Ένας φωτεινός φάρος
Για μας, που γεννηθήκαμε μια δεκαετία μετά τη δολοφονία του, ο Σωτήρης Πέτρουλας ήταν ένας απ’ τους ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους για την Ελευθερία, τη Δημοκρατία και την κοινωνική πρόοδο, όπως πριν απ’ αυτόν ο Γρηγόρης Λαμπράκης και μετά απ’ αυτόν η εκατόμβη του Πολυτεχνείου, ο Αλέκος Παναγούλης και πιο πρόσφατα ο Αλέξανδρος Γρηγρόπουλος. Διαβάζοντας το βιβλίο του Γιώργου Βοϊκλή και του Χρήστου Κεφαλή «Ο Σωτήρης Πέτρουλας μέσα απ’ τα χειρόγραφά του» μαθαίνουμε ότι δεν ήταν απλά και μόνο ένας δημοκράτης φοιτητής που σκοτώθηκε τον Ιούλιο του 1965 σε μια διαδήλωση, αλλά κάτι πολύ περισσότερο. Ένας από τους ηγέτες του φοιτητικού και του νεολαιίστικου κινήματος, που απ’ τα νεανικά του χρόνια είχε διαμορφώσει μια ολοκληρωμένη αγωνιστική προσωπικότητα, με υψηλό επίπεδο ιδεολογικής συγκρότησης και με πρωτοποριακές για την εποχή του απόψεις για την πορεία του προοδευτικού κινήματος. Και προπαντός, ένα συγκροτημένο σύστημα αξιών και ηθικών αρχών, που συνιστούν ένα διαχρονικό πρότυπο αγωνιστή, το οποίο εφάρμοζε με συνέπεια στη δράση του και στη ζωή του.
Αυτά προκύπτουν αβίαστα μέσα από τα χειρόγραφά του, πολλά από τα οποία δημοσιεύονται για πρώτη φορά, και τα δημοσιευμένα σε φοιτητικά περιοδικά κείμενά του, όσο ήταν εν ζωή. Το υλικό αυτό συγκέντρωσαν μετά από σχετική έρευνα οι συγγραφείς και τα παρουσιάζουν για πρώτη φορά με συστηματικό τρόπο.
Χαρακτηριστικά των απόψεων και των χαρακτηριστικών του είναι τα αποσπάσματα από το κείμενό του με τίτλο «Θεωρία και πράξη» που αντιγράφω από τη σελίδα 37:
«Η έλλειψη θεωρητικής κατάρτισης οδηγεί σε σφάλματα δράσης γιατί, στο τέλος -τέλος, η θεωρία δεν κάνει τίποτ’ άλλο παρά την ίδια τη δράση να εξετάζει, να αλληλοσυσχετίζει, να καθοδηγεί».
Κι ακόμη:
«Το σύνολο των εκδηλώσεων της υποκειμενικής ζωής μας πρέπει να καθορίζεται απ’ τις γενικότερες αντιλήψεις μας, να μην αντιφάσκει, να καταλήγει σε προωθητικό, υποβοηθητικά της πάλης μας»
Την εικόνα των πρωτοποριακών χαρακτηριστικών του Σωτήρη Πέτρουλα συμπληρώνουν οι δύο συγγραφείς με τα τρία κείμενά τους που πλαισιώνουν τα χειρόγραφα και τα κείμενά του,.
Ο Γιώργος Βοϊκλής, σύντροφος και προσωπικός φίλος του Σωτήρη Πέτρουλα από το 1962 μέχρι τη μέρα της δολοφονίας του, καταγράφει στα δύο κείμενά του,τη συμμετοχή τους στα κινήματα του «1-1-4» για την υπεράσπιση του Συντάγματος, του «15% για την Παιδεία» και στους κοινωνικούς και δημοκρατικούς αγώνες της εποχής, καθώς και την παράλληλη δράση τους μέσα από τις οργανώσεις της Νεολαίας ΕΔΑ και της εξωκοινοβουλευτικής οργάνωσης «Σοσιαλιστική Συνειδητοποίηση» (ΣΟΣΥΝ).
