Πικρή σάτιρα με αιχμηρό κοινωνικό και πολιτικό σχολιασμό, ψυχολογικό θρίλερ με ειρωνεία, μαύρο χιούμορ και αρκετή αιματοβαμμένη βία, ωμός ρεαλισμός που καταλήγει σε μια μάλλον ευτράπελη επιστημονική φαντασία, η ‘’BUGONIA’’, η τελευταία ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, μένει πιστή στην ιδιαίτερη, αταξινόμητη ταυτότητα του όλου έργου του. Πρόκειται ίσως για την πιο απλή και εύπεπτη, έως και εσκεμμένα απλοϊκή σε κάποια σημεία, ταινία του σκηνοθέτη, την πιο ευθέως συναισθηματική, με μειωμένη αισθητά την ψυχρή εγκεφαλικότητα που πολλοί του καταλογίζουν· μια ταινία που γεννήθηκε από την σύγχρονη πραγματικότητα και την απελπισία που προκαλεί σε όσους την αντικρύζουν κατάματα.
Το σενάριο στηρίζεται στην κορεάτικη ταινία του 2003 ‘’Save The Green Planet’’, με κάποιες καθόλου ασήμαντες αλλαγές, κυρίως στα φύλα των δύο από τους τρεις ήρωες. Ο Τέντι, εργάτης μεγάλης φαρμακευτικής εταιρείας και ερασιτέχνης μελισσοκόμος, απάγει, μαζί με τον νευροδιαφορετικό εξάδελφο του Ντον, τη Μισέλ, τη διευθύνουσα σύμβουλο της εταιρείας, γιατί πιστεύει ότι είναι εξωγήινη με αποστολή την καταστροφή της γης. Άλλωστε ο Τέντι την ενοχοποιεί και για το κώμα στο οποίο βρίσκεται η μητέρα του εξαιτίας πειραματικής θεραπείας με φάρμακο της εταιρείας.
Οι απαγωγείς με το θύμα τους καταλήγουν στο απομονωμένο και κλειστοφοβικό καταφύγιο του Τέντι, που γίνεται το πεδίο αντιπαράθεσης και σύγκρουσης δυο διαμετρικά αντίθετων ανθρώπων, ιδεολογιών και κόσμων. Η Μισέλ, μέλος της μικρής ελίτ που στην ουσία κυβερνά τον πλανήτη, είναι η αμείλικτη τεχνοκράτισσα, η αλαζονική και κυνική εκπρόσωπος του ανελέητου Συστήματος· ο Τέντι, άσημο, ταλαιπωρημένο προϊόν μιας κοινωνίας που νοσεί, είναι ένας άνθρωπος με πολλαπλά τραύματα και συσσωρευμένη οργή, χωρίς πια πίστη και μέλλον, εύκολος στόχος του σύγχρονου καταιγισμού θεωριών συνωμοσίας. Ανάμεσα στους δύο αντίθετους πόλους βρίσκεται ο Ντόν, ο εύθραυστος και ευάλωτος Ντον, ο ανασφαλής και αφελής, που ζητά μόνο αποδοχή και αγάπη ως αντίδωρο στην αφοσίωση που προσφέρει – έμεινα με την απορία γιατί χαχάνιζαν τόσοι θεατές σε κάθε σκηνή του….
Η αντιπαράθεση προνομιούχων και αδύναμων παρουσιάζεται στην αρχή ως διαλογικό παιχνίδι μεταξύ τους, όπου ο καθένας χρησιμοποιεί τα οικεία του όπλα: η Μισέλ ψύχραιμη, ευέλικτη, ειρωνική, άκρως χειριστική, προσπαθεί να καταρρίψει τη θεωρία του Τέντι, αλλά βρίσκεται αντιμέτωπη με την εμμονή του στις παρανοϊκές ιδέες του, τον δογματισμό του, τη μανιακή συναισθηματική του φόρτιση. Σύντομα η σύγκρουση χάνει τον διαλογικό χαρακτήρα της· ο Τέντι είναι αποφασισμένος να αναλάβει την ευθύνη της σωτηρίας του κόσμου από την εξωγήινη απειλή με τους δικούς του όρους και τρόπους. Η ατμόσφαιρα ηλεκτρίζεται, η ένταση κορυφώνεται κλιμακωτά, οι ανατροπές διαδέχονται η μια την άλλη.
