Η τέταρτη ποιητική συλλογή του Νίκου Παπάνα, με τον παράξενο τίτλο, “στρογγυλές γωνίες”, στην πολύ ωραία έκδοση Ιωλκός, 2025, απέχει μόνο δύο χρόνια από την προηγούμενη, “Σας αρέσουν τα σονέτα;” του 2023 και είναι εμφανές ότι αποτελεί ένα νέο σημαντικό προχώρημα στην ποιητική του.
Η καινούργια συλλογή του αποτελείται από τέσσερις ενότητες, με εντυπωσιακούς, συμβολικούς τίτλους: 1.Ακουαρέλες, με οκτώ ερωτικά ποιήματα, 2.Αλλιώτικο παντοπωλείο, με επτά ποιήματα, που αναφέρονται κυρίως στην ποίηση και στους ποιητές, συχνά με αφιερώσεις, 3.Φαινομενολογίας εγκώμιο, επίσης με 7 ποιήματα ερωτικά και 4. Ιδιωτική ανατολή, πάλι με 7 ποιήματα κυρίως ερωτικά, από τα οποία τα τρία είναι σονέτα (σελ. 48, 49, 56), ένα είδος που φαίνεται και από την προηγούμενη συλλογή του πως αγαπά ιδιαίτερα ο Ν. Π. Έχουμε, λοιπόν, συνολικά 29 ποιήματα που στην πλειονότητά τους έχουν ερωτικό περιεχόμενο.
Υπάρχει ένας έντονος λεξιλογικός πλούτος, πλούτος επίσης ποιητικών μέσων, αλλά και ένας πλούτος αναφορών σε διακείμενα, σε άλλους ποιητές και έργα τους, όπως φαίνεται και στις Σημειώσεις του Ν.Π. Γίνονται αναφορές στην Αντιγόνη του Σοφοκλή, στο «Μεθυσμένο καράβι» του A. Rimbaud, στη Φαίδρα και την Ανδρομάχη του J. Racine, στον Francis Skott Fitzgerald, και στο έργο του “Τρυφερή είναι η νύχτα”, στον Pierre Ronsard, με τον οποίο συνδιαλέγεται στο ομότιτλο σονέτο του, «Quand vous serez bien vieille» (όταν θα είστε γριά), στον Antonio Vivaldi, με τον οποίο συνομιλεί στην ομότιτλη “La follia” (Τρέλα) του.
Από την πρώτη ενότητα, με τις ερωτικές Ακουαρέλες, που περιλαμβάνει και τα «Δεκασύλλαβα του έρωτα», επιλέγω το πολύ όμορφο πεντάστιχο «Πάλι ονειρεύομαι πως μ’ ονειρεύεσαι” (σελ. 19): Πάλι ονειρεύομαι πως μ’ ονειρεύεσαι-/ν’ αγγίζω χώμα να γεννιέται φως,/πλάι σου να περπατώ πάνω στα κύματα,/τον χτύπο της καρδιάς σου να μαθαίνω στα ρολόγια/πάλι ονειρεύομαι πως μ’ ονειρεύεσαι/.
Στη δεύτερη ενότητα, με τον παράξενο, αλλά και σημαδιακό τίτλο, Αλλιώτικο παντοπωλείο, όπου καλλιεργούνται “αρμυρίκια λέξεων”, έχουμε, όπως αναφέραμε, ποιήματα για τους ποιητές και για την ποίηση, π.χ. τα πέντε “Χαϊκού για την ποίηση” (σελ.27), ποιήματα για τα βιβλία (σελ. 30) και τη γλώσσα (σελ. 31), δύο ποιήματα με αφιερώσεις στον Γάλλο ποιητή Αρθούρο Ρεμπώ (σελ. 25, 32), στη Γλυκερία Μπασδέκη (σελ. 26) και στη μνήμη του Χριστόφορου Λεντάκη (σελ. 28), με τίτλο «Όταν ένας ποιητής πεθαίνει”. Ένας ποιητής που αφήνει ως «δώρο» σε κάποιον άλλο ομότεχνό του ποιητή τη «φθαρμένη κόκκινη βαλίτσα», αν μπορέσει να τη διακρίνει στην αόρατη αποβάθρα. Από το ποίημα αυτό παραθέτω τους δύο αρχικούς και τους επτά καταληκτικούε στίχους: Αλήθεια, τι να γίνεται,/όταν ένας ποιητής πεθαίνει;/ {…} Κι αν, επιμένοντας, αργά το βράδυ/μεγαλόφωνα διαβάσουμε τους στίχους του,/ίσως να διακρίνουμε ανάμεσά τους/τη μακρινή και αόρατη αποβάθρα,/όπου άφησε, θαρρείς, ειδικά για εμάς,/μια φθαρμένη κόκκινη βαλίτσα,/κλειδωμένη, με περιεχόμενο άγνωστο για πάντα/.