Ιδιαίτερη συγκίνηση προκαλούν οι αναφορές του στο βράδυ της δολοφονίας του, στη «μεγάλη νύχτα, με τις μάχες για την αποτροπή της εσπευσμένης –κρυφής-παράνομη- ταφής του και στην κηδεία του, με τις εκατοντάδες χιλιάδες λαού να φωνάζουν: «Ο Σωτήρης Ζει».
Συγκλονιστική είναι η μαρτυρία του για τις σκέψεις του όταν σήκωνε το φέρετρό του από τη Μητρόπολη μέχρι πάνω απ’ τον ανοιγμένο τάφο του στο 1ο Νεκροταφείο:
«Μακάρι να ήμουν εγώ στη θέση σου κι εσύ στη δική μου. Γιατί εσύ είχες να δώσεις πολύ περισσότερα από μένα στον αγώνα»
Αποφασιστικής σημασίας για την ανάδειξη της σημασίας των χειρογράφων και των κειμένων του Σωτήρη Πέτρουλα, είναι ο σχολιασμός τους από τον Χρήστο Κεφαλή. Στο κείμενό του με τίτλο «Ο Σωτήρης Πέτρουλα για το χθες, το σήμερα και το αύριο του κομμουνιστικού κινήματος» (σελ. 139 και 166) διαβάζουμε:
«Τι είναι, λοιπόν, αυτό που κάνει τον Πέτρουλα μια ξεχωριστή, ηγετική φυσιογνωμία; Η απάντηση θα βρεθεί στην ασυνήθιστη για έναν 20ρονο νέο ωριμότητα, το κριτικό, ειλικρινές και ανήσυχο πνεύμα του και τα πλούσια διανοητικά του χαρίσματα […] Αλλά οι αγωνιστικές ποιότητες του Πέτρουλα, που τον ώθησαν στο δρόμο πάνω στον οποίο τον περίμενε η θυσία, έχουν ακόμη μεγαλύτερη διαρκή αξία στον αγώνα για τον σοσιαλισμό».
Τέλος, μια ακόμη διάσταση προσθέτουν στο βιβλίο τα κείμενα και τα ποιήματα που έγραψαν γι’ αυτόν, τα οποία επέλεξαν και παραθέτουν οι συγγραφείς: Ο αποχαιρετισμός των συντρόφων του πάνω απ’ το μνήμα του, το γράμμα της κοπέλας του, η ομιλία που εκφώνησε ο Μίκης Θεοδωράκης στις 2 Αυγούστου σε συγκέντρωση – συναυλία στο Γήπεδο του Παναθηναϊκού, η περιγραφή της κηδείας του στο μυθιστόρημα του Στρατή Τσίρκα «Η χαμένη άνοιξη», ένα ποίημα του Γιάννη Ρίτσου και το τραγούδι της Αρλέτας «Είχα ένα αγόρι» σε στίχους της Παυλίνας Παμπούδη.
Μετά από όλα αυτά μπορούμε, νομίζω, να πούμε ότι το βιβλίο «Ο Σωτήρης Πέτρουλας μέσα από τα χειρόγραφά του» προσθέτει μια ιδιαίτερης σημασίας νέα σελίδα στη νεότερη πολιτική ιστορία της χώρας μας και αναδεικνύει τη χαρισματική αγωνιστική προσωπικότητα του Σωτήρη Πέτρουλα που, εξήντα χρόνια μετά τη θυσία του, εξακολουθεί να μας οδηγεί σαν φωτεινός φάρος στην πορεία μας όπως, διαισθητικά ίσως, έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης στο τραγούδι του:
«Σωτήρη Πέτρουλα, Σωτήρη Πέτρουλα
Οδήγα το λαό σου, οδήγα μας μπροστά.
Ο Παναγιώτης Μανολίτσης είναι δάσκαλος και ποιητής
