Το ποιητικό βιβλίο του Θωμά Νάτσου: Χερόβολα τριών θερισμών, αποτελεί μια τριλογία για όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο ποιητής στέκει ένας διεισδυτικός παρατηρητής του κοινωνικού ιστού, των δομών που συνέχουν το κοινωνικό οικοδόμημα. Εστιάζει στα σύμβολα του παραδοσιακού πολιτισμού, ρημαγμένα πια από την δραματική επενέργεια του χρόνου πάνω τους και από την αδιαφορία των ανθρώπων. Γοητεύεται από τα καθημερινά, βαθιά ανθρώπινα, στιγμιότυπα, γεγονός που καθιστά την ποίησή του οικουμενική και πανανθρώπινη. Μας μυεί στην μαγεία της απλότητας εκριζωμένη από καιρό από τις ίνες του κοινωνικού σώματος και από τις ψυχές μας. Η πολυπλοκότητα σε συνδυασμό με την αποσπασματικότητα του σύγχρονου κόσμου έχουν τραγικό αντίκτυπο στις ζωές όλων μας. Χάθηκε η ανθρώπινη ζεστασιά και η επικοινωνία.
Αυτό το αναζωογονητικό ανακάλεμα μεταγγίζει ο ποιητής στις στίχους του οι οποίοι διακρίνονται για την άρτια δομή και για την πλούσια εικονοπλαστική τους διάσταση. Η ρίμα τους και τα προσεγμένα στροφικά πλέγματα μας απηχούν την παραδοσιακή ποίηση, η ιδιαίτερη, ωστόσο, προσέγγιση των θεμάτων εντάσσεται στο πεδίο της μετανεωτερικότητας. Ο χρόνος είναι δραστικός καταλύτης για τις ανθρώπινες σχέσεις. Χωρίζει τους ανθρώπους που μπορεί να μην συναντήσει ποτέ ξανά ο ένας τον άλλο, χαμένοι μέσα στην ανωνυμία του πλήθους, στην άμορφη ενίοτε ανθρωπογεωγραφία, στην χοάνη των μεγαλουπόλεων. Η ιδιοσύστατη, ωστόσο, ποίηση του δημιουργού συνέχει τα θραύσματα αποβλέποντας σε μια εκ νέου ολιστική προσέγγιση των πραγμάτων και της κοινωνικής πραγματικότητας. Ο ποιητής αντιτάσσει στον ηγεμονισμό του ματεριαλισμού των σύγχρονων καιρών τη ζωτικότητα των αγνών συναισθημάτων που καλύπτουν όλο το φάσμα των ανθρώπινων σχέσεων, όπως η φιλία και ο έρωτας.
Η ποίησή του επέχει μια βαθιά συγκολλητική δύναμη και διάσταση, στην προοπτική του να εξαγνίσει κάθε ίχνος σκοταδισμού από τις καρδιές των ανθρώπων. Μπορεί να ερμηνευτεί σε δύο επίπεδα: οριζόντια και κάθετα, που και τα δύο επέχουν ισομερή θέση. Στην οριζόντια διάσταση, ταξιδεύει στον χώρο και στον χρόνο. Αναδεικνύει την φυσική ομορφιά και την πολιτιστική κληρονομιά των χώρων που έζησε. Με βαθιά αποστάγματα βιωματικών εμπειριών και μιας εύστοχα σμιλευμένης αυτοαναφορικότητας αποδίδει τις απλές και πολύτιμες στιγμές που μπορεί να αποκομίσουν άτομα από τη συνάντησή τους σε ένα καφενείο ή από την εκκλησιαστική συνάθροιση. Η οριζόντια περιδιάβασή του στον κόσμο, όπως ανακλάται στην ποιητική του μυθολογία, εμπεριέχει και έντονους καταγγελτικούς τόνους για τα κακώς κείμενα, για τα σημεία σαθρότητας του κοινωνικού μηχανισμού, για την αναπαραγωγή ταξικών διαιρέσεων και ανισοτήτων σε ένα φαύλο κύκλο ασυνεννοησίας και μοναξιάς. Δεν εξωραΐζει καταστάσεις ούτε ωραιοποιεί την πραγματικότητα.
