Από τις απαρχές του χρόνου, από τις βενθικές πηγές της γης, το αυγό συνδέεται με τη δημιουργία του κόσμου. Αποτελεί σύμβολο ζωής, γέννησης, αναγέννησης, προστασίας. Το πλανητικό, το συμπαντικό, το κοινό αυγό είναι μυθολογικά μοτίβα που συναντούμε στην κοσμογονία διαφόρων πολιτισμών από τον πρωτοϊνδοευρωπαικό ακόμα. Σύμβολο κάθε είδους αρχής συνενώνει δύο συμπληρωματικές αρχές (ασπράδι και κρόκο) απ’ όπου πηγάζει η ζωή, η κάθε ύπαρξη, με την υλική και τη φιλοσοφική έννοια. Από τον Ζωροαστρισμό, στην αρχαία Ελλάδα, στην αρχαία Αίγυπτο, στη Φοινίκη, στην αρχαία Κίνα, στην Πολυνησία, στη Φινλανδία φθάνει μέχρι τις ημέρες μας ως ανεξάντλητη πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης.

Ιερώνυμος Μπος, Πήτερ Μπρύγκελ ο πρεσβύτερος, Λεονάρντο ντα Βίντσι, Φρανσίσκο ντε Ζουρμπαράν, Νταλί, Μιρό, Μπρανκούζι. Άντι Ουόρχολ και Μισέλ Μπασκιά, Τζεφ Κουνς και Λούσιαν Φρόυντ είναι μερικοί από τους εικαστικούς που εμπνεύστηκαν και δημιούργησαν σχετικές απεικονίσεις στα έργα τους. Και αυτοί παραδίδουν τη σκυτάλη στους ακόμα νεότερους που, πατώντας πάνω στη δική τους παράδοση, έχουν ένα πλούσιο και γόνιμο έδαφος δημιουργίας.

• Κονσέρτο μέσα σε ένα αυγό (The Concert in the Egg, c1475/c1561).

Η ταυτότητα του έργου αυτού είναι εξίσου αινιγματική με το θέμα του. Αρχικά πίστευαν ότι είναι δημιουργία του Ιερώνυμου Μπος. Ωστόσο πρόσφατα διατυπώθηκαν κάποιες αμφιβολίες, με τους ιστορικούς τέχνης να υποστηρίζουν ότι ανήκει σε μαθητή του Μπος ο οποίος, από άποψη τεχνοτροπίας, εικονοποιίας και θεματολογίας, μιμείται ένα χαμένο πίνακα του δασκάλου του, καθώς επίσης και ένα σχέδιο του Μπος που ακόμα διασώζεται.

Μια μουσική κομπανία ξεπροβάλλει μέσα από ένα σπασμένο αυγό, μέσα  από τον κρόκο του. Μελετητές υποστηρίζουν ότι αυτό εκπροσωπεί την ανοησία τους. Η λέξη yoke (κρόκος) παραπέμπει στη λέξη yokels που σημαίνει βλάκας.

Δέκα άτομα, όλα πλήρως συγκεντρωμένα σε μια παρτιτούρα τραγουδούν· δύο απ’ αυτούς παίζουν κάποιο μουσικό όργανο. Ο ένας φλάουτο και ο άλλος άρπα.

