτι κακό οι άλλοι σκέπτονται γι’ αυτόν. Και η υποψία μόνο αρκεί για να σε στείλει στον θάνατο ή στην εξορία. Κι ενώ φαίνεται να είναι αυτός η ενσάρκωση της Σοβιετικής του πατρίδας, η βιβλιοθήκη του είναι γεμάτη με αμερικανικά βιβλία. Η δισκοθήκη του με έργα τζαζ. Διαβάζει πολύ, βλέπει κινηματογράφο και ακούει μουσική. Πάντα στο μυαλό του περιφέρεται μια Λιόλκα, ονειροφαντασία, ερωτική ή πολιτική φαντασίωση, πλάσμα άπιαστο.
Κι ενώ όλα αυτά συμβαίνουν στο σαλόνι, σε μια ταινία σαν τρέιλερ, σαν υπομνηματισμός, ένας θίασος περνά με κακοποιημένες, κουρελιασμένες, στραπατσαρισμένες φιγούρες που λες πως ξέφυγαν από ένα τσίρκο ή την Κομέντια ντε Άρτε.
Ο χρόνος της γεροντικής περισυλλογής του Στάλιν κάνει άλματα στο παρελθόν, στα παιδικά χρόνια, στα άλλα των αγώνων, στους συντρόφους και συνοδοιπόρους. Δεν έχει καλή κουβέντα για κανένα. Σαν να έχει φορτωθεί όλη την ιστορία της γης, την επανάσταση και τους κολασμένους στην πλάτη του. Ονόματα μεγάλων δημιουργών ακούγονται: ο Αιζεναστάιν που σε άμεση συνεργασία σκηνοθέτησε πολλά έργα για να εξυμνήσει τον Στάλιν και την Επανάσταση. Ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς που επίσης συνεργάστηκε αλλά και πλήρωσε ακριβά τις φορές που διαφώνησε. Ο Όσιπ Μάλντεσταμ που επίσης τιμωρήθηκε για κάτι πολύ ασήμαντο, η «ατάλαντη», όπως την αποκάλεσε ο ίδιος, Αχμάτοβα, ο τιμημένος με Νόμπελ Πάστερνακ, αμφισβητημένος και αυτός κι άλλοι πολλοί …
Από τα κοστούμια επιβάλλεται η εμβληματική στρατιωτική στολή και το πηλήκιο, κερδίζουν την εντύπωση και προδιαθέτουν ποιος είναι το δυνατό χαρτί σ’ αυτό το παιχνίδι. Και από το αν φοράει ή όχι το χιτώνιο, υποθέτω, καταλαβαίνουμε και τα κέφια του. Η κόρη στέκεται στα όρια του παραδοσιακού με το μοντέρνο, ο γιος είναι τελείως εκδυτικισμένος. Η Λιόσκα παίζει ανάλαφρα, είναι η διάχυτη, περιρρέουσα ατμόσφαιρα, το άπιαστο πουλί. Ο Έρεμπουργκ ευπρεπώς ουδέτερος και ίσως, γι’ αυτό δεν τον πολυεμπιστεύεται ο «Τύραννος». Ο θίασος του σπαραγμένου τσίρκου, μια ποικιλία εξαθλιωμένων τι; Ρώσων, προλετάριων; κατάλοιπα ξεπεσμένων αριστοκρατών, καλλιτεχνών, νεκρών ψυχών; Φάσμα ενός εφιαλτικού παρελθόντος; Ίσως.
Ο Χριστοφής προσπάθησε να εξερευνήσει τα σκοτάδια της ζωής του μεγάλου ηγέτη, από μικρές και ίσως ασήμαντες κουβεντούλες που θα ξεφύγουν από τον έλεγχο της λογικής. Όμως, και μόνο από τον τίτλο που έδωσε στο έργο του -«Ο Τύραννος και η Κόρη» – εύκολα ο νους γλιστράει στον «Θάνατο και την Κόρη»- βαραίνοντας την ατμόσφαιρα. Ωστόσο «Τύραννο» τον είχε αποκαλέσει και η ίδια η κόρη, όπως επίσης και «ηθικό και πνευματικό τέρας». Κι εδώ ο αναγνώστης / θεατής θα μπορούσε να αναρωτηθεί: Τι θέλει να πει ο Χριστοφής;. Γιατί επέλεξε αυτόν και όχι κάποιον άλλον; Θα επιχειρήσω μια εύκολη απάντηση: Θα μάθουμε το γιατί, αν πάμε πίσω μακριά στις ρίζες και δούμε τι έχει ζήσει και πώς έχει συγκρατήσει αυτό το πολυσύνθετο, μέγα, αχανές κράτος. Πρέπει κανείς να πολεμήσει συνθήκες και ιδεολογίες, αναλφαβητισμό και θρησκοληψία για να στερεώσει μια Επανάσταση. Και αυτά όλα ξεπηδούν μέσα σε μία καθημερινή οικογενειακή συνάντηση.
