Το τελευταίο βιβλίο της Ελένης Λαδιά «Αρχή» αποτελείται από δύο νουβέλες με διαφορετικό περιεχόμενο αλλά με κοινό τίτλο.
Αν αναζητήσουμε άλλο κοινό στοιχείο θα μπορούσαμε να σταθούμε στο θέμα του έρωτα, ωστόσο σε κάθε μια αυτός έχει εντελώς διαφορετική έκφραση.
Στη μεν πρώτη έχουμε έναν ανεκπλήρωτο έρωτα που συνδέεται έμμεσα με την Εισβολή του 1974 και με τη μοίρα μιας κατεστραμμένης πόλης και με τον κόσμο των νεκρών.
Στη δεύτερη νουβέλα η Ελένη Λαδιά αναδεικνύει έναν έρωτα δυνατό, ζωντανό και κραταιό παρά τις διαφορές του ανδρογύνου, οι οποίες μάλιστα είναι αισθητές: διαφορά ηλικίας, μόρφωσης, κοινωνικού επιπέδου. Όμως οι ήρωες ενώνονται βαθιά μέσα από την κοινή και μεγάλη επιθυμία τους για γνώση, την οποία εμπλουτίζουν τα μελετήματά τους και τα ταξίδια τους. Το ανδρόγυνο αυτό ικανός να χωρίσει είναι μόνο ο θάνατος.
Για άλλη μια φορά η Ελένη Λαδιά αναδεικνύει την ικανότητά της να φτιάχνει ζωντανούς, πραγματικούς ανθρώπους ως ήρωες των βιβλίων της. Μέσα από τα στοιχεία της μυθολογίας και της φιλοσοφίας, αλλά και της θρησκείας φανερώνει με ολοκάθαρο τρόπο τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι στο πέρασμα των αιώνων. Οι ήρωές της παλεύουν να σταθούν όρθιοι απέναντι σε καταστάσεις που δεν ορίζουν εξαιτίας τραγικών συμβάντων που επηρεάζουν όλο το σύνολο, αλλά και τους ίδιους καθοριστικά στο υπόλοιπο της ζωής τους. Ζητούν να ολοκληρωθούν μέσα από άλλους ακριβώς γιατί θεωρούν εαυτούς «νεκροζώντανους», όπως ο ήρωας της πρώτης νουβέλας. Ή, γεύονται την πληρότητα και την αγάπη σε όλο της το μεγαλείο, συνοδοιπορούν έως το τέλος της ζωής του συντρόφου με αυταπάρνηση φανερώνοντας ένα μεγαλείο ψυχής σπάνιο.
Σε κάθε περίπτωση οι ήρωές της είναι αφοσιωμένοι σε ένα ιδανικό. Είτε αυτό ονομάζεται πατρίδα ή τέχνη είτε ονομάζεται αγάπη και γνώση.
-Αγαπητή κ. Λαδιά σας ευχαριστώ για την αποδοχή της πρόσκλησης να συνομιλήσουμε σχετικά με το τελευταίο βιβλίο σας, «Αρχή».
Ε.Λ -Καί ἐγώ σᾶς εὐχαριστῶ κ. Ζάχαρη
-Πρόκειται για δύο νουβέλες με διαφορετικό περιεχόμενο και κοινό τίτλο. Έναν τίτλο που χαρίζει η Έμπνευση στη συγγραφέα – αφηγήτριά σας. Οδηγείται στην χώρα των Κιμμερίων κι από εκεί στον «λειμώνα». Γίνεται ένας Οδυσσέας η συγγραφέας;
Ε.Λ –Ὄχι βεβαίως , ἡ συγγραφεύς δέν γίνεται ἕνας Ὀδυσσεύς. Ἐκεῖνος πῆγε στόν Ἅδη. Στό βιβλίο, αὐτή πηγαίνει στόν λειμώνα τῶν νεκρῶν, τοῦ ὁποίου τήν πύλη φρουρεῖ τό τελευταῖο ζεῦγος τῶν Κιμμερίων. Αύτούς παρακαλεῖ νά τῆς ἐπιτρέψουν νά μπεῖ στόν λειμώνα. Ἡ ἐπίσκεψη ἐκεῖ δέν ἔχει ἱστορικά στοιχεῖα· εἶναι τελείως συγγραφική ἔμπνευση.