Ένας μοναχός, με την πλάτη γυρισμένη σε εμάς, επιχειρεί να ηγηθεί της ομάδας δείχνοντας την παρτιτούρα, με τους άλλους να εστιάζουν στο έργο μπροστά στη μύτη τους. Ας δούμε τα πρόσωπα. Μια ρασοφορεμένη μοναχή έχει μια κουκουβάγια πάνω στο κεφάλι της, της οποίας το κεφάλι τσιμπολογάει με τη σειρά του ένα μαυροπούλι. Να αναφέρουμε εδώ ότι η κουκουβάγια την εποχή του Μπος δεν είναι απαραιτήτως σύμβολο σοφίας και λογικής αλλά, καθότι πλάσμα της νύχτας, εκπροσωπεί δόλιες δυνάμεις, συχνά ακόμα και τον διάβολο. Στο αριστερό χέρι η σκυθρωπή μοναχή βαστάει μια βίτσα. Μπροστά της και δεξιά μια διοπτροφόρος μορφή φοράει στο κεφάλι ένα χωνί που η κορυφή του καπνίζει. Σημάδι ίσως έντονων πνευματικών διεργασιών ή μήπως ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή αυτό που ονομάζουμε καμένος εγκέφαλος; Παραδίπλα και στο βάθος μια σκοτεινή, πλην όμως δαφνοστεφανωμένη μορφή, φέρει επί κεφαλής ένα σαραβαλιασμένο ή ίσως πάλι υπό κατασκευήν πύργο, ένα κτίσμα χωρίς σκεπή, με μια ακίδα να υψώνεται σαν αλεξικέραυνο προς τον ουρανό. Στο κεφάλι του κοκκινοφόρου αυλιστή, με τα φουσκωμένα από την προσπάθεια να φυσήξει μάγουλα, κουρνιάζει ένας πελαργός.

Κοιτάξτε τις εκφράσεις της μουσικής κομπανίας. Κανείς δεν μοιάζει ευχαριστημένος από το ηχητικό αποτέλεσμα. Προσέξτε ειδικά τον αρπιστή στο πρώτο πλάνο· το στόμα του έχει στραβώσει, τα μισάνοιχτα μάτια του λοξοκοιτάζουν. Μοιάζει να λέει, «Τι βγαίνει από το στόμα μου; Τι φτιάχνουνε τα δάκτυλά μου; Τι έμελλε ν’ ακούσουνε τα αυτιά μου!»

Ας καταπιαστούμε τώρα με τη χλωρίδα και την πανίδα μέσα από το τσόφλι, που έχει σαν λίπασμα τον κρόκο του αυγού. Πάνω από το βιβλίο-παρτιτούρα ένα γυμνό δέντρο που στα ξερόκλαδά του επικρέμεται ένα μαύρο φίδι, μπορεί να είναι και χέλι. Στη διαμετρικά αντίθετη πλευρά ένα ακόμα δέντρο, αυτό με κάποιες φυλλωσιές. Στα κλαδιά του κουρνιασμένο ένα μαυροπούλι, κρεμασμένο ένα λαγήνι και ένα μεγαλούτσικο κοφίνι που μέσα του έχει ένα ψόφιο πουλί και δύο ακόμα ζωντανά μαυροπούλια. Αν κοιτάξουμε προσεκτικά θα διακρίνουμε ένα αυγό, άθικτο αυτό. Πρόκειται άραγε για το γεύμα των μουσικών ή για τη φωλιά των πουλιών; Μήπως το μεγαλύτερο πτηνό που ποζάρει με τα πόδια ψηλά είναι αποθανών μέλος της οικογένειας των ορνιθιών ή μήπως αποτελεί την τροφή των άλλων δύο; Ένα κλαδάκι με φυλλωσιά και κάτι σαν καρπό εξέχει από το καλάθι πλάι στο ψόφιο πουλί.

Στον σταχτί ουρανό γύρω από τη μουσική κομπανία και άλλα πουλιά πετούν και πλησιάζουν. Εν τω μεταξύ στο έδαφος πολλά συμβαίνουν. Δεξιά μερικά μικρά ανθρωπάκια μαζεύονται γύρω από ένα τραπέζι, κατοικούν ίσως μέσα σε μια υπερμεγέθη παντόφλα. Στο χαμηλότερο σημείο του έργου μια χελώνα έχει πάρει τον δρόμο της. Κατευθύνεται προς την άλλη πλευρά, όπου μια πόλη να λαμπαδιάζει.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι δραστηριότητες που προκύπτουν μέσα από το τσόφλι και, εν αγνοία των δέκα πρωταγωνιστών, δημιουργούν μια δευτερεύουσα αλλά βαρύνουσα πλοκή. Μπροστά μας ένας πίθηκος ξεπροβάλλει από μια ρωγμή στο τσόφλι. Μας στραβοκοιτάζει έχοντας κάτι στο στόμα του. Ίσως μιμείται τους μουσικούς προσπαθώντας να παίξει και αυτός κάποιο όργανο. Παραδίπλα ένα ανθρωπάριο απλώνει το χέρι και κλέβει το πουγκί του απορροφημένου εις το ηγετικό του έργο μοναχού. Πλάι του ένας γαϊδουροκέφαλος οργανοπαίχτης συνεισφέρει και αυτός μουσικά με το λαούτο του. Τέλος, ένα ασώματο χέρι απλώνεται μέσα από το τσόφλι για να πιάσει ένα ψάρι που ψήνεται στη σχάρα.