Οι βασικοί ήρωες όλοι στο κάδρο μέσα τέλειοι. Ο Δημήτρης Πιατάς, ως Στάλιν, μια αποκάλυψη που κάλυψε κάθε άλλον, όπως, άλλωστε, ήταν και στην πραγματική του ζωή και στο κόμμα και στην εξουσία γενικώς. Το όνομά του έμεινε στην ιστορία μοναδικό όπως ήταν και ο ίδιος μοναδικός και τρομακτικός.
Η Μαρία Παπαφωτίου στον ρόλο της Σβετλάνας, κόρης του τρομερού πατρός, τον οποίο θαυμάζει και αγαπά, αλλά και δεν συμφωνεί. Ο Αλμπέρτο Φάις στον ρόλο του Βασίλι, γιου του Στάλιν, ακριβές αντίγραφο του πρωτοτύπου. Πειστικότατος. Ο Δημήτρης Μαύρος στον ρόλο του Ηλία Έρεμπουργκ ακριβώς στο ύψος της περίστασης που είχε ο φίλος και συγγραφέας του δύσκολου ανθρώπου. Προσεκτικός.
Σημαντική είναι η σημείωση για το ανέβασμα του έργου: Ο εορτασμός των εκατό χρόνων από την γέννηση μεγάλου Ρώσου συνθέτη, Ντιμίτρι Σοστακόβιτς, ο οποίος έτυχε να ζει και να συνθέτει εκείνη την εποχή και για τον οποίο ο Στάλιν έτρεφε έναν αλλόκοτο θαυμασμό!
Πιστεύω πως με το επίθετο «αλλόκοτο» (η υπογράμμιση δική μου) ο Στάλιν εννοεί μάλλον τον μοντερνισμό που ασπάστηκε η Σοστακόβιτς.
Ο Χριστόφορος Χριστοφής εξερεύνησε το Χάος και κάποιες άκρες στην άβυσσο της ψυχής του ανθρώπου Στάλιν βρήκε!!!
Ανθούλα Δανιήλ
2 Κωνσταντίνος Μπούρας:
Αριστουργηματικό ποιητικό δράμα του Χριστόφορου Χριστοφή “Ο τύραννος και η κόρη”. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΥΝΑΝΤΑΕΙ ΤΗ ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ. Μεγαλειώδης ο βραβευμένος Δημήτρης Πιατάς στο ρόλο του Στάλιν. Ηθοποιοί και χορευτές κέντησαν επί σκηνής Νίκου Σκαλκώτα ένα συναρπαστικό οπτικοακουστικό αφήγημα με πολλές απολήξεις. Πολυεπίπεδο κείμενο ευτύχησε να διδαχθεί από τον ίδιο τον δημιουργό του με ιδανικές χορογραφίες από την Έρση Πήττα που έδωσε ποιητική διάσταση στην Ιστορία τού εικοστού αιώνα.
Πενήντα χρόνια μετά το θάνατο τού μεγάλου Κλασικού Ρώσου συνθέτη Ντμίτρι Ντμίτριεβιτς Σοστακόβιτς (που έζησε από την 25η Σεπτεμβρίου τού 1906 έως την 9η Αυγούστου τού 1975) δεν είναι τυχαίο που ακούγεται στην παράσταση αυτή κυρίως η ανεπανάληπτη μουσική του.
Το έργο εκτυλίσσεται τα τελευταία χρόνια τής ζωής τού Στάλιν μεταξύ 1950 και 1953 και φωτίζει πτυχές τής προσωπικής του ζωής, τόσο με τα παιδιά του όσο και με τον στενό του φίλο και διασημότατο τότε (αλλά και μετά) πασίγνωστο συγγραφέα Ίλια Έρενμπουργκ.
