ΥΛΙΚΟ

 

Σύντομο Βιογραφικό

Ο William Carlos Williams (1883-1963) υπήρξε μία από τις πιο σημαντικές και πρωτοποριακές μορφές της αμερικανικής μοντέρνας ποίησης. Εκτός από ποιητής, ήταν και παιδίατρος για 40 χρόνια, μια εργασία που επηρέασε βαθιά το έργο του, καθώς του έδωσε άμεση επαφή με την καθημερινότητα και την ομιλία των απλών ανθρώπων. Εκτός από τις ΗΠΑ σπούδασε στη Σουηδία και τη Γαλλία. Δημοσίευσε πολλές ποιητικές συλλογές, διηγήματα, θεατρικά έργα, μεταφράσεις και αυτοβιογραφία. Το 1952 ήταν Poet Laureate.

 

William Carlos Williams, Aigeltinger

 

In the bare trees old husks make new designs

Love moves the crows before the dawn

The cherry-sun ushers in the new phase

 

The radiant mind

addressed by tufts of flocking pear blossoms

proposes new profundities to the soul

 

Deftness stirs in the cells

of Aigeltinger’s brain which flares

like ribbons round an electric fan

 

This is impressive, he will soon proclaim

God!

 

And round and round, the winds

and underfoot, the grass

the rose-cane leaves and blackberries

and Jim will read the encyclopedia to his

new bride—gradually

 

Aigeltinger you have stuck in my conk

illuminating, for nearly half a century I

could never beat you at your specialty

 

Nothing has ever beaten a mathematician

but yeast

 

The cloudless sky takes the sun in its periphery

and slides its disc across the blue

 

They say I’m not profound

 

But where is profundity, Aigeltinger

mathematical genius

dragged drunk from some cheap bar to serve

their petty purposes?

 

Aigeltinger, you were profound

 

Απόδοση στα Ελληνικά

 

William Carlos Williams / Aigeltinger

 

Στα γυμνά δέντρα παλιοί φλοιοί φτιάχνουν νέα σχέδια

Η Αγάπη κινεί τα κοράκια πριν την αυγή

Ο κερασί-ήλιος εγκαινιάζει τη νέα φάση

 

Ο λαμπερός νους

προσεγγισμένος από τούφες ανθών αχλαδιάς που συνωστίζονται

προτείνει νέες βαθιές έννοιες στην ψυχή

 

Επιτηδειότητα αναδεύεται στα κύτταρα

του εγκεφάλου του Aigeltinger που φλογίζονται

σαν κορδέλες γύρω από ηλεκτρικό ανεμιστήρα

 

Αυτό είναι εντυπωσιακό, θα αναφωνήσει σύντομα

Θεέ μου!

 

Και γύρω γύρω, οι άνεμοι

και κάτω από τα πόδια, το γρασίδι

τα φύλλα της τριανταφυλλιάς και τα βατόμουρα

και ο Τζιμ θα διαβάσει την εγκυκλοπαίδεια

στη νέα του νύφη—σταδιακά

 

Aigeltinger έχεις καρφωθεί στο μυαλό μου

φωτίζοντας, σχεδόν μισόν αιώνα

ποτέ δεν μπόρεσα να σε νικήσω στην ειδικότητά σου

 

Τίποτα ποτέ δεν νίκησε έναν μαθηματικό

εκτός από τη μαγιά

 

Ο ανέφελος ουρανός δέχεται τον ήλιο στην περιφέρειά του

και γλιστρά τον δίσκο του μέσα στο γαλάζιο

 

Λένε ότι δεν είμαι βαθυστόχαστος

 

Μα πού βρίσκεται η βαθύτητα, Aigeltinger

μαθηματική ιδιοφυΐα

συρμένη μεθυσμένη από κάποιο φτηνό μπαρ για να υπηρετήσει

τους ασήμαντους σκοπούς τους;

 

Aigeltinger, ήσουν βαθυστόχαστος

 

ΣΧΟΛΙΑ

 

Α

Ο Williams θεωρήθηκε ο ποιητής της Αμερικανικής Πραγματικότητας, ενώ παράλληλα εμφανίζει ‘Μαθηματικό’ ρυθμό και οικονομία της γλώσσας. Αν και ο ίδιος δεν ήταν μαθηματικός, το έργο του επιδεικνύει μαθηματική ακρίβεια και οικονομία στη χρήση της γλώσσας, στοιχεία που συνδέουν την αισθητική του με τη λογική των Μαθηματικών:

 

Ακρίβεια και Σαφήνεια: Ο Williams απέρριψε τις «υψηλές» αγγλικές ποιητικές φόρμες και αναζήτησε ρυθμό βασισμένο στον καθημερινό αμερικανικό λόγο. Τα ποιήματά του είναι συχνά μικρά, πυκνά και εστιασμένα, σαν μια απόδειξη ή ένας τύπος που περιέχει την ουσία χωρίς περιττά στοιχεία.