Αίνιγμα, κοινωνικός σχολιασμός, μαύρο χιούμορ. 

• Ο κήπος των ηδονών (1480 – 1505) Ιερώνυμος Μπος.

Πρόκειται για ένα τρίπτυχο το οποίο κλείνει τον χαλασμό του περιεχομένου του σε μια μουντή υδρόγειο σφαίρα, που ανοίγοντας όμως μας παρουσιάζει έναν πίνακα ο οποίος αποτελεί άλυτο γρίφο μέχρι τις μέρες μας. Λίγα γνωρίζουμε για τη ζωή του Μπος και αυτό κάνει την ερμηνεία του έργου ακόμα πιο δύσκολη.

Ο πίνακας βρίθει συμβόλων, αφηγείται εκατοντάδες ιστορίες. Εμείς θα επικεντρωθούμε εδώ αποκλειστικά στο σύμβολο του αυγού. Ακόμα και έτσι έχουμε πάρα πολλά να πούμε.

Ξεκινάμε από το κέντρο του πίνακα, όπου εμφανίζεται το μοναδικό άθικτο αυγό. Θα το βρούμε σχηματίζοντας ένα τεράστιο Χ πάνω στο κεντρικό τμήμα του τρίπτυχου. Στον πυρήνα λοιπόν του έργου θα δούμε το αυγό. Βρίσκεται ακουμπισμένο πάνω στο κεφάλι ενός ανθρώπου που προχωρά μαζί με μια ομάδα που ιππεύει ζώα διαφόρων ειδών. Βλέπουμε άλογα, πίσω μόλις που διακρίνουμε ένα γαϊδουράκι, σε πρώτο πλάνο μια λέαινα και μια μεγάλη γάτα που μοιάζει να φέρει το κέρατο του μονόκερου. Ο πίνακας είναι γεμάτος ζώα, πουλιά, ψάρια και όντα υβριδικά.

Για να επανέλθουμε όμως στο αυγό, είναι σαφές ότι εδώ, σε αυτό το σημείο του πίνακα, έχουμε ένα σύμβολο αναγέννησης και δημιουργίας.

 Σε ένα άλλο σημείο βρίσκουμε ακόμα ένα άθικτο αυγό, στη ράχη αυτή τη φορά ενός ανθρώπου διπλωμένου στα δύο. Μπροστά του ένας άλλος ξαπλωμένος πάνω σε κάτι σαν θερμόμετρο που μοιάζει να ρυθμίζει με το ένα χέρι ενώ με το άλλο κρατάει μια κούπα.

Στο βάθος του κεντρικού τμήματος, στην όχθη της λίμνης, ένα τσούρμο τρυπώνει μέσα σε ένα σπασμένο αυγό. Το τοπίο γύρω ειδυλλιακό. Νερά, ψάρια και πουλιά, κοπάδια βοσκούν γαλήνια πιο πίσω. Ένα ελάφι στέκεται πάνω από έναν άνθρωπο ξαπλωμένο μπρούμυτα. Τι να συμβαίνει άραγε εδώ; Υπάρχει πάντα, ακόμα και στον παράδεισο του Μπος, μια υπόνοια τρόμου.  Λιβάδια, σύδεντρα, άνθρωποι που απολαμβάνουν το νερό, μια ομάδα συγκεντρωμένη γύρω από μια τεράστια φράουλα – σύμβολο ανεμπόδιστης απόλαυσης. Γοργόνες και γοργόνοι – άντρες υποθέτουμε αφού φορούν στολή ιππότη που τους εφαρμόζει σαν κάλτσα, από την κορυφή, σκεπάζοντας ακόμα και το πρόσωπο, ως την γοργονίσια τους ουρά.  

