«Ετεή δ’ ουδέν ίδμεν εν βυθώ γαρ η αλήθεια» (Δεν γνωρίζουμε τίποτε αληθινό γιατί η
αλήθεια είναι κρυμμένη στο βυθό) είναι το μότο του κεντρικού ποιήματος της εν θέματι
ποιητικής συλλογής του Χρήστου Αντωνίου. Διεισδύοντας στην αρχαία ρήση του
Δημόκριτου ο ποιητής, εξερευνά τα δικά του υποθαλάσσια τοπία, ξεκλειδώνοντας βαριά
κιβώτια απρόσιτων θησαυρών.
Αυτή η κατάδυση, είναι μια καινούργια γέννηση. Η εν βυθώ ζωή, θυμίζει και τη ζωή της
κυοφορίας του εμβρύου μέχρι να βγει στο φως. Είναι μια νέα ζωή, που μόλις αναδύεται
από το νερό μεταβαίνει σε μια νέα αδιευκρίνιστη ακόμη εποχή, αποτελεί για τον Χρήστο
Αντωνίου την ολοκλήρωση ενός κύκλου δικού του, αλλά και πανανθρώπινου. Αυτή η
απρόοπτη εν βυθώ εξερεύνηση, είναι για τον ποιητή η νεανική του ηλικία, «οι κρυφές
ημερομηνίες και τα ονόματα… το άδικο χυμένο αίμα», οι ιδέες (ως τάσεις μιας εποχής που
αλλάζει) που συμπορεύτηκαν με τους διάφορους πολιτικοκοινωνικούς -ισμούς , τη
φιλοσοφία, την επιστήμη, την τέχνη, την πολιτική (σελ. 11).
Ζώντας σήμερα σε μια νέα εποχή, τι έχουμε να κρατήσουμε άραγε από την προηγούμενη
εποχή, που μόλις αφήνουμε πίσω μας και που όμως υπήρξαμε μέσα σ’ αυτήν; Ίσως το
μόνο που μένει ανέπαφο μέσα στον χρόνο, είναι «οι φωνές της αγάπης» των ποιητών (σελ.
11). Φωνές που μπορούν να παραμένουν αναλλοίωτες, δικαιώνοντας την ύπαρξη τους.
Μέσω αυτών των ιδιαίτερων φωνών, ο ποιητής, ο στοχαστής, ο άνθρωπος του σήμερα,
δύναται να ολοκληρώσει-δικαιώσει τον κύκλο της ζωής του, προσωπικά αλλά και
πανανθρώπινα. Τελικά, οδηγούν τον ποιητή στη μετέπειτα εν βυθώ επιβίωση,
«αποκτώντας τα περιπόθητα βράγχια», διεισδύοντας μέσα στο κλειστό όστρακο της
αλήθειας. Μιας αλήθειας που είναι μεν απρόσιτη, όπως λέει η ρήση του Δημόκριτου, αλλά
που ως Απολλώνιος χρησμός αναζητά κι εκείνη τους ερευνητές, τους δύτες, τους
ερμηνευτές της, τους ποιητές που ανασκάπτουν το βαθύ πηγάδι της, να βρουν νερό ζωτικό.
(Θυμηθείτε τον πίνακα του Jean-Leon Gerome.)
Ο βυθός του Χρήστου Αντωνίου, εκστατικό αντικαθρέφτισμα κάλλους, μύηση που οδηγεί
στην αυτογνωσία: «Από καιρό τον βυθό μου τον ταύτισα με την ονειρική Ελλάδα που
απέχει από την άλλη λιγότερο ή περισσότερο ανάλογα με το πόσο απέχει το πρόσωπό σου
από το πρόσωπό μου» (σελ. 20). Βυθός ενίοτε εκθαμβωτικός από τη λάμψη των διαμαντιών
που κρύβει, αλλά και από «τους ροδαλούς αστερίες που φωτίζουν ακόμη» (σελ. 21). Ένα
φως διάχυτο από λιγοστές λέξεις, που «δεν βγαίνουν εύκολα», αν και είναι καρποί
«πληθωρικού αίματος», προσπαθούν ωστόσο ν’ ανασάνουν, να μην πνιγούν, για να μας
φέρουν το μήνυμα του ποιητή (σελ. 9 – ΟΙ Λ ΕΞΕΙΣ ΜΟΥ).
Οι λέξεις του σαν «άσπρες λήκυθοι», από το σεφερικό ναυάγιο της Κίχλης, «κατεβαίνουνε
λοξά, προς τα χαλίκια» του δικού του βυθού. Ενός βυθού που αποκαλύπτει μια ζωή
πλούσια σε αμφισβητήσεις, σε τραύματα, σε εμπειρίες, που δεν ήρθε άσκοπα στον κόσμο.