-Η συγγραφέας – αφηγήτρια κατά την συγγραφή της πρώτης νουβέλας είναι πεπεισμένη ότι πρόκειται σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα να πεθάνει. Στη δεύτερη νουβέλα έχει απαλλαγεί απ’ αυτό, ωστόσο η απειλή είναι άλλη, παγκόσμια. Πόσο καταλυτική είναι η απειλή του θανάτου;
Ε.Λ – Ἡ συγγραφεύς εἶχε κάνει ἕνα τάμα: νά τελειώσει πρῶτα τἠν μετάφραση ἑνός δυσκολότατου καί σπουδαιότατου βιβλίου καί μετά νά πεθάνει. Φοβόταν πώς θά πέθαινε, προτοῦ τό τελειώσει. Αὐτό τελικῶς δέν γίνεται, κι ὅταν περνᾶ ὁ καθορισμένος χρόνος, αὐτή ξαναγράφει. Ὁ τίτλος εἶναι ΑΡΧΗ (χωρίς κανέναν προσδιορισμό.)
-Αναφερόμενη παλαιότερα στον πλατωνικό «Ίωνα» έχετε πει πως η έμπνευση είναι μανική, σε κατακλύζει. Το βιώνει αυτό η συγγραφέας ή βρίσκεται σε άρνηση λόγω της προσωπικής της κατάστασης;
Ε. Λ -Βεβαίως καί πιστεύω, ὅπως ἀναφέρεται στόν πλατωνικό «’Ιωνα» ὅτι ἡ ἔμπνευση εἶναι μανική καί κατακλύζει τόν καλλιτέχνη. Εὐτυχῶς ἡ συγγραφεύς ἔχει καλές σχέσεις μέ τή ἔμπνευσή της. Ὅποτε αὐτή ἐμφανιζόταν, ὅλα καταλύονταν.(ἔρωτες, διασκεδάσεις κ.α.) Στήν νουβέλα ὅμως βρίσκει τήν συγγραφέα λαβωμένη νά τῆς ἐξηγεῖ πώς δέν μπορεῖ νά γράψει, γιατί περιμένει τόν θάνατο. «Θά ἀφήσω τότε ἕνα δεματάκι γιά σένα», τῆς ἀπάντησε ἡ ἔμπνευση. «Κι ἄν δέν προλάβεις νά γράψεις, τουλάχιστον πέθανε μέσα στήν ἔμπνευσή σου. Νά ὁ ἔνδοξος θάνατος γιά ἕναν συγγραφέα! Νά πεθάνει ἐμπνευσμένος.» Τό δέμα εἶχε μέσα ἕνα χαρτόδετο, ἄγραφο βιβλίο μέ τόν τίτλο ΑΡΧΗ.
-Στην πρώτη νουβέλα ένας άντρας από τον λειμώνα γυρεύει να τελειώσει την ραψωδία των Νεκύων και η συγγραφέας του δίνει ζωή στο έργο της. Ο άντρας αυτός κουβαλάει μια βαριά μοίρα. Πόσο του στοιχίζει η Εισβολή;
Ε.Λ –Ὅταν μπῆκε στόν λειμώνα τῶν νεκύων, ἡ συγγραφεύς συγκινεῖται καί διαλέγει ἔναν ἄνδρα, ὁ ὁποῖος ζητᾶ νά ξαναζήσει, μέχρι νά τελειώσει τό ἔργο του «Η ραψωδία τῶν νεκύων.» Ὁ ἄνδρας αὐτός ὑπέφερε ψυχικῶς, ἔνιωθε ἔνοχος, γιατί δέν εἶχε πεθάνει με τούς συναγωνιστές του. Εἶναι ἕνας τραγικός ἄνθρωπος! Ἀναφερόταν στήν εισβολή τῶν Τούρκων στήν Κύπρο τό 1974. Ἡ πόλη του περιγράφεται ἀλλά δέν ἀναφέρεται. Εἶναι ἡ Ἀμμόχωστος.