Γιατί λοιπόν η ομάδα αυτή χώνεται μέσα στο σπασμένο κέλυφος, τι γυρεύει στο εσωτερικό του τζούφιου αυγού; Γυρεύει μήπως περισσότερες, ίσως πιο μυστικές απολαύσεις; Επιζητώντας μήπως καταφύγιο; Και πόσο μπορεί άραγε να τους προστατεύσει ένα σπασμένο κέλυφος;

 Στο τρίτο τμήμα του τρίπτυχου, στην Κόλαση, έχουμε μια εντυπωσιακή απεικόνιση αυγού-δέντρου-ανθρώπου. Το χλωμό πρόσωπο που φοράει σαν καπέλο ένα δίσκο, έχει ειπωθεί ότι ανήκει στον ίδιο τον Μπος. Δαίμονες, ένας με κεφάλι πουλιού, ένα ον απροσδιόριστο που πάνω του έχει ρίξει κάτι σαν σεντόνι που κλείνει με σούρα στα πόδια, ένας άλλος που φοράει παπική μήτρα, οδηγούν τα θύματά τους γύρω στον δίσκο, ο οποίος με μια γκάιντα τοποθετημένη πάνω του, όργανο που την εποχή του Μπος έχει σεξουαλικούς συνειρμούς.

Αλλά ας επανέλθουμε στο αυγό-δέντρο-άνθρωπο. Κάποιοι έχουν καταφύγει στο εσωτερικό του. Πίνουν γύρω από ένα τραπέζι, ένας ρεμβάζει από το πρεβάζι του κελύφους, μια γυναίκα παίρνει κρασί από ένα βαρέλι. Ένας ακόμα, με ένα καλάμι στον ώμο του και μια κανάτα κρεμασμένη πάνω του, ανεβαίνει την ανεμόσκαλα για να βρεθεί μαζί τους. Στην οροφή του αυγού καρφωμένη μια σημαία. Πάνω της βλέπουμε πάλι το σήμα της γκάιντας. Ο Μπος μοιάζει να επικρίνει την οινοποσία. Το αυγό-δέντρο-άνθρωπος καταλήγει σε ένα κορμό που φέρει πληγές, βλέπουμε τον επίδεσμο δεμένο γύρω του· μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε στον μεσαίωνα, η λέπρα θερίζει ακόμα. Ο κορμός καταλήγει μέσα σε ένα πλεούμενο. Μαθαίνουμε από τη μελέτη του Μισέλ Φουκώ Η ιστορία της τρέλας, ότι έδιωχναν τους λεπρούς από τις πόλεις και τα χωριά και συχνά τους φόρτωναν στα καράβια αναθέτοντάς στους ναυτικούς την τύχη τους…

 Léonardo de Vinci (1452-1519)

• Η παλαιότερη υδρόγειος σφαίρα με την απεικόνιση του Νέου Κόσμου (1504)

Λένε ότι το έργο αυτό, η παλαιότερη υδρόγειος που απεικονίζει τον Νέο Κόσμο χαράχθηκε πάνω σε αυγό στρουθοκάμηλού και είναι δημιουργία του Λεονάρντο Ντα Βίντσι. 

 Μελέτη για την Λήδα και τον κύκνο (Study for Leda and the Swan) του Leonardo da Vinci.

Study for Leda and the Swan

detail

Study for Leda and the Swan 

Πρόκειται για μελέτες που προορίζονταν για τον πίνακα Η Λήδα και ο κύκνος. Οι δύο ομώνυμοι πίνακες που φιλοτέχνησε ο ντα Βίντσι έχουν χαθεί, ίσως και να καταστράφηκαν εσκεμμένα. Διασώζονται όμως οι μελέτες  που έγιναν ανάμεσα στα έτη 1503 – 1510. Και στις δύο μελέτες που παρουσιάζουμε εδώ, στα πόδια της Λήδας διακρίνουμε τα μωρά της να εκκολάπτονται μέσα από αυγά. Σχήματα που αναδύονται ανάμεσα σε σπασμένα τσόφλια, όντα με μορφή ανάμεσα σε άνθρωπο και κύκνο.

