Η νέα ποιητική συλλογή του George Wallace, ‘So, this is Antioch’ «Λοιπόν αυτή είναι η Αντιόχεια», δημιουργεί από την αρχή, ακόμα από τον τίτλο αίσθηση περιπλάνησης.

Η Αντιόχεια, ως σύμβολο περιέχει πολλαπλές σημασίες – ιστορικές, πολιτισμικές αλλά και υπαρξιακές. Υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες πόλεις της ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής, κέντρο πολιτισμού, εμπορίου και πνευματικής ακμής. Σταδιακά όμως υπέστη καταστροφές, σεισμούς, επιδρομές και έχασε τη δόξα της. Έτσι, ο πολύ πετυχημένος τίτλος, προκαλεί ένα σωρό σκέψεις, πριν ακόμα ανοίξουμε το βιβλίο. Πρώτα στο νου μας έρχεται ο Καβάφης που χρησιμοποίησε την Αντιόχεια ή άλλες ελληνιστικές πόλεις ως σκηνικό ποιημάτων και η πόλη λειτούργησε ως τόπος για στοχασμούς πάνω στην Ιστορία, την ηδονή, την πολιτική και την εσωτερική σύγκρουση.

Πώς άραγε θα είναι ο τόπος που ποθήσαμε να φτάσουμε και τώρα απλώνεται μπροστά μας; Θα είναι λαμπερός, όπως τον φανταστήκαμε, ή μήπως θα είναι κατακερματισμένος, φθαρμένος, όπως γίνεται με τους τόπους-προορισμούς, τους υλικούς αλλά και τους πνευματικούς; Και σκεφτόμαστε, αυτό δεν συμβαίνει με κάθε διαδρομή; Στην αρχή αδημονούμε να φτάσουμε στον προορισμό, φανταζόμαστε πώς θα είναι, ξεπερνάμε ένα σωρό εμπόδια κι όταν φτάσουμε, ίσως είναι πολύ αργά, ίσως δεν φτάσαμε στην κατάλληλη στιγμή, ίσως δεν είναι όπως το φανταζόμασταν, ίσως μέχρι να φτάσουμε αυτός ο ίδιος προορισμός δεν υπάρχει πια, ίσως κι εμείς οι ίδιοι έχουμε αφανιστεί. Όπως και τ’ αστέρια που πολλά από αυτά, ενώ τα θαυμάζουμε, δεν υπάρχουν πια και βλέπουμε μόνο το φως τους.

Από την άλλη, η Αντιόχεια κουβαλάει μια Διαπολιτισμική ταυτότητα μιας και υπήρξε σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης, ελληνισμού και σημιτικών παραδόσεων, παγανισμού και χριστιανισμού. Και θα μπορούσε να συμβολίζει τη συνάντηση, τη σύγκρουση ή τη σύνθεση πολιτισμών και θρησκειών, ενώ παράλληλα είναι ένας πνευματικός τόπος.

Πάρα πολλοί οι συμβολισμοί λοιπόν, στον τίτλο αυτού του πολυεπίπεδου ποιητικού έργου, με την αλληγορία του ανθρώπινου βίου να κυριαρχεί. Η Αντιόχεια στέκεται σαν μια αλληγορία για την ανθρώπινη κατάσταση, με όλες τις αντιφάσεις, τα όνειρα, τις δοκιμασίες, την απομυθοποίηση, την απώλεια. Με τον έρωτα και τον θάνατο πρωταγωνιστές. Και με μια αίσθηση προσμονής, για τον πραγματικό βασιλιά, που περιμένουμε να έρθει κι αυτός είναι ο ήλιος, που θα λάμψει, θα φέρει την αλήθεια, τη ζεστασιά, τη λύτρωση.