-Ο ψυχικός του κόσμος επαναστατεί όταν γνωρίζει μια γυναίκα, την Ευρυδίκη. Η εμφάνισή της είναι για ‘κείνον ζήτημα «εναντιοδρομίας». Ωστόσο η Ευρυδίκη γίνεται βάσανος για τον ήρωα. Είναι κι αυτό αποτέλεσμα «εναντιοδρομίας»;
Ε.Λ –Τά πράγματα εἶναι πιό ἁπλᾶ: γιατί ἐναντιοδρομία; βαρύγδουπη λέξη. Πότε ἦταν χαρούμενος αύτός ὁ ἄνδρας, γιά νά βρεθεῖ λυπημένος ἤ ἀντιστρόφως; Ὅταν ξαναζεῖ, παρασύρεται ἀπό τήν ζωή, βαριέται τόν ἤδη κουρασμένο γάμο του καί ἐρωτεύται τήν Εύρυδίκη, ἡ ὁποία δέν ἐνδίδει στόν ἔρωτά του, μολονότι τόν ἀγαπᾶ ὡς φίλο, διότι ἐκεῖνος εἶναι νυμφευμένος. Ἡ Εὐρυδίκη σέβεται τούς θεσμούς, κι ἄς θεωροῦνται ἀπό πολλούς παρωχημένοι.
-Η Ευρυδίκη και ο Ανδρέας έχουν κάποια κοινά σημεία;
Ε.Λ – Βεβαίως καί οἱ δύο εἶναι βαθιά λυπημένοι. Ὁ Ἀντρέας γιά τόν χαμό τῆς πατρίδας του καί ἡ Εὐρυδίκη τραυματισμένη ἐρωτικῶς ἀπό ἕναν ἄνδρα τοῦ παρελθόντος μέ ψυχικό νόσημα.
– Ο Ανδρέας αν και στα ερωτικά του δείχνει μια ανωριμότητα και μια αστάθεια επιλέγει κάποια στιγμή την ασκητική ζωή. Είναι διέξοδος στο αδιέξοδο ή πραγματικά επιλέγει τον ασκητικό δρόμο προκειμένου να ολοκληρώσει το έργο του;
Ε.Λ -Τό πιό πικρό στήν πρώτη νουβἐλα εἶναι ἡ ἀπόφαση τοῦ Ανδρέα νά κρυφτεῖ στό ὑπόγειο τοῦ σπιτιοῦ του καί νά συνεχίσει τήν συγγραφή τῆς ραψωδίας, τήν ὁποία πάλι δέν πρὀλαβε νά τελειώσει, διότι πέθανε ἀπό ἀνακοπή καρδιᾶς. «Πέθανε μέ τό κεφάλι γερμένο στά χαρτιά του, καί κατά τά λεγόμενα τῆς ἔμπνευσης εἶχε τόν ἔνδοξο θάνατο τῶν συγγραφέων.»
-Περνώντας στη δεύτερη νουβέλα αντικρίζουμε μια τελείως διαφορετική κατάσταση. Ο Χρυσάνθιος, ένας αυτοδίδακτος φιλόσοφος, μυημένος στον κόσμο της φιλοσοφίας, ταπεινός. Από την άλλη η μορφωμένη και πλούσια Λαμπετία. Ποιο είναι το ειδοποιό στοιχείο που διαφοροποιεί την δική τους σχέση; Τα ονόματά τους είναι τυχαία;
Ε.Λ -Στήν δεύτερη νουβέλα μέ τόν ἴδιο τίτλο ἔχουμε ἕνα ἄλλο ζεῦγος, πού ἐπιτυγχάνει ἕναν σπάνιο ἔρωτα, μολονότι ὑπάρχει μεγάλη διαφορά ὡς πρός τήν ἡλικία, τήν μόρφωση καί τήν κοινωνική προέλευση. Ὅμως αὐτοί οἱ ἄνθρωποι ἔχουν μία βαθειά σύμπνοια καί ὅμοια ποιότητα. Τά ὀνόματά τους, Χρυσάνθιος (εἶναι ἀπό τούς βίους τῶν φιλοσόφων καί σοφιστῶν τοῦ Εύναπίου 4ος αἰ.) καί Λαμπετία θυγατέρα τοῦ ἥλιου ἀπό τήν ἑλληνική μυθολογία.)