 Pieter Brueghel the Elder ( c. 1525-1530 – 1569)

Pieter Brueghel the Elder, Land of the Cockayne, (1526-1530–1569).

Η λέξη Cockaigne σημαίνει «Η χώρα των φαγάδων και τεμπελχανάδων». Ανάπαυση λοιπόν μετά από ένα γερό φαγοπότι. Πρωταγωνιστές χασομέρηδες και κοιλιόδουλοι.

Το ιστορικό υπόβαθρο. Η Ολλανδία βρίσκεται σε μεγάλη εμπορική και πολιτιστική άνθηση, με δυναμικές ανταλλαγές και συναλλαγές ανάμεσα σε βορρά και νότο. Δημιουργείται η μεσαία αστική τάξη. Επιπλέον η εφεύρεση της τυπογραφίας φέρνει ριζικές αλλαγές στην κοινωνία.

Ο πίνακας: Βρισκόμαστε λοιπόν στη γη της αφθονίας. Υπάρχουν πίτες αραδιασμένες και στις στέγες ακόμα. Κάτω από την δίριχτη γεμάτη νοστιμιές σκεπή ένας ιππότης έχει σηκώσει το μπροστινό τμήμα του κράνους του και περιμένει ένα ψητό περιστέρι να πετάξει και να μπει στο ανοιχτό του στόμα. Μιλάμε για ευκολίες. (Δυστυχώς για εμάς τους φιλότεχνους δεν θα δούμε το πρόθυμο να φαγωθεί περιστέρι, αφού καταστράφηκε κατά τη διάρκεια μιας συντήρησης).

Το τραπέζι πάνω από τα κεφάλια των συνδαιτημόνων είναι ακόμα γεμάτο, καταγής μια χήνα έχει τοποθετήσει τον εαυτό της μέσα σε μια πιατέλα, ένα ζωντανό γουρούνι περνοδιαβαίνει μαχαιρωμένο, έτοιμο να τεμαχιστεί. Στα δεξιά, πίσω από την κεντρική πλοκή, κάποιος φθάνει στη Χώρα των φαγάδων και τεμπελχανάδων κουταλιάζοντας μια κρεμώδη μάζα. Ανάμεσα σε αυτόν και στους γλεντοκόπους ένας φράκτης από λουκάνικα.

Οι γλεντοκόποι τώρα, ξαπλωμένοι φαρδιά πλατιά στο χορτάρι, προσπαθούν να συνέλθουν από την κόπωση της λαιμαργίας. Τα σύνεργα της δουλειάς τους – τα εργαλεία του αγρότη, η λόγχη και το γάντι της πανοπλίας του στρατιώτη είναι πεταμένα καταγής. Ο υπάλληλος, που τον έχουμε  μπροστά μας, ποζάρει ξαπλωμένος πάνω σε ένα γουναρικό, με ανοιχτά τα σκέλια, ανοιχτό και το κόκκινο παντελόνι του. Με τα μάτια καρφωμένα στο τραπέζι από πάνω του, περιμένει να στάξει το κανάτι στο ανοιχτό του στόμα. Πέσε σταγόνα να σε πιώ. Το βιβλίο και τα χαρτιά του είναι πεταμένα κάτω, η πένα του κρέμεται από το βρακοζώνι του.

Το αυγό του πίνακά μας βρίσκεται σε πρώτο πλάνο και, με ένα μαχαίρι μέσα του, το έχει βάλει στα πόδια προσπαθώντας να γλυτώσει τη ζωή του, ακόμα και έτσι αποκεφαλισμένο, όσο οι γλεντοκόποι βρίσκονται σε λήθαργο. Το σπασμένο αυγό εδώ, όπως και στον Μπος, συμβολίζει πνευματικό κενό, διανοητική στειρότητα.

 detail

• Παροιμίες των Κάτω Χωρών του Πίτερ Μπρύγκελ του πρεσβύτερου (The Dutch Proverbs).

Πρόκειται για έναν πίνακα που απεικονίζει 100 παροιμίες, κάποιες από τις οποίες χρησιμοποιούνται και στις μέρες μας στη χώρα του Μπρύγκελ – μερικές ακόμα και στη δική μας.

