Δημήτρης Γαβαλάς: Ανδρέα Κ. Παπανικολάου, Η Κατάρα του Σίσυφου, Αρμός, Αθήνα, 2025

Post author:Δημήτρης Γαβαλάς
Post published:25 Οκτωβρίου 2025
Post category:Βιβλία που εντοπίσαμε / ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

Εισαγωγή

Στο βιβλίο Η Κατάρα του Σίσυφου, ο Ανδρέας Κ. Παπανικολάου αναμετριέται με το αρχέγονο ερώτημα του ανθρώπου: ποιο είναι το νόημα της ύπαρξης; Ανάμεσα στην πίστη και τη λογική, στο φως της γνώσης και στο σκοτάδι της αμφιβολίας, ο συγγραφέας χαρτογραφεί το τοπίο της συνείδησης με ευαισθησία και διαύγεια. Ο Σίσυφος του Παπανικολάου δεν είναι πια καταδικασμένος· είναι ο άνθρωπος που κατανοεί το βάρος του κόσμου και το μεταμορφώνει σε νόημα.

Γενική Αποτίμηση

Βαθιά στοχαστικό έργο που συνδέει φιλοσοφία, ψυχολογία και επιστήμη, εξετάζοντας την ανθρώπινη συνείδηση, την πίστη, και τα όρια του υλισμού. Ο Παπανικολάου συνδυάζει προσωπικό ύφος, βιωματική αφήγηση και φιλοσοφικό στοχασμό, αναζητώντας απαντήσεις στο ‘γιατί’ της ύπαρξης και στην ανάγκη του ανθρώπου για νόημα —μια σύγχρονη, διανοητική και υπαρξιακή εκδοχή του Σίσυφου.

Τα Κεφάλαια του Βιβλίου

Ι. Τα χρόνια της αθωότητας
Περιγράφει τα πρώτα χρόνια πίστης, τις παιδικές και εφηβικές πεποιθήσεις, και τη σταδιακή απώλεια της βεβαιότητας καθώς το βλέμμα ωριμάζει. Θέτει τη βάση για τη σύγκρουση ανάμεσα στην αθωότητα της πίστης και τη γνώση της αμφιβολίας.

ΙΙ. Ανατροπές
Παρουσιάζει τη ρήξη με τον παραδοσιακό τρόπο σκέψης. Ο συγγραφέας αφηγείται την ανακάλυψη της επιστήμης και των ψυχολογικών θεωριών (Skinner, Freud, Chomsky), αναζητώντας νέα ερμηνεία της ανθρώπινης φύσης και γλώσσας.

ΙΙΙ. Η αριθμητική τιμή των πεποιθήσεων
Αναλύει την έννοια της πίστης και της πεποίθησης μέσα από τη λογική, τη θεωρία πιθανοτήτων και τον ρόλο του νου. Εξετάζει γιατί ο άνθρωπος κρατά ορισμένες βεβαιότητες ακόμη και χωρίς απόδειξη.

Γεννήσεις, γενέσεις και θεωρητικές ανεπάρκειες
Θέτει το ζήτημα της προέλευσης του κόσμου, της ζωής και της συνείδησης, και κριτικάρει τον υλισμό και τη φυσιοκρατία που δεν μπορούν να απαντήσουν επαρκώς στα ‘πρώτα ερωτήματα’.
Μεταφυσικές υποθέσεις
Εξετάζει τις έμφυτες ιδέες, την ύπαρξη του νου και του πνεύματος. Η σκέψη του Kant, του Russell και του C.S. Lewis διασταυρώνεται με τη μεταφυσική αναζήτηση της ελευθερίας και της ηθικής.
Δύο αδιέξοδα
Αναλύει την αδυναμία τόσο της ψυχανάλυσης όσο και της Τεχνητής Νοημοσύνης να προσεγγίσουν την ανθρώπινη εμπειρία πλήρως. Αναζητά το σημείο όπου η συνείδηση υπερβαίνει τα συστήματα.

VII. Σχέδιο απόδρασης
Προτείνει την υπέρβαση του Σισύφειου κύκλου μέσα από νέα μορφή αυτογνωσίας, πίστης και νοηματοδότησης —μια «απόδραση» από τη μηχανιστικότητα του σύγχρονου νου.

