Ο Γιώργος Τόλης (George Tolis) είναι ο ζωγράφος του «πυκνού οπτικού ψυχισμού» και του πολυπολιτισμικού μωσαϊκού. (https://www.periou.gr/giannis-kolokotronis-to-polypolitismiko-mosaiko-tis-technis-tou-george-tolis/) Το έργο του εκτυλίσσεται σε μια ενδιάμεση περιοχή, όπου η όραση μετατρέπεται σε όργανο ενσυναίσθησης, προβολής, διαστρέβλωσης και αποκάλυψης. Οι μορφές του, πολυπληθείς, παραμορφωμένες, σπαρακτικές ή γαλήνιες, αναδύονται μέσα από στρώσεις έντονων γραμμών και χρωμάτων συνθέτοντας εικόνες πληθωρικότητας και αποσπασματικότητας. Σ’ αυτές, ανθρώπινες και ζωικές μορφές διαπλέκονται με παχιές μαύρες και λευκές γραμμές, σαν αλλεπάλληλα στρώματα σβησμένων και επανασχεδιασμένων γκράφιτι. Το αποτέλεσμα είναι ένα χαοτικό σμήνος μορφών που αποτυπώνει το συλλογικό πρόσωπο και την πολλαπλότητα του Εαυτού.
Ο Τόλης, εισάγει στην εικόνα μια ψυχαναλυτική, ονειρική και υπερπραγματική διάσταση, η οποία συνδιαλέγεται με την πνευματικότητα και την αγριότητα σαν απόσταγμα της ανθρώπινης εμπειρίας. Η ιδιαιτερότητα αυτή οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, στην εμπειρία του ως διπλωματικού υπαλλήλου σε Κούβα, Καναδά και Ρωσία, που τον έφερε σε άμεση επαφή με τη σύνθετη πολιτισμική γεωγραφία του πλανήτη. Αυτή η εμπειρία, γονιμοποίησε τη ζωγραφική του με τη λογική του «πολιτιστικού νομαδισμού», όπως τον περιέγραψε ο Achille Bonito Oliva για την Ιταλική Transavantgardia.
Στα έργα της Transavantgardia, η διεθνής πρωτοπορία συναντά τα τοπικά ιδιώματα, η ιστορία της τέχνης συγχωνεύεται με την τέχνη του δρόμου, και η προσωπική μνήμη αλληλεπιδρά με συλλογικά σύμβολα. Σε αυτό το πλαίσιο, η γραφή του Τόλη, σαν μια «οπτική κακοφωνία» που αντανακλά τη φρενήρη ενέργεια της σύγχρονης ζωής, συναντά τα άμορφα παραμορφωτικά πορτραίτα του Jean Fautrier, τα ψυχολογικά ερμαφρόδιτα πορτρέτα του Francesco Clemente και τα εκρηκτικά γκράφιτι του Jean-Michel Basquiat. Αν οι ανάγλυφες επιφάνειες του Jean Fautrier αποτύπωναν την οδύνη, τον φόβο, την απώλεια ταυτότητας σαν έργα-πληγές, ουλές των τραυμάτων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στον Francesco Clemente οι μυστηριώδεις μορφές μετατρέπονται σε ενδοσκοπικοί χάρτες της ταυτότητας, ενώ στον Jean-Michel Basquiat η συμφόρηση λέξεων και σχημάτων γίνονται ένα μείγμα σημειολογίας. Στον Γιώργο Τόλη, ο συνωστισμός των μορφών και η αποσπασματικότητα αποτυπώνονται αφιλτράριστα πάνω στο χαρτί, δημιουργώντας ένα πολύχρωμο, πολυπολιτισμικό μωσαϊκό οπτικής ψυχολογίας.
Οι τίτλοι των έργων του Τόλη φανερώνουν τις κεντρικές θεματικές του εμμονές: τη μάσκα, το ιερό και το άχρονο, την εξουσία και τον έρωτα, το μυθικό και το ζωικό. Σε έργα όπως Χωρίς Μάσκες, Πρόσωπο, Πίσω από τη Βεντάλια αποκαλύπτεται η ευαλωτότητα της ανθρώπινης μορφής. Στα Αντίθετη Πορεία και Ψάχνοντας τη Διέξοδο αναδεικνύεται ο αόρατος δεσμός των ανθρώπινων σχέσεων ενώ η Φρίκη του Πολέμου και η Απόβαση Μεταναστών συμπυκνώνουν τον τρόμο, τη βία και την απώλεια.
Στο τρίπτυχο Diva, Ρωσίδα και Ακροβάτης αναδεικνύεται η έννοια της παρουσίας ως παράστασης: η υπεροχή και η απόσταση της Diva, η πολιτισμική μνήμη της Ρωσίδας και η επικίνδυνη αιώρηση του Ακροβάτη είναι μια ψυχογραφική τριλογία της δημόσιας εικόνας. Αντίστοιχα, η Κεφαλή Μινώταυρου, Μινώταυρος και Βασιλιάς και Πρωτοπόρος Ερμής επαναδιατυπώνουν τον μύθο ως ψυχολογικό θέατρο εξουσίας και διαμεσολάβησης, όπου η πολιτική εδραιώνεται και νομιμοποιείται μέσα από τη μυθοπλασία και σήμερα, από τα fake news ως εργαλείο χειραγώγησης.
