Το έργο του Simon Stephens παρουσιάστηκε με τεράστια επιτυχία στο West End του Λονδίνου με τον Andrew Scott που απέσπασε διθυραμβικές κριτικές. Η παρουσίαση της ελληνικής εκδοχής πραγματοποιείται στο ιστορικό Υπόγειο του Θέατρου Τέχνης σε παραγωγή του πολιτιστικού οργανισμού “Λυκόφως”.

Αν κάποιος ρωτούσε ποια είναι η κεντρική ιδέα του Θείου Βάνια ή  τι είναι αυτό που απασχολεί τον Άντον Τσέχωφ, θα απαντήσει ίσως, πρόχειρα, πως η ζωή είναι δύσκολη και από συγκυρία, πάντα, ατυχή κανείς δεν βρίσκει αυτό που θέλει και αυτό που θέλει έχει το βλέμμα του σε κάτι /κάποιον άλλο που και εκείνος κάπου αλλού κοιτάζει.

Ο Simon Stephens, ο οποίος αγαπήθηκε στην Ελλάδα από το έργο του  Ποιος σκότωσε τον σκύλο τα μεσάνυχτα, μπαίνει στον προβληματισμό του Τσέχωφ και εφόσον ο ίδιος είναι ένας, σε έναν ηθοποιό αναθέτει τον ρόλο να μπει στο μυαλό του δημιουργού. Να σκεφτεί πώς σκέφτεται και αισθάνεται ο κάθε ήρωάς του σε σχέση με τον άλλο ήρωα. Ο καθένας, όπως σε κάθε οικογένεια, έχει τον χαρακτήρα του και την συμπεριφορά του. Και η αλληλεπίδραση θα φέρει εξέλιξη και η εξέλιξη θα κάνει τον κύκλο της για να επανέλθει στο σημείο άλφα· εκεί που άρχισε  και με τον ίδιο τρόπο θα συνεχίζεται και θα ανακυκλώνεται.

Στην περίπτωση μιας θεατρικής παράστασης, είναι ο ηθοποιός που σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος, εφόσον θα πρέπει να μπαινοβγαίνει στον κάθε χαρακτήρα, χωρίς να παραβλέπει τις οδηγίες του σκηνοθέτη και ακόμα πιο πίσω του συγγραφέα και, φυσικά, και τις δικές του παρορμήσεις.

Επομένως, δεν είναι τα οχτώ πρόσωπα που βγαίνουν μέσα από ένα στόμα και ένα μυαλό και ένα σώμα αλλά εννέα, δέκα, έντεκα.   Στην Ελλάδα, τον ρόλο του μοναδικού  ήρωα ανέλαβε ο ταλαντούχος ηθοποιός Γιώργος Καραμίχος, ο οποίος έπαιξε όλους τους ρόλους, μπήκε και βγήκε και άλλαξε και γέλασε και σκοτείνιασε και ειρωνεύτηκε και τσαλακώθηκε και βράχηκε και ανέλαβε να αποδώσει κάθε πτυχή της καθημερινής συμπεριφοράς, δράσης, σκέψης, συναισθήματος, όλες τις ποικιλίες του κάθε ανθρώπου. Ανέβηκε, κατέβηκε σκαλοπάτια, σκαρφάλωσε, έκανε έρωτα με την «ιδέα», έδωσε τα χίλια κομματάκια του κάθε ανθρώπου, όπως έλεγε ο Γιώργος Σεφέρης. Τα χίλια κομματάκια πολλαπλασιασμένα επί τα πρόσωπα του έργου του σκηνοθέτη, του ερμηνευτή. Και εδώ είναι που επιβεβαιώνει περίτρανα η λέξη ηθοποιός. Ηθοποιός είναι αυτός που ποιεί ήθος, αξιοποιώντας τα δώρα που του έδωσε η φύση –πρόσωπο, σώμα, ευελιξία, ομορφιά,- και οι σπουδές του, η προσήλωση στη βαθιά ουσία της τέχνης και όχι  στην παραπλανητική επιφάνεια.