Στην ποιητική συλλογή του George Wallace ξεχωρίζουμε στην αρχή τους στίχους:

«κι όμως εδώ φτάσαμε

να τραγουδάμε για τα λιβάδια και τα χωράφια,

με το σχήμα της απώλειας, της λύρας και της αγάπης»

Ανοίγοντας το βιβλίο μια ανάλαφρη αίσθηση μας διαπερνάει, μια ανάγκη για ένωση με τον αγαπημένο τόπο, με την αυθεντική, φυσική ομορφιά του, ίσως με τον πραγματικό μας εαυτό. Με όλα αυτά που μας έχουν διαμορφώσει, αλλά είναι και τα πιο σημαντικά στοιχεία της πορείας μας «με το σχήμα της απώλειας, της λύρας και της αγάπης», δηλαδή της απομυθοποίησης, της τέχνης και της ανάγκης ν’ αγκαλιάσουμε τα πάντα γύρω μας, τη φύση, την πολιτιστική μας κληρονομιά, τους άλλους, τον εαυτό μας, την ίδια τη ζωή.

Τα ποιήματα στη συλλογή έχουν μια λογική αλληλουχία και εξυπηρετούν το μήνυμα που έχει δηλωθεί από την αρχή. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το νόημα που θέλει να δώσει ο ποιητής με το ποίημα που ακολουθεί για την πτώση του Ίκαρου, που τιμωρήθηκε, γιατί είχε απομακρυνθεί από την πραγματικότητά του, από τη βαθύτερη ουσία του. Και ποια είναι η βαθύτερη ουσία μας; Θα αναλογιστούμε. Ίσως είναι η ένωσή μας με τη φύση, με τις συμπαντικές της λειτουργίες, η απαλλαγή μας από οτιδήποτε τεχνητό που μας έχει υπαγορέψει ο πολιτισμός μας. Οι εικόνες των στίχων, θυμίζουν τον ομώνυμο πίνακα του φλαμανδού ζωγράφου του 16ου αιώνα Peter Bruegel. Οι τέχνες συνομιλούν, πολλές φορές χωρίς να το γνωρίζουν οι ίδιοι οι δημιουργοί. Δεν ξέρω αν ο ποιητής είχε κατά νου αυτόν τον πίνακα, αλλά οι στίχοι του, είναι σαν να τον ζωγραφίζουν, πινελιά την πινελιά.

Συνεχίζουμε και διαβάζουμε:

«σε ανέθρεψαν για να γίνεις άντρας, σκασμένο κολοκύθι

που λικνίζεται στον άνεμο, χωρίς φτερό, χωρίς κόκαλο

δίχως ξόρκι, δίχως διάδρομο απογείωσης

κανένα κέρινο φτερό και καμία ράμπα εκτόξευσης

δεν μπορεί να αλλάξει τη φύση ενός άντρα»

Και αυτόματα μας έρχεται στο νου «η Αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι» και ρήσεις φιλοσόφων.

Μέσα από αλληγορικές εικόνες, ακολουθώντας τον συλλογισμό του ποιητή, θα αναλογιστούμε την ματαιότητα της ύπαρξης, τη ρευστότητα και τη διττή μας φύση. «Τα πάντα ρει», θα θυμηθούμε από τον Ηράκλειτο και θα ακολουθήσει η αναφορά στον Άδωνη που ανήκει και στους θεούς και στους θνητούς, με την ανδρόγυνη διάσταση της γονιμότητας στη φύση.

Και από την ελληνική μυθολογία και τα σύμβολά της, θα περάσουμε σε συμβάντα της ιστορίας που απασχολούν τον ποιητή και υποδηλώνουν την ευαισθησία του και τη στάση του απέναντι στα κοινωνικά ζητήματα. Ο George Wallace παίρνει θέση υπέρ του δίκαιου αγώνα και ενάντια στις σφαγές της ιστορίας. Θα εμπνευστεί από τη  γενοκτονία των Αρμενίων και ύστερα θα υμνήσει την προσωπικότητα του Μανόλη Γλέζου που κατέβασε τη σημαία των Ναζί και ύψωσε την ελληνική σημαία στην Ακρόπολη. Υπογραμμίζουμε τους στίχους:

«κληρονομιά, αντίσταση, επανάσταση, αφυπνισμένη ελευθερία,

αρτηρία και ρίζα και με την ίδια ανάσα να φτάσει εκεί

όπου κατοικούν οι παλιοί θεοί,

όπου ανέκφραστα ρεύματα επιταχύνουν τις καρδιές των ελεύθερων ανθρώπων

τόσο κοντά είναι στο μεδούλι του ανθρώπου,

τόσο κοντά είναι στο μεδούλι του ανθρώπου»