Η ποίησή του δεν είναι μόνο λυρικά εμποτισμένη με συναισθήματα για τις όμορφες εμπειρίες ζωής αριστοτεχνικά μεταγγισμένες μέσα από την ποιητική του πένα. Έχει και μια έντονα διασταλτική λειτουργία που εισχωρεί στην σκοτεινή πλευρά του κοινωνικού γίγνεσθαι. Υπάρχουν οι ελεύθεροι αλλά και οι παραβάτες, αυτοί που είναι κλεισμένοι στην φυλακή, έχοντας πλήρως αποκοπεί όχι μόνο από την ανθρώπινη παρουσία μα και από κάθε ίχνος φυσικού στοιχείου. Αντίβαρο στον χρόνο που στην αμείλικτη ροή του καταστρέφει τα πάντα είναι η λησμονιά. Ο πόνος γιατρεύεται όταν ξεχνιέται. Πάντα στη ζωή υπάρχει ένα παρακάτω, μια νέα αρχή, αυτό είναι το τιτάνιο νόημα της ποιητικής του Νάτσου.
Πιστεύει απόλυτα στην αναπλαστική δύναμη των ανθρώπινων σχέσεων και καταστάσεων. Κάθε νέα μέρα που ξημερώνει είναι ολότελα διαφορετική από την προηγούμενη. Σε αυτή τη βάση, επέρχεται η αναδόμηση ως το αόρατο υφάδι που συσφίγγει και διαπερνά τις ανθρώπινες σχέσεις. Ο κύκλος της ζωής είναι αέναος και νομοτελειακός. Η αρχή συναντά το τέλος, η πτώση εναλλάσσεται με την άνοδο, ο θρίαμβος με τη συντριβή. Από τα χαλάσματα και τα συντρίμμια της ζωής μπορεί να ανθοφορήσει μια νέα αρχή, ένα νέο ξεκίνημα. Αυτό είναι το πιο δραστικό αντιστάθμισμα στις απώλειες που αφήνει ξοπίσω του ο χρόνος στο πέρασμά του. Οι στίχοι του πρεσβεύουν τη νιότη στην κάθε της έκφανση και συμβολική λειτουργία. Η φρεσκάδα, το πάθος και η δημιουργική διάθεση απαριθμούνται στο απαραίτητο οπλοστάσιο της νεότητας. Από τη στιγμή που αυτά τα στοιχεία μετοχετεύονται στον ποιητικό καμβά του δημιουργού, τότε η ποίησή του μεταμορφώνεται σε έναν ύμνο στη νιότη, στην μεγιστοποίηση της κάθε όμορφης στιγμής η οποία σπαρταριστά αποτυπωμένη στην ποιητική του τοιχογραφία δημιουργεί σπειροειδείς αναβαθμούς εξυγίανσης για το κάθε πραγματευόμενο θέμα.
Η ελπίδα μένει στον κόσμο όταν τη διεκδικούμε ως ένα αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας στην κάθε της έκφανση. Οι λύπες τη ζωής πάνε μαζί με τις χαρές. Ο ποιητής συγκλίνει στις αρχές του ηθικού στωικισμού να μένουμε πάντα πιστοί και ακλόνητοι στις επάλξεις, σε όλα όσα πιστεύουμε και εκπροσωπούμε. Η εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και στις δυνάμεις μας συμπορεύεται με την αισιόδοξη ενατένιση της ζωής. Από την άλλη, αυτό δεν αναιρεί την οξυδερκή ματιά που απαιτείται να έχουμε απέναντι σε κάθε καιροσκόπο που πάει να εκμεταλλευτεί συνανθρώπους του στη ζωή, ακόμη και στο θάνατο.
Οι πυλώνες της θρησκείας, της πατρίδας και της οικογένειας είναι θεμελιώδεις στην ποίησή του, βρισκόμενοι σε γόνιμη αλληλεπίδραση. Ο σεβασμός στις αξίες και στα ιδανικά της ζωής διατρανώνουν την ανθρώπινη ύπαρξη αναδεικνύοντας το μεγαλείο του να παραμένεις παντοτινά άνθρωπος. Η τύχη στο ποιητικό έργο του Νάτσου σχετίζεται με την νομοτέλεια η οποία, όμως, δεν είναι προδιαγεγραμμένη αλλά προσδιορισμένη από το άρρηκτα συνδεδεμένο δίπολο της πράξης και της αναπόφευκτης συνέπειάς της. Δεν πραγματευόμαστε, συνεπώς εδώ ζητήματα κοινωνικού ντετερμινισμού. Καμία πορεία ζωής δεν είναι εκ των προτέρων καθορισμένη. Καμία απόφαση επικαθορισμένη.