Εδώ όμως μιλάμε για αυγά. Πολλά αυγά και σε τούτο τον πολυάνθρωπο και πολυθεματικό πίνακα. Και πολλά θα είχα να σας πω για τα αυγά αυτά· για την ώρα όμως, λόγω έλλειψης χρόνου και χώρου, θα σας δείξω μονάχα μερικά.

detail

detail

• Francisco de Zurbarán (1598 – 1664)

Προχωράμε στον πίνακα του Francisco de Zurbarán, The Adoration of the Shepherds (1638). Πλάι στην κούνια του νεογέννητου Χριστού ένα καλάθι γεμάτο αυγά. Αφθονία, δημιουργία, αίσθηση ζεστασιάς και καλοσύνης. 

detail

• Jean-Baptiste Greuze (1725 – 1805)

Broken Eggs (1756) Jean-Baptiste Greuze

Ο πίνακας αυτός του Jean-Baptiste Greuze δείχνει ένα κορίτσι να κάθεται ντροπιασμένο σε μια γωνιά. Στα πόδια της ένα καλάθι με σπασμένα αυγά. Πάνω από το κεφάλι της η οικογένεια σχολιάζει εξοργισμένη. Στην άλλη άκρη, ο μικρός της αδελφός προσπαθεί να μαζέψει τη ζημιά. Τα σπασμένα αυγά εδώ συμβολίζουν τη χαμένη παρθενία της κοπέλας. 

detail

• Frans Hals (c. 1580 –  1666)

Frans Hals, Merrymakers at Shrovetide (1582–1583)

Γερές κρασοκατανύξεις σε αυτό τον πίνακα. Μάγουλα ροδαλά, δαντέλες και κεντίδια. Και αυγά κρεμασμένα σαν γιρλάντα στο λαιμό. Σεξουαλικά υπονοούμενα και μεγάλα κέφια.

• Pieter Aertsen (1507/1508 –  1575)

The Egg Dance, 1552.  Pieter Aertsen

Ακόμα ένας ζωγράφος από τις Κάτω Χώρες και πάλι γλέντια και χοροί. Ο Pieter Aertsen φαίνεται όμως να έχει έναν ιδιωματισμό κατά νου. Ένας νεαρός χορεύει ανάμεσα σε αυγά σκορπισμένα στο χαλί στα πόδια του. Ο ζωγράφος μοιάζει να μας λέει ότι πατάει σε αυγά.

• Elihu Vedder (1836 –  1923)

 Elihu Vedder. The Roc’ s Egg

Ο Elihu Vedder (1836 –  1923) ήταν Αμερικανός συμβολιστής. Ο πίνακας The Roc’ s Egg μιλάει για μια αναπάντεχη γονιμότητα στην άκρη της ερήμου. Οι άνθρωποι γύρω από τον βράχο-αυγό μοιάζουν έκπληκτοι. Πλησιάζουν, αγγίζουν το αυγό, χειρονομούν, το συζητούν μεταξύ τους. Πρόκειται για ένα θαύμα που ίσως έφερε η θάλασσα.

• Robert Swain Gifford (1840 –  1905)

Robert Swain Gifford. Roc Egg (1874)

Ο πίνακας αυτός του Robert Swain Gifford, αν και έχει παρόμοιο θέμα και τοποθεσία με τον προηγούμενο, δημιουργεί μια τελείως διαφορετική ατμόσφαιρα. Το αυγό έχει σπάσει και κάποιοι, στερεώνοντας μια σκάλα πάνω του, προσπαθούν να κάνουν κάτι για να το επιδιορθώσουν. Κάποιοι άλλοι όμως που συζητούν, πιο μπροστά και πιο πίσω, φαίνεται να ξέρουν πως η ζημιά είναι ανεπανόρθωτη. Παραμένουν έτσι αμέτοχοι.

• John Collier (1850 – 1934)

John Collier

 Σημαντικός πορτρετίστας των Προραφαηλιτών ο John Collier βάζει αυτόν τον νεαρό να χορεύει υπό τους ήχους του βιολιού ανάμεσα σε έξι αυγά. Πρόκειται για παιχνίδι, πρόκειται για καψώνι, ποιος θα μας πει; Πάντως ο νεαρός τα καταφέρνει σε αυτό το παιχνίδι ενηλικίωσης. Για την ώρα τουλάχιστον όλα τα αυγά είναι άθικτα.

