Από τον εκδοτικό οίκο ΚΕΔΡΟΣ κυκλοφόρησε πρόσφατα, με τον παραπάνω τίτλο, σε μια εξαιρετικά επιμελημένη έκδοση, το αξιόλογο πόνημα της αγαπητής φίλης, συναδέλφου και συνεργάτιδας Τασούλας Καραγεωργίου, δ.φ., πρώην Προέδρου της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων· μια ολοκληρωμένη μετάφραση του σαπφικού έργου στη νέα ελληνική γλώσσα. Η Σαπφώ (αιολιστί Ψάπφα, του Σκαμανδρωνύμου και της Κλεΐδος, 650-570 π.Χ.), από την Ερεσσό της Λέσβου, σύγχρονη του Αλκαίου, διάσημη λυρική ποιήτρια, Πιερία μέλισσα και Λεσβία ἀηδών, απεκλήθη στην Αρχαιότητα, λόγω της ποιητικής της ιδιοφυΐας, δεκάτη Μούσα (Πλάτων, Π.Α. 9, 506).
Το βιβλίο, με πρόλογο, αρχαίο κείμενο, νεοελληνική μετάφραση, διεξοδικές ερμηνευτικές και πραγματολογικές σημειώσεις, – όπου επισημαίνονται ομοιότητες με τη δημοτική παράδοση και την εικονοποιία του δημοτικού τραγουδιού – βιογραφικό επίμετρο και εξώφυλλο του Θεόδωρου Παπαγιάννη συμπληρώνει τέλεια την προηγούμενη έκδοση της Καραγεωργίου: Σαπφώ. Ποιήματα (Εκδόσεις Γαβριηλίδης, Αθήνα 2009)· ένα βιβλίο που περιέχει, το πρωτότυπο και τη μετάφραση, των σαπφικών αποσπασμάτων της ποιήτριας που έχουν παραδοθεί σε σπαραγματική μορφή (μέλη, επιθαλάμια incerti libri: αδιευκρίνιστα χωρία).
Η Καραγεωργίου, δεινή κλασική φιλόλογος και αξιόλογη ποιήτρια, βραβευμένη από την Ακαδημία Αθηνών, αποδίδει, με αμεσότητα και ευαισθησία, τη δυσπρόσιτη αιολική διάλεκτο της Σαπφώς, στα 192 αποσπάσματα, ποιητικά θραύσματα (μονόστιχα, δίστιχα, πολύστιχα, εξαίρετα τα Η ξενιτεμένη φίλη, ἄπυ Σαρδίων… και Οι γάμοι του Έκτορα και της Ανδρομάχης), με βάση τις επίσημες εκδόσεις των ξένων μελετητών, στηριζόμενες σε παπυρικά ευρήματα. Επιπρόσθετα, παραθέτει τρία νέα ποιήματα:
α. Το τραγούδι του Τιθωνού, γιου του Λαομέδοντα, που τον απήγαγε, λόγω της ομορφιάς του, η ροδοδάκτυλος Ηώς, βροδόπαχυς Αὔως = ροδόχερη Αυγή, η οποία επέτυχε από τον Δία την αθανασία του όχι, όμως, και την αιώνια νεότητα (Ομηρικός Ύμνος εις Αφροδίτην, στίχ. 218-240). Ένας συγκρατημένος θρήνος για το πόλιον γῆρας σώματος και μορφής που παραπέμπει συνειρμικά στην ποίηση του Καβάφη και στον Γεώργιο Δροσίνη που αξιοποίησε τον αρχαίο μύθο στο ποίημά του Σε μια θνητή (Φευγάτα Χελιδόνια).
β. Το ποίημα των αδελφών. Η ποιήτρια επιπλήττει τον αδελφό της Λάριχο, που αναμένει αγωνιωδώς την ασφαλή επάνοδο του αδελφού τους, Χάραξου, προσευχόμενη στην Ήρα, ώστε να επιστρέψει αβλαβής με τη βούληση των θεών.
γ. Το ποίημα της Κύπριδος. Παράκληση στην Αφροδίτη, Κύπρι δέσποινα (Κυπρογένηα Χρυσοστέφαν’ Ἀφρόδιτα) να την λυτρώσει από τον πόνο της που υποφέρει εξαιτίας του αγαπημένου της.
Στην ακρωτηριασμένη ποίηση της Σαπφώς, που οι Αλεξανδρινοί γραμματικοί κατέταξαν σε εννέα βιβλία (Ύμνοι, ερωτικές ωδές – υμέναιοι, επιθαλάμια, γαμήλια – ελεγείες, ίαμβοι και επιγράμματα) κυριαρχούν, με τρυφερότητα, πύρινο πάθος και βιωματικότητα, το κάλλος και ο έρωτας, σε όλες τις εκφάνσεις του, ὄττω τις ἔραται, που αποτελεί το μέτρο της ανθρώπινης ευδαιμονίας και ακτινοβολεί σε όλους τους αιώνες, πλουτίζοντας την παγκόσμια λογοτεχνία. Ο έρωτας ἀλγεσίδωρος (=που κερνάει καημούς), Ἔρος λυσιμέλης… γλυκύπικρον ἀμάχανον ὄρπετον (ο έρωτας που τα γόνατα λύνει – γλυκόπικρο ερπετό ακαταμάχητο), Ἔρος δ’ ἐτίναξέ μοι φρένας… (όπως τινάζει ο άνεμος στα όρη τις βελανιδιές, έτσι κι εμένα ο έρωτας μου τράνταξε τα σπλάχνα), εκπροσωπείται με την Κύπριδα θεά, Κυπρογένηαν, τη χρυσοστέφανη Αφροδίτη, την Κυθέρεια, την βραδίναν (=λυγερή) και πολύολβον, «μαζί με τις αβρές Χάριτες και τις καλλίκομες Μούσες».