Είναι η ζωή που άναψε το εσώτερο φως της «ως λαμπάδα που καίει στην εκκλησιά» (σελ.
49 – ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ). Αυτό είναι και το μυστικό της διαδρομής, της περιπέτειας, ακόμη και της
περιπλάνησης μιας ψυχής, που ολόφωτη είναι στον βυθό της δίνης, στον βυθό της
αλήθειας…
Ο Χρήστος Αντωνίου, έμπειρος δύτης του ποιητικού τοπίου αλλά και του φιλοσοφικού
βάθους που περικλείουν λέξεις και έννοιες, αποκαλύπτει πως στη σημερινή εποχή,
υπάρχει «ΕΛΛΕΙΨΗ ΝΕΡΟΥ» (σελ.16). «Έρημη Χώρα του Έλιοτ» ή σεφερικό άνυδρο τοπίο?
Δίχως νερό όμως, δίχως σφρίγος ζωής, δίχως πάθος, πώς είναι δυνατό να υπάρξει πνεύμα,
φως, αλήθεια; Στην ωρίμανση της τρίτης, ή στην αρχή της τέταρτης για κάποιους άλλους
βιομηχανικής επανάστασης, ο σημερινός άνθρωπος, έχει στεγνώσει ψυχικά, φαίνεται
παρηκμασμένος, καλείται να είναι μόνον παραγωγικός, αλλά όχι δημιουργικός. «Απέσβετο
και λάλον ύδωρ». Το ανθρώπινο πνεύμα μοιάζει εγκλωβισμένο, εγκιβωτισμένο, ένα
βιομηχανικό προϊόν έτοιμο προς συσκευασία, προς επεξεργασία, προς πώληση, ή
μεταπώληση. Λίγοι μόνο ψάχνουν στο βυθό της ύπαρξής τους να βρουν το νερό της
αλήθειας.
Και η έρευνα των ωκεάνιων ψυχικών αποθεμάτων ατελείωτη. Μέγιστη η εν βυθώ
προσπάθεια του ποιητή για την ενοποίηση του ποιητικού νοήματος. Νιώθει «Σαν έντομο
κομμένο στα τρία πλατωνικά συστατικά» που προσπαθεί να τα ενιαιοποιήσει, γιατί η
εύρεση της αλήθειας, όσο προσωπική κι αν είναι, χρειάζεται την επιστράτευση συνολικά
του ανθρώπου. Γι’ αυτό προβάλλει την πλατωνική θεωρία, για να μας δείξει πόση
προσπάθεια χρειάζεται ο άνθρωπος να ενώσει τις δυνάμεις του για να μην είναι
ατελέσφορη η προσπάθειά του στην εύρεση του ποθητού προορισμού. Βοηθός του βέβαια
πάντα στέκει η ποίηση. Πολέμιός του η σκληρή και άνυδρη πραγματικότητα που
δημιουργούν οι φαινομενικότητες, οι παθογένειες της εποχής μας, η ηθική σήψη, οι
εξουσίες. Όλα αυτά συμβολίζει ο Σύλλας στο ποίημα «Μιθριδατισμός (σελ. 13), στον οποίο
ο ποιητής αντιστέκεται εφαρμόζοντας την τακτική του μιθριδατισμού. «Καθημερινά
λαμβάνω μικρή δόση θανάτου, για ν’ αποφύγω το αναπάντεχα ακαριαίο./ Την πρώτη μέρα
παίρνω μια κουταλιά αδιαφορίας/την άλλη λίγη φιλαυτία/την Τρίτη άδηλο κέρδος/κι
έπειτα αναξιοπρέπεια, προστυχιά, βία/ καταλαλιά/ κτλ κτλ», θα μας εξομολογηθεί ο
ποιητής σ’ αυτό το ποίημα, για να καταλήξει: «Ο Σύλλας θα περιφέρεται στην Αθήνα πολύ
νευρικός!», απογοητευμένος που δεν μπορεί να υποτάξει τον ποιητή άνθρωπο. Πώς
μπορεί να πολεμήσει κανείς τούς ποιητές; Πώς να νικήσει τον άνεμο κανείς; Από τους
πιο σκοτεινούς βυθούς αναδύονται αιθέριοι δύτες των ανέμων, που ίπτανται στους
ουρανούς…
Τα ερωτικά ποιήματα της συλλογής, αποτελούν τα διαμάντια και τα ρουμπίνια, τα πολύτιμα