Ακόμη και στα ερωτικά έργα, Ανεκπλήρωτος Έρωτας, Το Φιλί, Χορεύετε Παρακαλώ, η επιθυμία αποτυπώνεται ως ψυχολογική τοιχογραφία, από την προσδοκία μέχρι την ρευστή επικοινωνία των σωμάτων: άλλοτε εγκλωβισμένη και ανεκπλήρωτη, άλλοτε να εκτονώνεται στο φιλί και άλλοτε στο παιχνίδι του φλερτ.
Η ζωγραφική του Τόλη είναι αντί-ακαδημαϊκή, ωμή και μυστηριακή, τοπική και παγκόσμια. Ο Γιώργος Τόλης ζωγραφίζει τη συνύπαρξη της ετερότητας και του αταίριαστου, την πολυφωνία, το αρχετυπικό της εξουσίας και της ανθρώπινης εμπειρίας. Ο ίδιος δημιουργεί μέσα στην αγωνία να φωτίσει «αχαρτογράφητα πεδία» της ψυχής και του συλλογικού φαντασιακού.
Γιάννης Κολοκοτρώνης
Καθηγητής Ιστορίας και Θεωρίας της Δυτικής Τέχνης – Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Yannis Kolokotronis: The Uncharted Fields of George Tolis
George Tolis is a painter of “dense visual psychism” and of the multicultural mosaic. His work unfolds in an intermediate realm, where vision becomes an instrument of empathy, projection, distortion, and revelation. His figures, multitudinous, distorted, harrowing or serene emerge through layers of vigorous lines and colors, composing images of both plenitude and fragmentation. In them, human and animal forms interlace with thick black and white lines, like successive strata of erased and redrawn graffiti. The result is a chaotic swarm of forms that captures the collective face and the multiplicity of the Self. (https://www.periou.gr/giannis-kolokotronis-to-polypolitismiko-mosaiko-tis-technis-tou-george-tolis/)
Tolis introduces into the image a psychoanalytic, dreamlike, and surreal dimension, which converses with spirituality and savagery as the distillate of human experience. This particularity is due, to a large extent, to his experience as a diplomatic officer in Cuba, Canada, and Russia, which brought him into direct contact with the planet’s complex cultural geography. This experience fertilized his painting with the logic of “cultural nomadism,” as described by Achille Bonito Oliva for the Italian Transavantgarde.
In the works of the Transavantgarde, international avant-garde meets local idioms, art history merges with street art, and personal memory interacts with collective symbols. Within this framework, Tolis’s visual script—an “optic cacophony” reflecting the frenetic energy of contemporary life—meets the amorphous, deformative portraits of Jean Fautrier, the psychologically androgynous portraits of Francesco Clemente, and the explosive graffiti of Jean-Michel Basquiat. If Jean Fautrier’s textured surfaces captured pain, fear, and loss of identity as works-wounds—scars of the traumas of the Second World War—in Francesco Clemente the mysterious forms become introspective maps of identity, while in Jean-Michel Basquiat the congestion of words and shapes becomes a blend of semiotics. In George Tolis, the crowding of forms and the fragmentation are imprinted unfiltered onto the paper, creating a multicolored, multicultural mosaic of visual psychology.
The titles of Tolis’s works reveal his central thematic obsessions: the mask, the sacred and the timeless, power and eros, the mythical and the animal. In works such as Without Masks, Face, and Behind the Fan, the vulnerability of the human form is revealed. In Opposite Direction and Searching for the Exit, the invisible bond of human relationships emerges, while The Horror of War and Migrant Landing condense terror, violence, and loss.
In the triptych Diva, Russian Woman, and Acrobat, the notion of presence as performance is brought to the fore: the Diva’s superiority and distance, the cultural memory of the Russian Woman, and the dangerous suspension of the Acrobat form a psychological trilogy of the public image. Likewise, Minotaur Head, Minotaur, and Pioneer Hermes restate myth as a psychological theatre of power and mediation, where politics is established and legitimized through mythmaking—and today, through fake news as a tool of manipulation.
Even in the erotic works –Unfulfilled Love, The Kiss, Dance, Please– desire is rendered as a psychological fresco, from expectation to the fluid communication of bodies: at times trapped and unfulfilled, at times released in the kiss, and at others in the playful game of flirtation.
Tolis’s painting is anti-academic, raw and mysterious, local and global. George Tolis paints the coexistence of otherness and incompatibility, polyphony, and the archetypal dimensions of power and human experience. He creates within the urgency to illuminate the “uncharted fields” of the soul and of the collective imaginary.
Yannis Kolokotronis
Professor of History and Theory of Western Art – Department of Architecture
Democritus University of Thrace