 

Η Γραμμή ως Μονάδα Μέτρησης: Ο Williams ανέπτυξε το «μεταβαλλόμενο τριάγωνο»,  μια ρυθμική και οπτική δομή που προσπαθούσε να μετρήσει τη φράση και τον ρυθμό της αμερικανικής γλώσσας. Αυτή η προσπάθεια για μέτρηση και δομή φανερώνει μια λογική που συγγενεύει με την αναζήτηση καθαρών μονάδων στα Μαθηματικά.

 

Το Ποίημα «Aigeltinger»: Φόρος Τιμής στην Ιδιοφυΐα

Το ποίημα αποτελεί φόρο τιμής στον Aigeltinger, μια φανταστική ή πραγματική μαθηματική ιδιοφυΐα. Ο Williams χρησιμοποιεί τον μαθηματικό ως σύμβολο:

 

Ο Νους ως Φως: Η περιγραφή του εγκεφάλου του Aigeltinger να «φλογίζεται σαν κορδέλες γύρω από ηλεκτρικό ανεμιστήρα» είναι μια εκπληκτική εικόνα της πνευματικής δύναμης και ταχύτητας του μαθηματικού νου.

 

Βαθύτητα έναντι Επιφανειακότητας: Ο Williams αντιπαραθέτει τη «βαθύτητα» του Aigeltinger (που φτάνει στο σημείο να τον «σέρνουν μεθυσμένο») με τις «ασήμαντες» επιδιώξεις των άλλων. Υπερασπίζεται την απόλυτη, αγνή, σχεδόν μη λειτουργική μορφή της ευφυΐας, όπως ακριβώς τα Καθαρά Μαθηματικά δεν χρειάζονται απαραίτητα άμεση πρακτική εφαρμογή.

 

«Τίποτα ποτέ δεν νίκησε έναν μαθηματικό / εκτός από τη μαγιά»: Αυτή η αινιγματική φράση υποδηλώνει ότι η Φύση, η ζωή (η μαγιά είναι ένα σύμβολο της βιολογικής αλλαγής και της ύπαρξης) είναι η μόνη δύναμη που μπορεί να υπερβεί την άψογη λογική του μαθηματικού μυαλού.

 

Συνολικά, ο Williams χρησιμοποιεί τα Μαθηματικά όχι για να γράψει ένα μαθηματικό/ επιστημονικό ποίημα, αλλά για να τιμήσει τη δομή, την ακρίβεια και τη λαμπερή, ανυπότακτη φύση της ιδιοφυΐας, καθιστώντας τον Aigeltinger σύμβολο του καθαρού Πνεύματος.

Β

Η σχέση ανάμεσα στην ποίηση και τα μαθηματικά είναι βαθιά και ιστορική, καθώς και οι δύο τέχνες αναζητούν τη δομή, τον ρυθμό, την αλήθεια και την ομορφιά μέσα από την αφαίρεση και τη γλώσσα (είτε των λέξεων είτε των συμβόλων).

 

Ποίηση και Μαθηματικά: Κοινή Αναζήτηση Δομής και Αλήθειας

Η σύνδεση της ποίησης με τα μαθηματικά δεν έγκειται σε κοινά θέματα (αν και υπάρχουν), αλλά στον κοινό τους τρόπο προσέγγισης της πραγματικότητας: μέσω της αφαίρεσης και της φόρμας.

 

1. Η Λογική της Φόρμας: Μέτρο και Απόδειξη

Η Δομή στην Ποίηση: Μέτρο, Στίχος, Στροφή – Στην κλασική ποίηση, ο ποιητής λειτουργεί ως ένας «μηχανικός» της γλώσσας, υπακούοντας σε αυστηρούς κανόνες που θυμίζουν μαθηματικές ακολουθίες:

Μέτρο και Ρυθμός (Δομή): Το μέτρο (π.χ., ιαμβικό, δακτυλικό) είναι ουσιαστικά ένας αλγόριθμος ή μια εξίσωση που ορίζει τη σειρά των τονισμένων και άτονων συλλαβών. Το σονέτο, για παράδειγμα, είναι μια αποδεκτή φόρμα 14 στίχων με συγκεκριμένο σχήμα ομοιοκαταληξίας.

Πυκνότητα και Οικονομία: Όπως μια μαθηματική απόδειξη πρέπει να είναι η πιο σύντομη και κομψή διαδρομή προς το συμπέρασμα, έτσι και η ποίηση επιδιώκει την οικονομία της γλώσσας, όπου κάθε λέξη έχει το μέγιστο δυνατό βάρος και ακρίβεια.

 

Η Δομή στα Μαθηματικά: Θεώρημα, Απόδειξη, Φόρμουλα

Τα μαθηματικά είναι η επιστήμη της δομής, της τάξης και της σχέσης.