Ο Καραμίχος ενεργοποίησε όλες τις δυνάμει ενός σώματος πάλλοντος, τη μνήμη του που μετέφερε τις λέξεις μιας γλώσσας που σε κανένα σημείο στον καταρράχτη του κειμένου του δεν σκόνταψε, στην ταχύτητα με την οποία έβγαινε από τον ένα χαρακτήρα για να οικειοποιηθεί το ύφος του άλλου και να επιστρέψει, σχεδόν ταυτόχρονα. Και δεν είναι μόνο οι μεγάλες κυριολεκτικά αλματώδεις κινήσεις σαν αθλητής, αλλά και οι άλλες, οι χορευτικές σαν να είναι χορευτής και οι ιδιαιτέρως λεπταίσθητες, όταν π.χ. ο γιατρός φιλάει τα χέρια της Σόνιας κι εκείνη που είναι ερωτευμένη μαζί του φέρνει τα χέρια της στο στόμα και τα φιλάει σαν να φιλάει εκείνον μαζί με όλη την σωματική συμπεριφορά ενός άβγαλτου κοριτσιού που θέλει αλλά ντρέπεται και δεν μπορεί…

Ο Καραμίχος απέδωσε κάθε πτυχή, άντρα, γυναίκας, νέου, γέρου, νοήμονος, ανοϊκού, χωρικού, δυστυχισμένου, απελπισμένου, μορφωμένου –Καθηγητή και συγγραφέα, τον θέλει ο Τσέχωφ, σκηνοθέτη τον θέλει  Stephens, σαν να εντοπίζεται η μεγάλη απόκλιση από την τρέχουσα πραγματικότητα σ’ αυτούς τους δύο.

Κανένας τσεχωφικός ήρωας δεν τόλμησε να κάνει το μεγάλο βήμα για να αλλάξει ζωή, ούτε  και οι ήρωες του διαδόχου  του  Νικήτα  Μιχάλκωφ στον κινηματογράφο. Όλοι,  γύρω γύρω από κάτι που έχει ξεπεραστεί, έχει ξεπέσει και δεν υπάρχει ελπίδα ανάκαμψης, που είναι απρόσιτο και άπιαστο και μακρινό… Για να θυμίσω και τον άλλο Νομπελίστα μας ποιητή, τον Οδυσσέα Ελύτη, πρέπει να τρέξεις πάρα πολύ μπροστά για να πιάσεις τη ζωή από την ουρά της… και οι ήρωες του έργου δεν τρέχουν, έχουν βουλιάξει στην παλιά παραδοσιακή τους θέση, έχουν απομείνει στη στάση υποτέλειας στη συνήθεια, ενώ η ζωή φεύγει γρήγορα …Έτσι και  ο Τσέχωφ και ο Stephens και ο Καραμίχος και κάθε άνθρωπος βρίσκεται πάντα μπροστά στον εαυτό του, έστω και τον  καθρεφτισμένο μέσα στον ρόλο του.

Η έκσταση που απαιτείται για να μπει ο θεατής στη θεατρική σύμβαση εξοικονομήθηκε από τον μοναδικό επί σκηνής ήρωα, παρά την πλήρη απομυθοποίηση της  ισοπεδωτικής αθλητικής φόρμας του και τη βιτρίνα του σούπερ μάρκετ στο σκηνικό που, σαν το αντίδοτο στη μαγεία, μας θύμιζε το εδώ και τώρα του κάθε θείου Βάνια και της ανιψιάς του, της αδήριτης condition humaine της Ανάγκης που κατατρώει τον απωθημένο στα ενδότερα της ψυχής  έρωτα, που βλάστησε για λίγο  με την επίσκεψη του Αλέξανδρου και της Έλενας, για να θυμίσει σε όλους τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος,  αλλά και πάλι ξεγλίστρησε και χάθηκε, για να ξαναμπεί η ζωή τη σερνάμενη καθημερινή συνήθειά της …

Το κοινό που παρακολούθησε την παράσταση έφευγε ενθουσιασμένο για την 90 λεπτών, χωρίς ανάσα, Μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας του διονυσιασμένου και μοναδικού Γιώργου Καραμίχου.

Συντελεστές

Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Ραπτοτάσιος

Ερμηνεύει ο Γιώργος Καραμίχος

Μετάφραση: Δανάη Λουκάκη
Σκηνογραφία / Φωτισμοί: Marco Turcich
Κοστούμια: Μαρία-Σεσίλ Ιγγλέση
Μουσική Επιμέλεια: Αλέξανδρος Ραπτοτάσιος
Βοηθός Σκηνοθέτη: Βιργινία Δρακοπούλου
Βοηθός Σκηνογράφου: Μαρίζα Σουλιώτη
Διεύθυνση Παραγωγής: Κωνσταντίνα Αγγελέτου
Οργάνωση Παραγωγής: Ξένια Καλαντζή
Βοηθός Παραγωγής: Πανούτσι Μαργέλος
Παραγωγή: Πολιτιστικός Οργανισμός “Λυκόφως” – Γιώργος Λυκιαρδόπουλος

Oι φωτογραφίες τραβήχτηκαν στα κανάλια του Ανατολικού Λονδίνου όπου ο Γιώργος Καραμίχος και ο Αλέξανδρος Ραπτοτάσιος ξεκίνησαν τις πρόβες του VANYA.

Ανθούλα Δανιήλ