-Στην εισαγωγή κάθε κεφαλαίου υπάρχει η αναφορά ενός συμπαντικού φαινομένου βεβαιωμένου επιστημονικά διότι σύμφωνα με τον Ερμή τον Τρισμέγιστο «ό,τι είναι κάτω αναλογεί προς ό,τι είναι επάνω, και ό,τι είναι επάνω αναλογεί προς ό,τι είναι κάτω, για να αποτελέσουν το θαύμα του μοναδικού πράγματος». Θα θέλατε να το σχολιάσετε σε σχέση και με το ζεύγος της Λαμπετίας και του Χρυσάνθιου;
Ε.Λ -Ναί, στό κάθε κεφάλαιο ὑπάρχει ἡ ἀναφορά ἑνός συμπαντικοῦ φαινομένου,πού ἀποδεικνύει τήν ρήση τοῦ Ἑρμῆ τοῦ Τρισμέγιστου.
-Η αυταπάρνηση που δείχνει ο Χρυσάνθιος στην αρρώστια της Λαμπετίας ως τον θάνατό της είναι θυσιαστική. Θυμίζει το Άσμα Ασμάτων, «Κραταιά ως θάνατος Αγάπη». Συναντάμε εύκολα τέτοιες αγάπες;
Ε. Λ – Ὅσο γιά τήν ἀφοσίωση τοῦ Χρυσάνθιου στήν ἄρρωστη Λαμπετία εἶναι σπάνιο φαινόμενο. Νομίζω πώς ἡ ἀφοσίωση ὑπάρχει περισσότερο στίς σχέσεις γονέων καί τέκνων, καί ἰδίως στήν ἀγάπη μητέρας και κόρης.
-Ο Χρυσάνθιος και η Λαμπετία είναι ένα ζεύγος που ζουν τον απόλυτο έρωτα, την απόλυτη αγάπη και βρίσκονται αντιμέτωποι με τον θάνατο. Ο Ανδρέας, της πρώτης νουβέλας, δηλώνει ότι ερωτεύεται την Ευρυδίκη «συντροφιά με τον θάνατο». Λειτουργούν εδώ ο Έρως κι ο Θάνατος ως αρχέγονες συμπαντικές δυνάμεις;
Ε. Λ -Δέν νομίζω πώς ἐδῶ ὁ ἔρως καί ὁ θάνατος εἶναι δυνάμεις κοσμογονικές, ἁπλῶς εἶναι καθοριστικές. Οὔτε καί τό γεγονός πώς ὅταν κάποιος ἀπό τούς δυό συντρόφους πεθαίνει, εἶναι ἐναντιοδρομικό φαινόμενο, ἐπειδή ὁ παραμένων στήν ζωή εἶχε ζήσει στήν εὐτυχία. Συμβαίνει αὐτό: ἤ νά πεθαίνει ὁ ἔνας ἀπό τούς δύο πρῶτος ἤ κι οἱ δύο μαζί.
– Αυτή η αγάπη δυναμώνει κάτω από όλες τις συνθήκες. Ποιο είναι το μάθημα για εμάς που διαβάζουμε γι’ αυτό το ζευγάρι; Είναι υπαρκτό ή προϊόν μυθοπλασίας;
Ε. Λ -Τώρα σχετικῶς μέ τό ἐρώτημα, ἄν τό ζεῦγος εἶναι προίόν μυθοπλασίας, ἔχω νά ἀπαντήσω ρητῶς: ὅλα εἶναι μυθοπλασία, ἀκόμη καί μία ἀληθινή ἱστορία ὅταν μπλέκεται στά πλοκάμια τῆς ἀλχημιστικῆς, συγγραφικῆς τέχνης, μετατρἐπεται σέ μυθοπλασία. Ἄς μήν ρωτοῦν λοιπόν τόν συγγραφέα γιά πραγματικότητα ἤ μυθοπλασία.
– Σχετίζονται με κάποιον τρόπο οι δύο νουβέλες; Πέρα από τον κοινό τίτλο. Υπάρχει κάποια βαθύτερη συγγένεια;
Ε.Λ –Ἡ βαθύτερη συγγένεια πού ὑπάρχει στίς δύο νουβέλες, ἐκτός ἀπό τόν κοινό τίτλο ΑΡΧΗ, εἶναι οἱ ὄψεις τοῦ ἔρωτος.
Σας ευχαριστώ και πάλι θερμά!