Παράλληλα με τον Μανόλη Γλέζο θα υμνηθεί και ο Βασίλης Τσιτσάνης που η τέχνη του είναι κι αυτή τόσο κοντά στο «μεδούλι των ανθρώπων»

Στη διαδρομή της ποιητικής συλλογής, εμείς οι αναγνώστες-κοινωνοί, ακολουθώντας τα μονοπάτια του δημιουργού, θα περνάμε από το συλλογικό στο προσωπικό και αντίστροφα, προσεγγίζοντας διάφορες όψεις της ανθρώπινης κατάστασης, που τα περιλαμβάνει όλα: Την πάλη με τον πειρασμό, τα διλήμματα της ψυχής, τα σκοτάδια μας και τα αδιέξοδα.

Ωστόσο, συνολικά, θα βιώνουμε μια σταδιακή εξέλιξη. Από το σκοτάδι στο φως, από τη φθορά στην αναγέννηση. Το ποιητικό υποκείμενο, σε μορφή δέησης, θα παρακαλέσει για την απελευθέρωση, επαναλαμβάνοντας λέξεις για φτερά και πτήσεις:

«δώσε μου φτερά, φτερά φτερά, φτερά

που τρίζουν στις βουνοκορφές, ριγμένα στο έλεος του χρόνου,

χαϊδεμένα από Τιτάνες και θεούς και φυσήματα για τύχη,

Τιτάνες και θεοί,  ποιος άλλος λόγος να ταράξουν

εσένα κι εμένα, παρά μόνο για να καταραστούν τη βαρύτητα

και να πετάξουν και να πετάξουν και να πετάξουν, σαν τρελοί

σε κυκλική κίνηση και ξέφρενο ρυθμό»

Και μέσα σ’ αυτό το κρεσέντο της απογείωσης, «Πάντα ο ήλιος πάντα ο ήλιος», θα επαναλάβει ο ποιητής και θα αναφέρει το κρασί ως αντίδοτο, ενώ ακόμα και οι θεοί θα φανερώνουν τις ανθρώπινες αδυναμίες τους, θα μεταμορφώνονται, θα ερωτεύονται, θα μεθούν.

Και κάπου εκεί, ανάμεσα στις πτήσεις, θα αναδύεται πάντα ένα τεράστιο γιατί. Για την προσφυγιά, την καταπίεση, τον αλληλοσπαραγμό των ανθρώπων, ενώ το νόημα της ζωής θα παραμένει τόσο απλό και διάφανο, σαν τον ήλιο, σαν τα ελληνικά χρώματα, σαν τα χέρια της προσφοράς. Που δείχνουν προς την Αντιόχεια. Και θα θελήσουμε να διαβάσουμε τα ποιήματα ξανά, για να γεμίσουμε με εικόνες και νοήματα που θα μας κάνουν να αισθανθούμε, να συλλογιστούμε, να βιώσουμε την απώλεια, πετάξουμε με τον ήχο της λύρας να μας συνοδεύει, προς το σύννεφο που θα έχει το σχήμα της αγάπης. Με τους φιλοσόφους, τους ποιητές, τους αγωνιστές για το δίκιο, τη μυθολογία και την ιστορία μας να φωτίζουν τη διαδρομή της αυτογνωσίας μας.

[1] Ο George Wallace (Γιώργος Βλάχος) γεννήθηκε το 1949 στη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ από γονείς ελληνικής καταγωγής. Είναι συγγραφέας σε δημιουργική συνεργασία (Writer in Residence) με το Walt Whitman Birthplace και επίκουρος καθηγητής Αγγλικής Φιλολογίας στο Pace University (Νέα Υόρκη). Είναι συγγραφέας 42 ποιητικών συλλογών σε μορφή chapbooks και δημιουργός 5 άλμπουμ με προφορικό ποιητικό λόγο που έχουν εκδοθεί σε ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Ελλάδα, Βόρεια Μακεδονία, Μαρόκο, Γουατεμάλα και Ινδία. (πηγή: Εκδόσεις Ανάλεκτο)

[2] H συλλογή κυκλοφορεί σε δίγλωσσο βιβλίο (Αγγλικά-Ελληνικά). Μετάφραση στα Ελληνικά: Ξανθή Χονδρού-Χιλλ

Γεωργία Μακρογιώργου