Ο θεατής μένει αμφίθυμος, δυσκολεύεται να αντιληφθεί ποια είναι η πραγματικότητα, μια και η κάθε ανατροπή τον αποπροσανατολίζει. Γνωστή και επικίνδυνη συνθήκη σήμερα – και πιθανότατα καταστροφική στο άμεσο μέλλον με την γενικευμένη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης – η αδυναμία διάκρισης του αυθεντικού από το νόθο, μέσα στη συνεχή διαστρέβλωση της αλήθειας τόσο από τα κέντρα εξουσίας όσο και από τη συνωμοσιολογία του διαδικτύου. Σε ποια πραγματικότητα τείνει να πιστεύει ο σύγχρονος άνθρωπος; Αυτή που του προβάλλουν; Αυτή που αντέχει γιατί του φαίνεται λιγότερο οδυνηρή; Ή μήπως, το τραγικότερο, αυτήν που του υπαγορεύουν η ιδεολογία ή τα συμφέροντα του;
Αν στους εγκληματικούς μηχανισμούς του σύγχρονου παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού έχουμε να αντιτάξουμε μόνο συνωμοσιολογίες και σωτηριολογίες, αν ο λόγος που αρθρώνεται ενάντια στον λόγο της διεφθαρμένης εξουσίας είναι οι παρανοϊκές ιδέες που κυκλοφορούν υποβολιμαίες και αδέσποτες στο διαδίκτυο, τότε έχουμε ως ανθρωπότητα ηττηθεί οριστικά. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, νομίζω, ότι την τελευταία δεκαετία στον δυτικό κινηματογράφο οι ήρωες που αναλαμβάνουν αντισυστημικό ρόλο είναι είτε άτομα αποκλίνοντα και αποσυνάγωγα (βλέπε ‘’Joker’’), είτε παρωχημένοι και αποτυχημένοι επαναστάτες (βλέπε Μπομπ και Περφίντια ‘’Μια Μάχη Μετά Την Άλλη’’), είτε παρανοϊκοί συνωμοσιολόγοι, όπως ο Τέντι. Ήρωες ικανοί να εμπνεύσουν και να τροφοδοτήσουν βάσιμα την ελπίδα έχουν εκλείψει.
Η σκηνοθετική δεξιοτεχνία του Λάνθιμου, όπως και η καθηλωτική φωτογραφία και το εκπληκτικό μοντάζ είναι και εδώ παρόντα. Με τη μουσική επένδυση δεν κατάφερα να συνδεθώ, αντιθέτως συντονίστηκα απολύτως με της επιλογές των τραγουδιών που ενσωματώθηκαν στην ταινία. Η αλληγορία της αναγέννησης των μελισσών μέσα από τον θάνατο, που υποκρύπτεται στον τίτλο, είναι ιδιαίτερα επιτυχημένη, με δεδομένη την κοινωνία-πρότυπο που εκπροσωπούν και τη νευραλγική θέση τους στο οικοσύστημα· όμως η κατανόηση της προϋποθέτει γνώση του μύθου, ώστε να αναδειχθεί η σημασία της ατομικής ευθύνης, της συνεργατικότητας και της θυσίας. Παρά το γεγονός ότι το κατασκευαστικό παζλ της ταινίας και η κραυγαλέα θεαματικότητα της δε με ενθουσίασαν, συμμερίζομαι την απελπισία που τη γέννησε και με συγκινούν βαθιά τα μηνύματα της.
Η ανθρωπότητα αποδεικνύεται ανάξια του δώρου που της δόθηκε, παροπλισμένη και ακίνδυνη για όποιον μηχανεύεται τον αφανισμό της, απρόθυμη και ανίκανη να υπερβεί τις αποτυχίες και τα λάθη του παρελθόντος, να ανατρέψει την αυτοκαταστροφική πορεία της. Η ταινία, παρά τη βαθιά δυσπιστία και μελαγχολία της για το ανθρώπινο γένος, νομίζω ότι αποπνέει μια συγκινητική λαχτάρα για αναγέννηση του πολιτισμού, μια συγκρατημένη αισιοδοξία ότι ίσως δεν είναι ακόμη όλα χαμένα.
Γιούλη Ζαχαρίου
