«Στο σταυροδρόμι της Ιστορίας και του μέλλοντος»
Το πρώτο που θέλω να γράψω για το απροσδιόριστης κατηγορίας βιβλίο του Στέλιου Παππά με τίτλο ¨Τα πατάκια» (Εκδόσεις εύμαρος 2025) είναι ότι πρόκειται για ένα συγκλονιστικό βιβλίο.
Ο εκδότης του το τοποθετεί στη σειρά «Ελληνική Λογοτεχνία» Προσωπικά, αν και είναι γραμμένο σε δεύτερο πρόσωπο και ο συγγραφέας αναφέρεται με το αντιστασιακό του ψευδώνυμο Ηρακλής αντί για Στέλιος, θα το έλεγα αυτοβιογραφική μαρτυρία την οποία συμπληρώνουν, μάλιστα, σημαντικά ιστορικά ντοκουμέντα. Στην εισαγωγή, ενδιάμεσα και στο τέλος συναντάμε βέβαια και μερικά λογοτεχνικά ιντερμέτζια, επικά στιχουργήματα απ’ τα οποία προέρχεται και ο τίτλος αυτής της παρουσίασης.
Η μαρτυρία του αναφέρεται στα είκοσι δύο εφηβικά και νεανικά του χρόνια, από την ηλικία των 12 μέχρι την ηλικία 29 χρόνων, από το 1957 μέχρι το 1974, δεκαεπτά χρόνια που ξεκινούν από τα «πέτρινα χρόνια» της πρώτης μετά τον εμφύλιο δεκαετίας και από την «άνοιξη της δημοκρατίας» του 1964-65 και τελειώνουν με την ανατροπή της Χούντας του Ιωαννίδη, μετά την τραγωδία της Κύπρου τον Ιούλιο του 1974.
Δεν λείπουν, βέβαια, οι αναφορές και στην προηγούμενη 10ετία, στο έπος και την τραγωδία της Εθνικής Αντίστασης και του Εμφυλίου μέσα από τις μνήμες του πατέρα του, του τσαγκάρη «μπάρμπα Νίκου».
Τα ξέφωτα και τις κορυφές, αλλά και τις χαράδρες και τα βάραθρα αυτής της πολυτάραχης εικοσαετίας καταγράφει Στέλιος Παππάς στη μαρτυρία του. Τα ξέφωτα όπως οι αγώνες του 114 και του 15% για την Παιδεία της περιόδου 1962-64 και του αγώνα εναντίον του βασιλικού πραξικοπήματος και της αποστασίας το 1965, καθώς και τις κορυφογραμμές όπως η εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973, στα οποία είχε ενεργό συμμετοχή.
Αλλά και τις χαράδρες και τα βάραθρα, όπως οι διωγμοί, οι συλλήψεις, τα βασανιστήρια και οι φυλακίσεις σε όλη τη διάρκεια της δικτατορίας, με τελική κατάληξη το «κολαστήριο της Γυάρου» το πρώτο εξάμηνο του 1974, που βίωσε με οδυνηρό τρόπο ο ίδιος ο συγγραφέας.
Η αφήγηση του Στέλιου Παππά, όμως δεν περιορίζεται στους ανακριτές και τους βασανιστές απ’ τη μια και τα θύματά τους απ’ την άλλη, τον απασχολούν και όλοι οι άλλοι, οι απαθείς, οι αδιάφοροι, οι συμβιβασμένοι. Στη σελίδα 43 διαβάζουμε για όσους τους έβλεπαν σιδηροδέσμιους στην καρότσα του στρατιωτικού οχήματος όταν τους μετέφεραν οι ΕΣΑζίδες, τον Μάιο του 1974, στα στρατόπεδα της Κορίνθου και της Τρίπολης: «Μετά από χρόνια ο Ηρακλής σκέφτεται τις ιστορίες του. Ο συμβολισμός με τα «πατάκια» έρχεται πάντοτε στο προσκήνιο. Τι ένοιαζε τους περίεργους της Κορίνθου και του Άργους τι έκαναν και γιατί είναι κρατούμενοι».
Και στη σελίδα 91 διαβάζουμε για τον συμβιβασμένο με το καθεστώς της χούντας Πρύτανη της ΑΣΟΕΕ: «Ευγενής και ικέτης ο κ. Πρύτανης, αλλά λίγος. Αν από τότε ο Ηρακλής είχε την εμπειρία με τα «πατάκια» μια λέξη θα του έλεγε: «πατάκια» κι άστον να ψάχνεται να βρει τι σημαίνει»
Τι σήμαινε, όμως, και ποιος είναι ο συμβολισμός τους, τόσο δυνατός που τον επιλέγει ως τίτλο του βιβλίου του;
Ήταν το δώρο του συντηρητικού θείου του στον γάμο του που δεν έγινε και σήμαινε προτροπή σε μια μικροαστική ζωή. Ο ίδιος γράφει σχετικά στη σελίδα 15: «…ένα ζευγάρι «πατάκια» τέμνει την ελληνική κοινωνία, συμβολίζοντας τη διαφορά ανάμεσα σε αυτούς που δίνουν την ικμάδα της ζωής τους για την πρόοδο και σε αυτούς που, ηθελημένα ή αθέλητα αποτελούν την πλευρά της συντήρησης και της αντίδρασης.
Ας επανέλθουμε, όμως, στην ιστορική – πολιτική διάσταση του βιβλίου.
Ανεκτίμητη προσφορά στη νεότερη ιστορία της χώρας μας αποτελούν τα μοναδικά ντοκουμέντα που περιλαμβάνονται στο βιβλίο:
-Για το ξεκίνημα του αντιστασιακού αγώνα των φοιτητών το 1972-73.
-Για την οργάνωση και τη λειτουργία των φοιτητικών επιτροπών στη διάρκεια της εβδομάδας κατάληψης του Πολυτεχνείου και
-Για την αποτίμηση των αποτελεσμάτων του.
Σημαντικές είναι επίσης οι πληροφορίες που μας δίνει για τα βασανιστήρια στην ταράτσα της οδού Μπουμπουλίνας, στο ΕΑΤ-ΕΣΑ και στις φυλακές της Τρίπολης, καθώς και για τις συνθήκες διαβίωσης των εξόριστων στη Γυάρο.
Τελειώνοντας θέλω να πω πως στην προσέγγισή μου στο βιβλίο θα ταίριαζε η λαϊκή ρήση: «Βρήκε ο γύφτος τη γενιά του κι αναγάλλιασε η καρδιά του». Γιατί με τον Στέλιο Παππά ακολουθούμε εδώ και πάνω από έξι δεκαετίες παράλληλες διαδρομές, που έχουν κοινή αφετηρία τον Σύλλογο Εργαζομένων Μαθητών Μέσης Εκπαίδευσης, τον ιστορικό ΣΕΜΜΕ, την Οργάνωση Νυχτερινών Γυμνασίων της Νεολαίας ΕΔΑ και την ΠΑΝΔΙΚ «Σωτήρης Πέτρουλας» και, αν και περάσαμε απ’ τους ίδιους χώρους, όπως για παράδειγμα η ταράτσα της οδού Μπουμπουλίνας, οι παράλληλες διαδρομές μας διασταυρώθηκαν τελικά πριν από μια δεκαετία στις συγκεντρώσεις του ΣΥΡΙΖΑ.
Ο Γιώργος Βοικλής είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.
