Πλάσματα παράφορα, διάστικτα απ’ τις ουλές άστρων

Στο βιβλίο των πλασμάτων ο Αντώνης Μπαλασόπουλος, με γνώση, διορατικότητα και ευαισθησία, με μια καταστατική δήλωση

[…] Το ζώο πονά. Ό,τι πονά είναι ζώο. Το ζώο φοβάται.

Το ζώο είναι ο καθαρός φόβος, ο φόβος που κοιτά-

ζει φοβισμένα τον φόβο μέσα μου. Κοιτάζει χωρίς

μάτια. Το ζώο είναι ο δρόμος της σάρκας χωρίς

ψυχή και η διαμαρτυρία της ψυχής για το μαρτύριο

της σάρκας. Είμαι εγώ χωρίς λόγο, είναι το φάντα-

σμα στον λόγο μου. («Το ζώο», σ. 9)

διεισδύει στον πυρήνα των πραγμάτων, στην ουσία των πλασμάτων του ζωικού, μα και ψυχικού βασιλείου.

Μοιάζει να ρίχνει ένα ειδικό φως στις κρυφές πτυχές των όντων, όπως αυτό που φωτίζει το ενυδρείο, για να γίνουν ορατές οι διάφανες μέδουσες μέσα του, και κατορθώνει, σε συνομιλία με τις εικαστικές τέχνες, με λογοτεχνικές αναφορές ή υπαινιγμούς, να αποκρυπτογραφήσει τα μυστήρια της ύλης, της βιολογίας, της ψυχολογίας των έμβιων, με μικρές ποιητικές διατριβές, ορισμούς κι αφορισμούς, αποστάγματα φιλοσοφίας, που προκαλούν συγκίνηση, δέος για το απρόσιτο, όπως οι

[…] χιλιάδες

μικρές άγνωστες υπάρξεις, πλάσματα

παράφορα δοσμένα στην ακούραστη

και μάταιη δράση […] («Η αλεπού στο ξέφωτο», σ. 32)

που λουφάζουν, καραδοκούν ή παρελαύνουν θριαμβικά στις σελίδες του βιβλίου.

Μια ποιητική ζωολογία, μια ζωοποιητική συλλογή, όπου συνυπάρχουν ταπεινοί γάιδαροι και ο Θεός, τζιτζίκια και ο Πλάτωνας με τον Φαίδρο και την αλληγορία του σπηλαίου, ο φωτογράφος και κινηματογραφιστής της υποβρύχιας πανίδας Jean Painlevé, χταπόδια και γάλλοι σουρεαλιστές, αστερίες, Πλειστόκαινος και Ορδοβίκια, πάνθηρες και ο Rilke, μέδουσες και ο Γκάτσος, άλογα και ο Nietzsche, ο Wallace Stevens και δεκατρείς τρόποι να δεις το κοτσύφι, δηλαδή την ίδια την ποίηση.

Διαβάζουμε στο επίμετρο ότι σύμφωνα με τον βιολόγο και βιοσημειωτιστή von Uexküll «υπάρχουν πολλαπλές και διακριτές δομήσεις του κόσμου που αντανακλούν τις διαφορετικές οργανώσεις αισθητηριακής αντίληψης ανόμοιων μεταξύ τους ζωικών οργανισμών», και αντίστοιχα στη συλλογή διακρίνουμε ποικιλία μορφής, αφού εκτός από τα ποιήματα συνυπάρχουν και τρία πεζά, εκτός από τον ελεύθερο στίχο και ο ρυθμός («Ο Λύκος»), πίσω από την απλότητα διακρίνουμε την πολλαπλότητα στους τρόπους και τα επίπεδα προσέγγισης του ζώου, του ποιήματος, της ανάγνωσης, της ίδιας της τέχνης της γραφής.

Ο ποιητής, με υψηλές φιλοδοξίες και υλικά της επιστήμης, της βιολογίας, της φιλοσοφίας, της ιστορίας, της μυθολογίας, αφηγείται την ιστορία των πλασμάτων του σύμπαντος, σε έναν σπονδυλωτό μα ελαστικό χωροχρόνο, όπου συνυπάρχουν φαινόμενα και επιφαινόμενα

[…] δε μ’ άφηνε να κοιμηθώ

η σκέψη πως τους έμοιαζα, με το μαύρο μου κεφάλι

με την αδυναμία μου απέναντι στην κλίμακα

των μεγάλων αποφάσεων,

με τη ζωώδη λήθη για τη φύση μου

να με σπρώχνουν μπροστά, πένθιμα, στο Φθινόπωρο. («Μυρμηγκοφωλιές», σ. 11)

έργα τέχνης, που ορισμένες φορές λειτουργούν ως θεμέλια κειμένων, καθώς δύο από τα τρία πεζά κείμενα αποτελούν στοχασμούς πάνω σε λεπτομέρεια από το ζωγραφικό έργο του Francis Bacon Three Studies for Figures at the Base of a Crucifixion, 1944 και το κινηματογραφικό έργο του Vittorio de Sica Umberto D., 1952.

Οι σημειώσεις και το επίμετρο βοηθούν στην προσπέλαση των πιο «επιστημονικών» όρων ή κειμένων του βιβλίου, όπως το «Ζήτημα επιστήμης», σχετικό με το πείραμα περί της ικανότητας των αρουραίων για ενσυναίσθηση, στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο το 2011, αλλά σε κάθε ανάγνωση παρατηρεί κανείς κι άλλη μια διάσταση της ποίησης του Αντώνη Μπαλασόπουλου, ενός σύμπαντος που μεθίσταται, δημιουργεί προσδοκίες, προσκαλεί σε περισσότερες αναγνώσεις, για να ανακαλύψουμε το βάθος του αινίγματος, το ύψος του νοήματος.

Ένα εκδοτικό κόσμημα, με μια εικαστική λεπτομέρεια του Francis Bacon, σχέδια των Christian W. Betrtram κι ένα του Χριστόφορου Μπαλασόπουλου, με ένα εξόχως λιτό εξώφυλλο που δεν προδίδει τη μαγεία, στην πράξη ιερουργία της γραφής, που κρύβεται στις σελίδες του.

«Νυχτερίδα» (σ. 36)

Ο κόσμος ανάποδα: ένας ουρανός από

χορτάρι και χώμα, το έδαφος αλλού

διάστικτο απ’ τις ουλές άστρων, αλλού

αδιαπέραστο απ’ το μάτι. Ο κόσμος

ανάμεσα: πουλί και θηλαστικό, ποντίκι

και σκύλος, κι ακόμα καρπός σκοτεινός

σε βαρύ κλαδί, τα μάτια της ανοιχτά

σαν στοές στον ύπνο των άλλων.

Όταν ξυπνά, φοράει τα μαύρα γάντια της,

τεντώνοντας τη νύχτα ως τα ακρόνυχά της,

μετρώντας την έκταση των υπέργειων

καλωδίων, χτυπώντας την πόρτα του Γκόγια

με τον απερίγραπτο ήχο του μανδύα της:

ένα φτερούγισμα από στιλπνό σάβανο,

κάνει το ρολόι να χτυπά συμβολικότερα,

την πένα να σταματά παγωμένη στο χαρτί.

Φωτεινή Βασιλοπούλου