Στην τρίτη ενότητα, με τον επίσης περίεργο τίτλο, Φαινομενολογίας εγκώμιο, υπερτερούν τα ερωτικά ποιήματα, όπως ήδη αναφέραμε, που τα χαρακτηρίζει μια πικρή νοσταλγία΄. Από το Et pereat mundus (σελ. 38-39) επιλέγω τις δύο τετράστιχες καταληκτικές στροφές: Από λέξεις νοσταλγικές/χτίζω έναν πύργο με πολλά δωμάτια:/Μέσα τους με στοργή σε κρύβω,/μέσα τους πάλι σε χάνω.// Κι όπως φυσάει, φοβάμαι/μην γκρεμιστεί των λέξεων ο πύργος,/μην πληγωθείς απ’ τα συντρίμμια τους εσύ/και χαθεί ο κόσμος/. Από την ίδια ενότητα παραθέτω το τελευταίο ποίημα “Υποτακτική” (σελ. 43) που ξεδιπλώνεται σε έξι πανέμορφα ερωτικά δίστιχα, με πλούσιες μεταφορές και συνδυασμούς λέξεων που ξαφνιάζουν τον αναγνώστη: Με κούρασε το ασάλευτο./μουχλιασμένο λιβάδι//Να έρθεις, λοιπόν, ανυπότακτη,/ανοίγοντας την καγκελόπορτα του ανέμου.//Να ξεδιπλώσεις των φιλιών το φλάμπουρο,/να πλεύσεις ριγηλά στη θάλασσα του δέρματός μας.//Κόκκινη επιθυμία, χλωρή προτίμηση,/του σώματος μελετημένη προτροπή//χορεύοντας ανάμεσα στα γράμματα-/το φόρεμά σου ανορθόγραφη γλώσσα.//Να’ σαι μελαχρινή πολύτιμη έγκλιση,/της αστραπής λυτρωτική αφροσύνη//.
Στην τελευταία ενότητα της ποιητικής συλλογής, με τα επτά, όπως και στις δύο προηγούμενες ενότητες ποιήματα, ο έρωτας και πάλι πρωτοστατεί. Εδώ έχουμε τρία σονέτα “Ο θάνατος των αντιτύπων”(σελ. 48), “Ο θάνατος των ναυαγών” (σελ. 49), και το “Quand vous serez bien vieille”(σελ. 56), προσφιλές ποιητικό είδος για τον Ν. Π. Η απουσία, η εγκατάλειψη, η μνήμη, η νοσταλγία για το αγαπημένο πρόσωπο είναι διάχυτη στα ποιήματα. Επιλέγω το “La follia” (σελ. 50-51), με αφιέρωση στον Βιβάλντι, από το οποίο παραθέτω τους καταληκτικούς στίχους: Τι θέλω τώρα και θυμάμαι/όλ’ αυτά;/Μάλλον, γιατί ονειρεύομαι/πως θα σε ξαναδώ./Μάλλον, γιατί το άρωμα/της εγκατάλειψης/μεταμορφώνεται σε ανύπαρκτα βιολιά/στου βλέμματός σου τις φτερούγες//.Καλά τα λέω, και πάλι…/με ξεγελά ο μονόλογος./Και προσπαθώ να μη θυμάμαι/την απουσία σου,/όλο το βράδυ ακούγοντας/στη διαπασών αυτή τη μελωδία/. Στο ποίημα “Νυχτερινή επισκέπτρια” (σελ. 54) που έχει ως μότο στίχο του Γερμανού ποιητή Heinrich Heine, εκφράζεται πάλι η οδύνη για το άπιαστο και την απουσία. Παραθέτω το καταληκτικό εξάστιχο: Ατίθαση και μακρινή, αθέατη,/ανάερων βιολιών δαντέλα,/με νότες απουσίας φιλοτεχνημένη/έτσι όλο μένεις. Είναι μάταιο/που η ψυχή τεντώνεται,/αφού ποτέ δεν θα σε πλησιάσει/.
Συμπερασματικά, η ποιητική συλλογή του Ν.Π. μας γοήτευσε και μας καθήλωσε, με την τρυφερότητα, τον ρομαντισμό της, τις πλούσιες αναφορές, τη μουσικότητά της. Αξίζει να διαβαστεί από πολλούς αναγνώστες και αναγνώστριες, γιατί προσφέρει μια υψηλού επιπέδου αισθητική απόλαυση. Είναι σίγουρο πως ο Ν.Π. συνάντησε στην πορεία του τη «μαγική λέξη» (das Zauberwort), αυτή που αναφέρεται στο μότο που προτάσσει στην ποιητική του συλλογή και ανήκει στον ρομαντικό Γερμανό ποιητή και μυθιστοριογράφο, Joseph Freiherr von Eichendorff.
Ελένη Λόππα