Αλλά και πολλοί άλλοι πνευματικοί άνθρωποι τής Σοβιετικής Ένωσης (εξορισμένοι ή μη) αναφέρονται σε αυτό το ποιητικότατο διαχρονικό δράμα που διερευνά τα κατώτατα ένστικτα αλλά και τις υψηλές νοητικές εκλάμψεις τού φλοιού τής Παγκόσμιας Συνειδητότητας.
Ενδεικτικά είναι τα ονόματα ιστορικών προσώπων που απλώς ακούγονται, δίχως να εμφανίζονται τα ίδια: Όσιπ Μαντελστάμ (ποιητής που βρήκε τραγικό τέλος), Τρότσκι, Παστερνάκ, Σοστακόβιτς, Αχμάτοβα, Χρουτσόφ κ.ά.
Ο Στάλιν για πρώτη φορά στην Παγκόσμια Δραματουργία δείχνει το ανθρώπινο πρόσωπό του και καθίσταται συμπαθής χάρη στον συγγραφέα, που ως σκηνοθέτης διάλεξε μία πλειάδα χορευτών, ερμηνευτών, ηθοποιών, που με την αρμονική αρωγή όλων των πανάξιων επαγγελματιών συντελεστών απέδωσαν τα μέγιστα σε μια παράσταση που ταξιδεύει στη Θεσσαλονίκη κι – εύχομαι – οσονούπω σε όλες τις μεγάλες πρωτεύουσες τού κόσμου, συμπεριλαμβανομένης τής Μόσχας και τού Κιέβου…
Από τον επίσημο διαδικτυακό τόπο τού Μεγάρου Μουσικής που υπογράφει αυτή τη μεγαλειώδη απόλυτα επιτυχημένη υποδειγματική παραγωγή διαβάζουμε:
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
Κείμενο, Σκηνοθεσία: Χριστόφορος Χριστοφής
Σκηνικά, Κοστούμια: Κωνσταντίνος Ζαμάνης
Χορογραφία: Έρση Πήττα
Σχεδιασμός Φωτισμού: Αντώνης Παναγιωτόπουλος
Σχεδιασμός ήχου: Φώτης Μόσχος
Video Art: Τάκης Δημητρακόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη & χορογράφου: Μάνος Σπιτάλας
Μακιγιάζ: Ρούλα Λιανού
Κομμώσεις: Ντορίνα Κορνέα
ΔΙΑΝΟΜΗ
Ιωσήφ Στάλιν: Δημήτρης Πιατάς
Σβετλάνα: Μαρία Παπαφωτίου
Βασίλι: Αλμπέρτο Φάις
Ίλια Έρενμπουργκ: Δημήτρης Μαύρος
Λιόλκα: Τζωρτζίνα Δαλιάνη
ΕΡΜΗΝΕΥΟΥΝ
Κρις Θεοδοσοπούλου
Τζωρτζίνα Καλίνογλου
Απόστολος Κυδωνιεύς
Σπύρος Ντουντούμης
Magnus Pedersen (βίντεο)
Αλησμόνητη παράσταση. Με το καλό να συνεχιστεί έτσι ώστε να τη δουν απαξάπαντες (και απαξάπασαι) φοιτητές, σπουδαστές, μαθητές, μα πάνω απ’ όλοι όλοι όσοι θυμόμαστε τα δραματικά ιστορικά γεγονότα που οδήγησαν στην κατάρρευση τού λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού», στον οποίο πολλοί (και πολλές) αγνοί ιδεολόγοι άνθρωποι στήριξαν τις ελπίδες τους…
Η Ιστορία πρέπει να μελετάται για να μην επαναλαμβάνει τη χειρότερη αλλά την ευνοϊκότερη εκδοχή της.
Αλίμονο σε έναν αντιπνευματικό «Πολιτισμό» που δεν πιστεύει τίποτα. Ανάγκη που έρχονται να θεραπεύσουν οι μεγάλοι, παγκόσμιοι, σημαίνοντες, φιλειρηνικοί και φιλάνθρωποι, οι κοινωφελείς Δραματικοί Ποιητές τού σήμερα και τού αύριο…
Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας https://konstantinosbouras.gr ποιητής, θεατρολόγος, κριτικός,