Κορυφαίο ποίημα, εκτενέστερο (εφτά σαπφικές στροφές) και το μοναδικό ακέραιο είναι η Ωδή εις την Αφροδίτην, Ποικιλόθρον’ ἀθάνατ’ Ἀφρόδιτα, παῖ Δίος δολόπλοκε, λίσσομαί σε,… διαμάντι της αρχαϊκής λυρικής ποίησης, από τις ωραιότερες ωδές της Σαπφώς, ένα μικρό αριστούργημα, με θαυμάσια αρχιτεκτονική δομή, προσωπικό ύφος και πρωτοτυπία. Ένας ύμνος κλητικός, σε μορφή προσευχής, όπου η ποιήτρια καλεί ικετευτικά την Αφροδίτη, που με τον έρωτα κυβερνά τη ζωή της, να ακούσει το αίτημά της και να την βοηθήσει στη δυσκολία ενός ανεκπλήρωτου πόθου. Η Καραγεωργίου, με συγκινησιακή φόρτιση, αποδίδει την έκκληση της θεάς με ιδιαίτερη γλωσσική έκφραση, που διαρθρώνεται σε δύο εικονιστικά επίπεδα: τον ουράνιο κόσμο των αθανάτων (Αφροδίτη) και τον επίγειο κόσμο των θνητών (ποιήτρια), μια μοναδική συμπλοκή ανάμεσα στον άνθρωπο και στη θεότητα. Η Σαπφώ ζει ένα γνήσιο βίωμα και η Αφροδίτη είναι η μορφή εκείνη με την οποία συνάπτεται αυτό το προσωπικό και άμεσο βίωμα, νοσταλγική μνήμη που μετουσιώνεται σε ποίηση και αποτελεί και την αφετηρία του ποιήματος.
Ειρήσθω εν παρόδω, η ωδή, με την ιδιοτυπία της αναπόλησης, διδασκόταν, επί σειρά ετών, από το πρωτότυπο, ώς το 1980. Ως μαθητές διδαχθήκαμε και αργότερα διδάξαμε ως καθηγητές την περίφημη ωδή από το εγχειρίδιο Αρχαίοι Έλληνες Λυρικοί. Εκλογαί, μαζί με έξι ακόμα σαπφικά αποσπάσματα: Η ξενιτεμένη φίλη, Εις γυναίκα άμουσον (Κατθάνοισα δε κείσεαι…), Εις ωραίαν κόρην, ακόμη ανύπανδρον (Οἶον τὸ γλυκύμαλον ἐρεύθεται ἄκρῳ ἐπ’ ὔσδῳ…), «Υπέροχη» (Ἄστερες μὲν ἀμφὶ κὰλαν σελάναν…), Ρέμβη και Επιθαλάμια (Ὕψοι δὴ τὸ μέλαθρον – Ὑμήναον-). Με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση το 1974 καθιερώνεται η διδασκαλία στην Γ΄ τάξη του Γυμνασίου το Ανθολόγιο Λυρικής Ποιήσεως με αποσπάσματα από δόκιμες νεοελληνικές μεταφράσεις έξι σαπφικών αποσπασμάτων. Λίγα χρόνια αργότερα, το 2000, με την ανασύνταξη των Προγραμμάτων Σπουδών στο Λύκειο θεσπίζεται η διδασκαλία, στη Β΄ τάξη, του Ανθολογίου Αρχαϊκής Λυρικής Ποίησης, με πέντε αποσπάσματα της Σαπφώς, σε συνδυασμό πρωτοτύπου και μετάφρασης. Σήμερα, δυστυχώς, η λυρική ποίηση έχει εξοβελιστεί πλήρως από τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
Εν κατακλείδι, η απόδοση του σαπφικού έργου σε άρτιο νεοελληνικό ποιητικό λόγο, αποτελεί ένα μεταφραστικό άθλο της Καραγεωργίου, που προστίθεται στη χορεία των προηγούμενων μεταφραστών, όπως των: Π. Λεκατσά, Ηλ. Βουτιερίδη, Σ. Μενάρδου, Θρ. Σταύρου, Ε. Ρούσσου, Ι.Θ. Κακριδή, Γ. Δάλλα, Δ. Ιακώβ, Ι. Καζάζη, Ν. Χουρμουζιάδη, κ.ά.
Εκφράζουμε εκ βάθους καρδίας, ab imo pectore, θερμά συγχαρητήρια στη συγγραφέα – μεταφράστρια για το πολύτιμο έργο της, άκρως χρηστικό για τους εκπαιδευτικούς και το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, ευχόμενοι ολόψυχα συνέχιση της πνευματικής της δημιουργίας.