• Constantin Brâncuși  (1876-1957)

Constantin Brâncuși – Sculpture for the Blind (Beginning of the World), 1920.

Constantin Brâncuși. Ρουμάνος γλύπτης.  Ο Μπρανκούζι δημιουργεί ένα γλυπτό για τους τυφλούς, όπως μας λέει. Λείο, χωρίς γωνίες, με το οβάλ σχήμα του έρχεται κατευθείαν από την Κυκλαδική, Ρουμάνικη, Αφρικανική παράδοση. Μας λέει όμως επίσης ότι είναι η απαρχή του κόσμου. Είναι ένα αυγό που συμβολίζει τη ζωή, τη δημιουργία, τη γονιμότητα του αυγού, την συμπαντική, αρχαία προέλευσή του.

• Oskar Kokoschka (1886 –  1980)

Oskar Kokoschka. Red Egg. 1940-41

Ένα ψητό κοτόπουλο, αντί να σερβιριστεί στο πιάτο, πετάει μακριά και αφήνει πίσω του ένα κόκκινο αυγό πάνω στο τραπέζι. Στο βάθος η Πράγα καίγεται. Ο Μουσολίνι κάθεται στο τραπέζι με τον Χίτλερ που αγορεύει με ορθάνοιχτο το στόμα και φοράει ένα χάρτινο καπέλο. Κάτω από το τραπέζι αραγμένη μια γάτα, που συμβολίζει τη Γαλλία και χαμογελάει  πονηρά. Πίσω, ο λέων της Μεγάλης Βρετανίας με την ουρά στριφτή στο σχήμα της λίρας.

Πρόκειται βέβαια για μια πολιτική αλληγορία. Το κομμένο κόκκινο αυγό στο τραπέζι μιλάει για την εισβολή της Γερμανίας στην Τσεχοσλοβακία.

• Odilon Redon (1840 –  1916)

Odilon Redon. L’oeuf (1920)

Αγαπώ ιδιαίτερα αυτή τη λιθογραφία. Το αυγό μες στην αυγουλιέρα του μοιάζει να διερωτάται πού είναι το υπόλοιπο μισό του. Μας βάζει να σκεφτούμε ότι το υβρίδιο αυτό του αυγού, αφού έχει μάτια – και μάλιστα γουρλωμένα – αφού έχει φρύδια – και μάλιστα ανασηκωμένα – πρέπει να έχει και στόμα. Όμως η αυγουλιέρα σκεπάζει το στόμα του, το φιμώνει. Και πνίγει ίσως την ύστατη κραυγή του καθώς συνειδητοποιεί ότι, εφόσον μπήκε εκεί μέσα, δεν έχει μόνο χάσει από τα μάτια του το κάτω του μισό, αλλά, φευ, δεν θα αργήσει να χαθεί ολόκληρο αφού θα φαγωθεί. Τρόμος ανάμικτος με διακριτικό μαύρο χιούμορ.

Ωστόσο ο ίδιος ο Ρεντόν ίσως να είχε αντίρρηση για την ερμηνεία που επιχειρώ να δώσω. Το 1961 γράφει στις σημειώσεις του, “Τα σχέδιά μου επιθυμούν να εμπνεύσουν και όχι να παρέχουν εξηγήσεις. Είναι σαν την μουσική που μας τοποθετεί μέσα στον διφορούμενο κόσμο του απροσδιορίστου”.

Με συγχωρείτε αγαπημένε, παίρνουμε το θάρρος της ερμηνείας από αγάπη και μόνο. Και επιπλέον, επειδή  ενώπιόν μας έχουμε ένα αρχαίο και ισχυρότατο σύμβολο.

• Salvador Dali (1904 –  1989)

To αυγό είναι ένα από τα αγαπημένα μοτίβα του Νταλί. Η διττότητά του – το σκληρό αλλά εύθραυστο κελύφος με το πυκνόρρευστο περιεχόμενό του) – γοητεύει τον ζωγράφο.