VIII. Επίλογος
Στοχαστική κατακλείδα: πρόσκληση σε πνευματική ελευθερία και ευθύνη απέναντι στο μυστήριο της ύπαρξης.

Εν Κατακλείδι

Βιβλίο, λοιπόν, που συνδυάζει τον στοχασμό του φιλοσόφου με την αγωνία του ανθρώπου που ψάχνει νόημα. Ο Παπανικολάου, ανάμεσα στην πίστη και τη λογική, ανατέμνει τη διαδρομή της συνείδησης μέσα στον σύγχρονο κόσμο, θέτοντας το αιώνιο ερώτημα του Σίσυφου: γιατί να συνεχίζουμε; Και όμως, μέσα από τις σελίδες του, η ‘κατάρα’ γίνεται πρόκληση —να σηκώσεις ξανά την πέτρα, όχι από ματαιότητα, αλλά από αγάπη για το ίδιο το ερώτημα. Στο τέλος, η φωνή του συγγραφέα γίνεται σχεδόν προσευχή —για πνευματική ελευθερία, για συνειδητή συμμετοχή στο μυστήριο της ύπαρξης.

Η Κατάρα του Σίσυφου δεν είναι βιβλίο απαισιοδοξίας· είναι στοχασμός που βλέπει την επίγνωση όχι ως βάρος, αλλά ως ευλογία. Ο Σίσυφος δεν είναι πια ο καταδικασμένος· είναι ο σκεπτόμενος άνθρωπος που μαθαίνει να κυλάει την πέτρα με νόημα.

Η Κατάρα του Σίσυφου είναι στοχαστικό ταξίδι ανάμεσα στην επιστήμη, τη φιλοσοφία και την πίστη· αναμέτρηση του ανθρώπου με τα ίδια του τα όρια. Ο Παπανικολάου κατορθώνει να ενώσει τη διαύγεια του ερευνητή με τη συγκίνηση του ανθρώπου που αναζητά.

Πρόκειται για έργο ώριμης σκέψης, που ισορροπεί ανάμεσα στον στοχασμό και την προσωπική εξομολόγηση. Ο συγγραφέας συνδυάζει γλωσσική ακρίβεια με υπαρξιακό πάθος, μετατρέποντας τη φιλοσοφία σε εμπειρία. Με γέφυρα τον Σίσυφο, κατορθώνει να δείξει ότι η επίγνωση του παραλόγου δεν οδηγεί στην απόγνωση, αλλά στην ελευθερία.

Βιβλίο όχι για τους οπαδούς του ‘να περνάμε καλά’ ούτε του ‘ένας αγάπησε μία’, αλλά για όσους αναρωτιούνται και ψάχνουν με πλήρη συνείδηση.

Δημήτρης Γαβαλάς

223

Tags: Βιβλία που εντοπίσαμε, δοκίμιο

Δημήτρης Γαβαλάς

O Δημήτρης Γαβαλάς γεννήθηκε στην Κόρινθο το 1949. Σπούδασε Μαθηματικά, Κυβερνητική και Συστήματα Αυτομάτου Ελέγχου σε μεταπτυχιακές σπουδές και Ψυχολογία του Βάθους σε ελεύθερες σπουδές. Εκπόνησε Διδακτορική Διατριβή με θέμα τα Μαθηματικά, τη Θεμελίωση και τη Διδακτική τους. Αρχικά εργάστηκε ως Επιστημονικός Συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο Πατρών και ως Ερευνητής στο Κέντρο Ερευνών «Δημόκριτος». Στη συνέχεια εργάστηκε στην εκπαίδευση ως καθηγητής Μαθηματικών. Συνεργάστηκε με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (στη συγγραφή Προγραμμάτων Σπουδών & σχολικών βιβλίων και σε άλλα εκπαιδευτικά θέματα). Εργάστηκε επίσης στη Βαρβάκειο Σχολή, και συνέχισε ως Σχολικός Σύμβουλος. Για το πνευματικό του έργο, έχει τιμηθεί από τον Δήμο Κορινθίων. Το δοκίμιό του για τον Οδυσσέα Ελύτη έλαβε κρατική διάκριση, ενώ το ποίημα «Φανταστική Γεωμετρία» περιελήφθη στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Β΄ τάξης του Γυμνασίου.

Έργα του Δημήτρη Γαβαλά:

Ποίηση

Σπουδές. Αθήνα, 1973.
Μετάβαση στο Όριο. Αθήνα, 1974.
Ανέλιξη. Αθήνα, 1975.
Δήλος. Αθήνα, 1976.
Εσωτερική Αιμομιξία. Αθήνα, 1977.
Η Πάλη με το Άρρητο. Αθήνα, 1978.
Ελεγείο. Αθήνα, 1979.
Τα Εξωστρεφή. Αθήνα, 1980.
“Η Του Μυστικού Ύδατος Ποίησις“. Αθήνα 1983.
Το Πρόσωπο της Ευτυχίας. Κώδικας, Αθήνα, 1987.
Απλά Τραγούδια για έναν Άγγελο. Κώδικας, Αθήνα, 1988.
Φωτόλυση. Κώδικας, Αθήνα, 1989.
Ακαριαία. Κώδικας, Αθήνα, 1994.
Σύμμετρος Έρωτας Ή Τα Πρόσωπα του Αγγέλου. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1996
Άγγελος Εσωτερικών Υδάτων. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1998.
Το Λάμδα του Μέλλοντος. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2003.
Ποιήματα 1973-2003: Επιλογή. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2004.
Ου Παντός Πλειν. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2006.
Στη Σιωπή του Νου. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2013.
Δίχως Μαγνητόφωνα Φωνόγραφους Δίσκους και Μαγνητοταινίες. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2016.

Δοκίμιο

Η Εσωτερική Διαλεκτική στη «Μαρία Νεφέλη» του Οδυσσέα Ελύτη. Κώδικας, Θεσσαλονίκη, 1987. (σσ. 94).
Ψυχο-Κυβερνητική και Πολιτική: Αναλυτική Θεώρηση του Πολιτικού Φαινομένου. Κώδικας, Αθήνα, 1989. (σσ. 40).
Αισθητική και Κριτική Θεωρία των Αρχετύπων: Θεωρητικά Κείμενα και Εφαρμογές. Κώδικας, Αθήνα, 1999. (σσ. 202).

Μετάφραση – Εισαγωγή – Σχόλια
Nicoll, M. Ψυχολογικά Σχόλια στη Διδασκαλία του Γκουρτζίεφ. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1997. (σσ. 96).

Επιστημονικά Βιβλία

Πρότυπα και Χαρακτήρας Κυβερνητικών Συστημάτων: Συμβολή στη Θεωρητική Κυβερνητική – Ένα Μαθηματικό Μοντέλο. Πάτρα, 1977 και Αθήνα, 1993 . (Διδακτορική Διατριβή). (σσ. 250).
Η Θεωρία Κατηγοριών ως Υποκείμενο Πλαίσιο για τη Θεμελίωση και Διδακτική των Μαθηματικών: Συστημική Προσέγγιση της Εκπαίδευσης. Πάτρα, 2000. (Διδακτορική Διατριβή). (σσ. 350).
Θέματα από τα Σύγχρονα Μαθηματικά 1: Μη-συμβατική Ανάλυση, Ασαφή Σύνολα, Η έννοια της Μη-διακριτότητας. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2005. (σσ. 190).
Θέματα από τα Σύγχρονα Μαθηματικά 2: Πρώτη Μύηση στη Θεωρία Κατηγοριών. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2006. (σσ. 330).
Το Αρχέτυπο του Τυχερού Παιχνιδιού: Για την Τύχη, τη Μαντική και τη Συγχρονότητα Σύμφωνα με τις Απόψεις των C. G. Jung και M.- L. von Franz. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2006. (σσ. 280). (Σε συνεργασία).
On Number’s Nature. Nova Publishers, NY, 2009 (pp. 70).
Συστημική: Σκέψη και Εκπαίδευση – Συμβολή στο Ζήτημα της Εκπαίδευσης. Εκδόσεις Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2011. (σσ. 310).
Αρχετυπικές Μορφογενέσεις. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2012.
Θέματα από τα Σύγχρονα Μαθηματικά 3: Για τη Φύση του Αριθμού. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2012. (σσ. 360).
Αρχέτυπο: Η Εξέλιξη μιας Σύλληψης στον Τομέα της Γνώσης. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2015. (σσ. 320).
Κυβερνητική: Αναζητώντας την Ολότητα. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2016. (σσ. 400).

Κρατικά Σχολικά Βιβλία
Οδηγίες για τη Διδασκαλία των Μαθηματικών στην Α΄ Τάξη Λυκείου. (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1997.
Μαθηματικά Θετικής Κατεύθυνσης για τη Β΄ Τάξη Λυκείου. (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1998 – 2015.
Λογική: Θεωρία και Πρακτική για τη Γ΄ Τάξη Λυκείου. (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1999-2015.
Οδηγίες για τη Διδασκαλία των Μαθηματικών στο Γυμνάσιο και το Λύκειο (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1998 – 2008.
Μιγαδικοί Αριθμοί. Κεφάλαιο στο: Μαθηματικά Θετικής Κατεύθυνσης για τη Γ΄ Τάξη Λυκείου (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1999-2015.

Δημοσίευσε επίσης πλήθος άρθρων σε εφημερίδες και περιοδικά για θέματα εκπαίδευσης, πολιτικής, λογοτεχνίας κτλ.