Σε μια εποχή όπου οι γυναικοκτονίες, ο σεξισμός και οι έμφυλες ανισότητες εξακολουθούν να στοιχειώνουν τη δημόσια και ιδιωτική ζωή, το βιβλίο αυτό υψώνει μια φωνή απαίτησης, όχι παράκλησης. Το συλλογικό έργο Εκατό και Είκοσι Φωνές, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη – για δεύτερη φορά αρωγός στις εκδοτικές πρωτοβουλίες του Δικτύου κατά της έμφυλης βίας και των γυναικοκτονιών «Η Φωνή της», δεν είναι απλά μια ανθολογία. Οι εκατόν είκοσι γυναίκες που γράφουν εδώ, ποιήτριες και πεζογράφοι της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, δεν συνυπάρχουν τυπογραφικά. Συγκροτούν ένα κοινό σώμα, ταυτόχρονα σπαρακτικό και αναγεννητικό, όπου η γυναικεία εμπειρία αποκτά μορφή και ηχηρή υπόσταση. Κάθε φωνή είναι ένα θραύσμα μνήμης, ένα κομμάτι από το συλλογικό ασυνείδητο της καταπίεσης. Δεν επαναλαμβάνουν τις παλιές αφηγήσεις αλλά τις ανασυνθέτουν, με γλώσσα αντοχής, με σιωπές που μετατρέπονται σε κραυγές, με πόνο που μεταπλάθεται σε τέχνη.
Είναι ένα μανιφέστο ελευθερίας, μια προφορική ιστορία της ψυχής των γυναικών, γραμμένη με αίμα, επιμονή, αγάπη και αλληλεγγύη.
Στο επίπεδο της αισθητικής, το βιβλίο ισορροπεί ανάμεσα στη λογοτεχνία και την πράξη. Είναι ένα μανιφέστο ενσώματης γραφής. Οι επιμελήτριες (Βεληβασάκη, Γκανάσου, Γούλα, Κουβάτα, Μηλιά, Μητσιάλη, Παπαντωνίου) λειτουργούν ως ιέρειες μιας τελετής λόγου που δεν εξωραΐζει το τραύμα αλλά το μετατρέπει σε πολιτισμικό νήμα. Κάθε φωνή ράβει επάνω στην επόμενη, υφαίνοντας μια κοινή σημαία. Η επιμέλεια κατορθώνει να κρατήσει λεπτή ισορροπία ανάμεσα στο συγκινησιακό βάρος και την υψηλή λογοτεχνική ποιότητα. Δεν πρόκειται για συλλογή μαρτυριών, αλλά για ένα έργο με συμπαγή αισθητική συνοχή, όπου η λογοτεχνία γίνεται χώρος αντίστασης. Η ποίηση λειτουργεί εκτός την ευχαρίστηση της ανάγνωσης, ως εργαλείο κοινωνικής δικαιοσύνης. Είμαι βαθιά ευγνώμων που ένα δικό μου ποίημα συμπεριλαμβάνεται στο συλλογικό αυτό έργο, βάζοντας ένα μικρό λιθαράκι σε μια προσπάθεια που υπερβαίνει το προσωπικό και γίνεται κοινότητα.
Οι γυναίκες συγγραφείς του Δικτύου δεν μένουν στη γυάλα τους για να γράφουν απερίσπαστες, μακριά από την κοινωνία. Βγαίνουν στον δρόμο και στηρίζουν κάθε γυναίκα, κάθε πλάσμα που η βία και η προσβολή σκοτώνουν καθημερινά. Το Δίκτυο είναι η απάντηση σε όσους αναρωτιούνται: «Πού είναι οι άνθρωποι του πνεύματος; Γιατί δεν μιλούν;»
Η Βαρβάρα Ρούσσου, μόνιμη διδάσκουσα στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, γράφει στον πρόλογο: «Η φωνή είναι το αντίθετο της σιωπής που βιώσαμε και βιώνουμε, ακόμη κι εντός της λογοτεχνίας, με πρακτικές περιθωριοποίησης και αορατοποίησης των φεμινιστικών φωνών. Οι Εκατό και Είκοσι Φωνές, πολλές και βροντόλαλες, επιδιώκουν να τη σπάσουν και να δηλώσουν ότι η άρνηση του λόγου, και όλες οι μορφές βίας που τον καταπνίγουν, υπάρχουν».
Η Μαρία Λούκα, ντοκιμαντερίστρια, σεναριογράφος και δημοσιογράφος, συμπληρώνει: «Μας ωθεί να ακούσουμε, να διαβάσουμε, να αισθανθούμε η μία την άλλη — και μέσα από αυτή τη δημιουργική ανταλλαγή να στοχαστούμε πάνω στην κοινή πηγή του θυμού μας και στον κοινό ορίζοντα της αλλαγής και της αισιοδοξίας, ως υποκείμενα Ιστορίας».
Η διαδοχή των φωνών γεννά έναν παλμικό ρυθμό, ως κύματα που αναδύονται το ένα μέσα από το άλλο. Το πένθος που γίνεται οργή, ανάταση που διασταυρώνεται με ειρωνεία, θρήνος που ανοίγει χώρο στην ελπίδα. Η εμπειρία της ανάγνωσης; Μια αίσθηση βαθιάς συλλογικότητας. Οι γυναίκες δεν γράφουν η καθεμία για τον εαυτό της αλλά όλες μαζί για τη μία. Τη γυναίκα-θύμα, τη μητέρα, την κόρη, την πρόσφυγα, την εργάτρια, την πόρνη, τη θεά ή τη σιωπηλή μάρτυρα.
Αυτό που ενώνει τις γραφές είναι το σώμα. Στις σελίδες του τόμου το σώμα γίνεται τόπος πολιτικής. Το πεδίο όπου η πατριαρχία χάραξε στίγματα, και όπου η γλώσσα επιχειρεί να αποκαταστήσει το τραύμα. Οι θεματικοί πυρήνες επανέρχονται σαν πληγές. Η σιωπή, η βία στο σώμα, η κληρονομιά της καταπίεσης, η αλληλεγγύη, η μεταμόρφωση. Όλες οι φωνές συνθέτουν ένα πολιτισμικό τοπίο μνήμης όπου η γυναίκα αναγνωρίζει το παρελθόν της για να απελευθερωθεί.
«Η συλλογή, πέρα από τη λογοτεχνική της αξία, φέρει και ηθικό βάρος. Με τα έσοδα να προσφέρονται στο Ελληνικό Δίκτυο Γυναικών Ευρώπης, το έργο αποκτά τη διάσταση του ενεργού ακτιβισμού. Ο λόγος περνά από τη σελίδα στη δράση. Γιατί καμιά γυναίκα δεν πρέπει να μένει μόνη, γιατί καμιά δεν γνωρίζει τι την περιμένει αύριο. Ας σταθούμε λοιπόν όλες μαζί, μια φωνή, μια ανθρώπινη αλυσίδα. Ας στηρίξουμε αυτή την προσπάθεια. Κι αν δεν διαβάζουμε εμείς, ας το διαδώσουμε, ας το χαρίσουμε σε εκείνη που το χρειάζεται. Καλοτάξιδο να είναι.
Μάγδα Παπαδημητρίου Σαμοθράκη