Ο ίδιος το συνδέει με ένα σύμπαν ενδομήτριο, με προγεννητικές εικόνες που είχε μέσα στη μήτρα της μητέρας του. Για αυτόν αποτελεί σύμβολο ελπίδας και αγάπης.

Salvador Dali. Geopoliticus. Child watching the birth of the new man (1943)

Σύμβολο της θεϊκής τελειότητας, μια μεταφορά θετικής αξίας, ανανέωσης και πίστης στο μέλλον.

• Joan Miro (1893 –  1983)

Συμπαγές μοιάζει το αυγό του Μιρό, γερό, ικανό να σπάσει όποιο ομοειδές βρεθεί αντίκρυ του. ‘Ένα αυγό νικητής που φέρει ζωή, την προστατεύει με σιγουριά και φροντίδα. Πάνω του οι διαδρομές που συνηθίζει ο καλλιτέχνης· ένα αστέρι – μπορεί και της θάλασσας – ίσως να είναι ακόμα η πατημασιά του πτηνού που το γέννησε, ένα ημικυκλικό μονοπάτι που καταλήγει σε κάτι σαν σταυρό και η απαρχή των όλων – μια κουκίδα. Ο κόσμος του Μιρό είναι φωτεινός.

L’Œuf  (1963)

Εδώ πια το φως είναι εκτυφλωτικό. Σταθερά τα σύμβολα του Μιρό – αστέρι, κουκίδα, πορεία που φτιάχνει έναν παραλίγο κύκλο και στο ξεκίνημά της διακρίνουμε ίσως ένα ανθρωπάκι, μια τελίτσα κόκκινη μέσα στο χρυσοκίτρινο φόντο. Το αυγό καταμεσής μοιάζει εν κινήσει, διεργασίες εξακολουθούν να συμβαίνουν στο εσωτερικό του· όσο για το περίγραμμα, σγουρό αυτό, εξελίσσεται χωρίς να χάνει την επαφή του με το θαυμαστό περιβάλλον.

The Gold of the Azure (The Fertility). 1967

• Jeff Koons (1955- )

Εικαστικός της ποπ που χρησιμοποιεί καθημερινά αντικείμενα για τα έργα του. Ανάμεσα σε αυτά και τα αυγά. Κάποιοι χαρακτηρίζουν τη δουλειά του κιτς, άλλοι θεωρούν ότι έχει κομβική θέση στην ιστορία της τέχνης. Ο ίδιος δηλώνει ότι δεν υπάρχουν κρυφά νοήματα στα έργα του. Είτε έτσι είτε αλλιώς, νιώθουμε ότι τα αυγά του είναι δημιουργίες χαράς και φρεσκάδας.

• Andy Warhol (1928 —  1987)

Andy Warhol. Eggs. 1982

painted eggs. 1982

• Jean–Michel Basquiat. (1960 –  1988)

Andy Warhol and Jean–Michel Basquiat. Eggs. 1985

• Lucian Freud (1922 –  2011)

• Κοντά στο ανεπιτήδευτο γυμνό του, ο Λούσιαν Φρόυντ τοποθετεί και ένα πιάτο με αυγά. Κάποιος ίσως έχει φροντίσει για το πρωινό της μόλις ξυπνήσει.

Lucian Freud. Naked girl with egg (1981)

• Fabergé eggs

Από τη συλλογή αυτή δεν θα μπορούσα να λείψουν τα αυγά Fabergé και μάλιστα το συγκεκριμένο,  ένα από τα εμβληματικότερα και διασημότερα. The Imperial Coronation egg, για να κλείσουμε ενθρονίζοντας το αυγό ως το σύμβολο των συμβόλων.

The Imperial Coronation egg, one of the most famous and iconic of all the Fabergé eggs.

• Και κάτι ακόμα. Πάσχα είναι, και επιπλέον το άρθρο μας εξουθένωσε. Μας χρειάζεται οπωσδήποτε λίγη, ίσως και λίγο περισσότερη σοκολάτα. 

σοκολατένιο αυγό γεμιστό με καραμέλα

και ένα ακόμα, γεμιστό με ganache