Στη ρότα της ανθρώπινης διαδρομής υπάρχει πάντα η δυνατότητα της κοινωνικής αλλαγής αρκεί να πιστέψουμε σε αυτή καθαυτή τη δύναμη του κοινωνικού μετασχηματισμού. Τα βουνά ως ακλόνητα φυσικά στοιχεία αιώνων καταγράφουν την ιστορική μνήμη που είναι αναγκαία παρακαταθήκη για τους επιγενόμενους στο πλαίσιο του ορθού προσανατολισμού τους στην κοινωνία. Η φύση έχει το δεσπόζον χαρακτηριστικό εδώ ότι είναι πάντα σταθερή και αμετακίνητη, ποτέ δεν αλλάζει όσο και να μεταβάλλονται οι ιστορικές, κοινωνικές και οι πολιτικές συνθήκες. Τα φυσικά στοιχεία γίνονται μάρτυρες της κάθε είδους επανεγγραφής στον κοσμικό μηχανισμό και το κατά πόσο αυτές ανάγουν το ανθρώπινο πεπρωμένο ή το οδηγούν στην καταβαράθρωσή του. Απηχούν και αντηχούν κάθε ίχνος ανθρώπινου πόνου και σπαραγμού, τις δαιδαλώδεις διαδρομές της ανθρώπινης μοίρας, της ελληνικής ψυχής, της υπέρτατης ικμάδας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας στην προοπτική του να εδραιωθεί έμπρακτα σε κάθε πτυχή και υπόστρωμα του συλλογικού συνειδητού και ασύνειδου.
Συμπληρωματικά στην οριζόντια ερμηνευτική των ποιημάτων του Νάτσου, επέρχεται και η κάθετη που σχετίζεται με την απορρόφηση των ροπών, συμβάντων και περιστατικών από τον έξω κόσμο στο εσωτερικό σύμπαν του ποιητή, στον υπαρξιακό του μικρόκοσμο, στο πλέγμα ιδεών και αξιών του, όπως αυτές συνδέονται με την βαθιά φιλοσοφική του διάθεση και με τον γερά ακονισμένο κριτικό του αισθητήρα. Το ποιητικό υποκείμενο σε ένα αυστηρά ψυχογραφικό επίπεδο θεώρησης ενατενίζει το χθες, το σήμερα, το αύριο. Αιωρείται στους χρονικούς αναβαθμούς με σκοπό να περισώσει τις όμορφες και τις ουσιαστικές στιγμές.
Εστιάζει σε όσα αξίζει να μείνουν για να τα θυμάται κανείς, όχι ως απομεινάρια αλλά ως βασικούς οδοδείκτες και ως φωτεινούς σηματοδότες για την ευτυχία. Η ολοκλήρωση του ατόμου στην ποίησή του συνδέεται με αυτή της κοινωνίας. Η αυτοπραγμάτωση αποδεικνύεται στα συγκεκριμένα ποιήματα ότι δεν αποτελεί μια ιδιαίτερα ζοφερή και δυσεπίλυτη υπόθεση, δεν καθηλώνεται σε πνευματικούς λαβύρινθους ούτε σε κοινωνικά αδιέξοδα. Είναι η εμπέδωση της ανάγκης για πληρότητα μέσα στον κοινωνικό διάκοσμο όταν είσαι σε θέση να βλέπεις τη δική σου αρτιότητα στο πρόσωπο του άλλου απαλλαγμένος από κάθε είδος υστεροβουλίας, μικρότητας, ανταγωνισμού, αντιζηλίας, αλλά και κάθε άγονου αρνητισμού. Η επίγνωση των ορίων είναι θεμελιώδης ως αναγκαία ρήτρα για την κοινωνική συνοδοιπορία στο διηνεκές.