Θεώρημα ως Λογική Δομή: Ένα θεώρημα είναι μια λογική αλήθεια που πρέπει να αποδειχθεί. Η απόδειξη είναι η διαδικασία, το μονοπάτι (ή το «ποίημα»), που χρησιμοποιεί αυστηρούς κανόνες (λογικούς κανόνες) για να φτάσει στο τελικό συμπέρασμα (το «νόημα» ή η «κάθαρση»).

Συμμετρία και Αρμονία: Η αναζήτηση της συμμετρίας στους αριθμούς (π.χ., οι πρώτοι αριθμοί, η Χρυσή Τομή), στις γεωμετρικές φόρμες και στις αλγεβρικές εξισώσεις είναι μια αναζήτηση για την ίδια αρμονία που αναζητά και ο ποιητής στον ρυθμό και την ομοιοκαταληξία.

 

2. Η Αισθητική της Αφαίρεσης

Και η ποίηση και τα μαθηματικά λειτουργούν πέρα από την άμεση φυσική πραγματικότητα:

Μαθηματικά (Αφαίρεση): Οι έννοιες του ‘μιγαδικού αριθμού’ ή του ‘άπειρου’ δεν έχουν φυσική αναπαράσταση, αλλά είναι αφηρημένα εργαλεία που περιγράφουν το σύμπαν.

Ποίηση (Μεταφορά): Η μεταφορά και το σύμβολο (π.χ., η «ζωή είναι ένα ταξίδι») αφαιρούνται από την κυριολεκτική έννοια για να αποκαλύψουν μια βαθύτερη, καθολική αλήθεια για την ανθρώπινη εμπειρία.

Και οι δύο είναι γλώσσες που μας επιτρέπουν να μιλήσουμε για το μη ορατό και το μη απτό.

 

3. Η Φιλοσοφική Σύνδεση: Πλατωνισμός

Η βαθύτερη σύνδεση βρίσκεται στη φιλοσοφία του Πλάτωνα.

Μαθηματική Ιδέα: Στον Πλατωνισμό, τα μαθηματικά αντικείμενα (ο τέλειος κύκλος, ο αριθμός 3) υπάρχουν ως τέλειες Ιδέες στον κόσμο των Ιδεών, ανεξάρτητα από την ατελή φυσική τους αναπαράσταση.

Ποιητική Αλήθεια: Ο ποιητής, μέσω του λόγου, προσπαθεί να φτάσει σε αυτές τις καθολικές, αιώνιες αλήθειες (για τον έρωτα, τον θάνατο, την ομορφιά), οι οποίες είναι επίσης «Ιδέες» ανεξάρτητες από το συγκεκριμένο γεγονός που περιγράφουν.

Ο Πυθαγόρας, ένας από τους πρώτους που συνδύασε μαθηματικά, μουσική και φιλοσοφία, πίστευε ότι «τα πάντα είναι αριθμός». Ο ποιητής θα μπορούσε να πει ότι «τα πάντα είναι ρυθμός» (λόγος).

4. Σύγχρονες Εκφάνσεις (Williams, κ.ά.)

Στη μοντέρνα ποίηση, η σύνδεση έγινε πιο συνειδητή:

Τεμαχισμός και Ασυνέχεια: Ποιητές όπως ο T. S. Eliot και ο Ezra Pound χρησιμοποίησαν τεχνικές «τεμαχισμού» (fragmentation) και ασυνέχειας (discontinuity) που αντικατοπτρίζουν την κβαντική φυσική ή τις μαθηματικές έννοιες της αβεβαιότητας και της σχετικότητας.

Ομάδα Oulipo (Ouvroir de Littérature Potentielle): Αυτή η γαλλική ομάδα (με μέλη όπως ο Raymond Queneau και ο Italo Calvino) χρησιμοποίησε συνειδητά μαθηματικούς περιορισμούς και αλγορίθμους για να δημιουργήσει λογοτεχνία. Ένα διάσημο παράδειγμα είναι η χρήση της δομής του (π.χ., πόσες λέξεις θα έχει κάθε στίχος) ή η εφαρμογή γεωμετρικών μετασχηματισμών στο κείμενο.

 

William Carlos Williams (Εμβάθυνση): Ο Williams αναζήτησε μια «μετρήσιμη φόρμα» για τη μοντέρνα αμερικανική ποίηση. Το «μεταβαλλόμενο τριάγωνο» ήταν μια προσπάθεια να βρει μια νέα, σχετική μονάδα μέτρησης του ρυθμού, αντί για το σταθερό κλασικό μέτρο. Αυτό αντανακλά τη μετάβαση από την Ευκλείδεια γεωμετρία στη μη Ευκλείδεια —από έναν απόλυτο κανόνα σε έναν σχετικό.

Συνοψίζοντας, τόσο ο ποιητής όσο και ο μαθηματικός είναι δημιουργοί κόσμων· ο ένας με λέξεις, ο άλλος με σύμβολα, αλλά και οι δύο με την ίδια δέσμευση στην κομψότητα, τη δομή και την καθολική αλήθεια.

 

 

 

Δημήτρης Γαβαλάς