πετράδια των θησαυρών της εν βυθώ καταδύσεως του ποιητή, που άδολα και δίκαια
διεκδικεί. (σελ.35 – ΔΟΛΟΣ ΚΑΙ ΔΙΚΙΟ). Έρωτας άλογο αδάμαστο τρέχει στους στίχους του
ποιητή (σελ.41), έρωτας «σαν άμπωτις και παλίρροια», υμνεί τη γυναίκα (σελ.43), έρωτας
καταδικασμένος «ΣΤΟ ΔΙΧΤΥ ΤΟΥ ΦΕΓΓΑΡΙΟΥ», αλλά ωστόσο κεκαθαρμένος, αγνός, ιερός
(σελ. 44). «ΟΝΟΜΑΤΑ ΓΥΝΑΙΚΩΝ», «που σαν αστερίες φωτίζουν απαλά τον βυθό μου»
(σελ. 45). « ΕΡΩΤΑΣ ΑΗΔΟΝΙ» οι τελευταίοι υμνητικοί στίχοι του ποιητή στον φτερωτό θεό
που Άδη (σελ. 41). Έρωτας με τριαντάφυλλα που σαν σφαίρες στοχεύουν στο κέντρο (σελ
46). Όνειρο ή πραγματικότητα; Τί σημασία έχει; Μήπως και τα όνειρα δεν αποτελούν κι
αυτά μια πραγματικότητα της ανθρώπινης ψυχής; Μιας ψυχής ενός «ευαίσθητου
επαναστάτη», που «με δάκρυα και πόνο πολύ», γκρέμισε « τις γλυκές ψευδαισθήσεις» του
(σελ.18). «Όταν έπνιγαν τον Ρήγα, ορκίστηκα στο νερό», μας εξομολογείται ο ποιητής που
ξέρει καλά «πως τα όνειρα είναι τα σπέρματα μιας νέας κυοφορίας.»
Αλήθεια! Τί θα ήμασταν χωρίς τους ποιητές; Χωρίς αυτούς που καίγονται οι ψυχές τους σαν
πεταλούδες πέφτοντας πάνω στη λάμπα που ανάβουν για να μας φωτίσουν; (σελ.28). Αν ο
κόσμος βρίσκεται στο σκοτάδι, δεν φταίνε οι ποιητές. Είναι και η πορεία προς το φως πολύ
δύσκολη. Είναι και το ίδιο «το εκκολαπτόμενο φως» που προσκρούει ξαφνικά στον
αμφιβληστροειδή μας και επέρχεται σκότος. Τέτοια βαθιά νοήματα βρίσκει κανείς στο
ποίημα «ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΗΣΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΠΟΙΗΤΕΣ» (σελ.280, γιατί ούτε ευθύνονται για το κακό
ούτε αρκούν. Η ευθύνη μοιράζεται σε όλους μας.
Δυο στίχους ακόμη θ’ αναφέρω, τελειώνοντας την εξερεύνησή μου στον βυθό του Χρήστου
Αντωνίου. Δυο στίχους που μου δίνουν την αίσθηση, ότι αποτελούν τον κεντρικό πυρήνα,
του έργου: «Τότε γίνονται όλα ένα, γιατί ο βυθός μου, είν’ ένας άλλος ουρανός » (σελ. 25 –
ΒΥΘΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ). Ο ποιητής συνδέοντας τη γήινη με την επουράνια φύση, μας μυεί στην
ανώτερη συνειδητότητα. Ο υπερέχων νους, δεν έχει πλέον την ανάγκη να διαμοιράσει, να
επιλέξει, δεν είναι προσκολλημένος πουθενά, έχει λύσει πλέον όλους τους δεσμούς του με
τα Ποσειδώνια βάθη, είναι ο ίδιος ένας φωτεινός βυθός – ουρανός, προσελκύοντας όλους
εκείνους που ποθούν να διεισδύσουν στη σφαίρα της συνείδησης, εκείνους που ποθούν να
βρουν την αλήθεια μέσα στο «ένα – όλον».
Επιλογικά, θέλω να πω ότι η ποίηση δεν αναλύεται ακριβώς. Έχει μια δημιουργική
ασάφεια, για να παίρνουμε εμείς δημιουργικές αφορμές να τη διευκρινίζουμε, μα όχι
πάντοτε επιτυχημένα. Σε κάθε περίπτωση όμως εμείς που τη διαβάζουμε αποκομίζουμε
μεγάλο κέρδος, ένα κομμάτι φως.