Η θρησκευτική ευλάβεια, ο σεβασμός στον συνάνθρωπο, η προάσπιση στην οικογένεια, οι φιλικοί δεσμοί, ο ανόθευτος έρωτας, η θετική όσο και η αρνητική αντίστιξη της λησμονιάς, η ανάφλεξη της αγάπης μέσα από υγιείς κρουνούς αναθέρμανσής της, η μαγεία της κάθε εποχής, διάστικτο αποτύπωμα στην ψυχή του καθενός μας, είναι ορισμένα μόνο από τα ποικίλα θέματα που εξετάζει το ποιητικό υποκείμενο. Δεν αναπαράγει το κλασικό μοντέλο του ποιητή vates που είσαι σε θέση να προφητεύει δεινά για την κοινωνία, ανατροπές, επαναστάσεις, την κοινωνική απορρύθμιση σε συνδυασμό με έναν εν γένει αποσυντονισμό. Απλά πιστεύει ακράδαντα στην φυσική ροή των πραγμάτων και στους επαναλαμβανόμενους κύκλους της ιστορίας που αφήνουν ανεξίτηλη σφραγίδα στα γρανάζια της κοινωνίας. Το σκοτάδι συνυπάρχει, όπως παράλληλα ενυπάρχει, αλλά και περιβάλλει το φως, η οργή και το μίσος πολιορκούν την αγάπη και τα θετικά συναισθήματα με σκοπό να τα εξουδετερώσουν, η θάλασσα απλώνεται πέρα στον μακρινό ορίζοντα αλλά βρίσκεται και μέσα μας, μια απέραντη υδατογραφία από μνήμες, στιγμές, προσμονές, ελπίδες, ανάγκες και όνειρα.
Το ονειρικό και το εφιαλτικό είναι οι δύο διαστάσεις της ύπαρξης διαθλασμένης στην αλληγορία της άνοιξης που άλλοτε έρχεται για να μείνει άλλοτε αφανίζεται απόκοσμα στα αποκαΐδια του χειμώνα. Η ποίηση για τον Νάτσο είναι ένα ταξίδι, όπως ταξίδι είναι και η ίδια η ζωή. Μαθαίνεις να παλεύεις, να φυλάγεσαι από τις κακοτοπιές, να διεκδικείς, να αγωνίζεσαι, να χτίζεις, να γκρεμίζεις, να ανατρέπεις, να συγχωρείς, να συμφιλιώνεσαι, να αντέχεις, να ξεφεύγεις από αεροστεγείς κόσμους, να χτίζεις νέους, να θυμάσαι, να λησμονείς, να ερωτεύεσαι, να εμπιστεύεσαι, να διαψεύδεσαι, να ταξιδεύεις, να αγαπάς, να ακούς την λαλιά των αηδονιών τις σιωπηλές νύχτες, να αλλάζεις δρόμο όταν έχεις λοξοδρομήσει από το ορθό και από το δίκαιο, να αποφεύγεις όσο γίνεται τα λάθη όσο μεγαλώνεις, να ξεκινάς πάλι από την αρχή. Μια νέα ζωή σηματοδοτεί την απαρχή ενός νέου ονείρου. Το μαγικό για τον ποιητή υπάρχει παντού, στα μικρά και απλά καθημερινά πράγματα, αρκεί να είσαι σε θέση να τα ανακαλύψεις.
Η ζωή είναι θεϊκό δώρο όταν ανθοφορεί η αγάπη και η αρετή, όταν βλέπεις στη φύση να καθρεφτίζεται το περιβόλι του ουρανού. Η ποίηση εδώ συνιστά ένα ταξίδι στο φως, μια σταθερή πυξίδα, δίχως καμία πιθανότητα να κινηθείς σε μια άγνωστη κατεύθυνση και να χάσεις τον ορίζοντά σου, τον τόπο σου, τον χώρο σου. Όσο πορεύεσαι στην σωστή κατεύθυνση κατανόησης και εμβάθυνσής της ως ποιητικής, τόσο εμφανίζονται μικρά φωτεινά αστέρια γνώσης που σε πάνε κατευθείαν στο φως, στο δικό σου λιμανάκι, στους δρόμους μιας νέας ζωής που αξίζει κανείς να τη ζήσει με τον τρόπο που επιθυμεί και ονειρεύεται. Το συγκεκριμένο βιβλίο σε βοηθάει να προχωρήσεις ένα ακόμη βήμα προς τον αληθινό σου εαυτό, για να δεις τον κόσμο εκ νέου μέσα από μια πολλαπλή ερμηνευτική οπτική.
Δρ. Κοσμάς Κοψάρης, κριτικός.
