Με εξαιρετικό ενδιαφέρον διάβασα την συλλογή διηγημάτων Επιστολές από μια άλλη Ήπειρο. Ομολογώ πως είχα καιρό να πιάσω στα χέρια μου βιβλίο που να κρατήσει το ενδιαφέρον μου ως το τέλος. Δεκαεννέα νέοι συγγραφείς συνέβαλαν στην δημιουργία αυτού του πρωτότυπου εγχειρήματος, τόσο ως προς τις θεματικές του, όσο και ως προς την ποιητική του σύνθεση. Κι αυτό δεν ήταν τυχαίο καθώς ο ιθύνων νους αυτής της δημιουργίας είναι μια σημαντική ποιήτρια της πόλης μας, η Χλόη Κουτσουμπέλη.
Τα θέματα του βιβλίου σε ιντριγκάρουν ήδη απ΄ τις πρώτες κιόλας σελίδες, σε παρασύρουν στον παράξενο κόσμο τους που κινείται πέρα απ΄τα όρια της πραγματικότητας, στην άλλη πλευρά, πίσω απ΄ τους καθρέφτες, εκεί που όλα μοιάζουν με αινίγματα, αλλά είναι πολύ πιο αληθινά. Τα κείμενα διαθέτουν ποιητική πνοή, αφού κινούνται στα όρια του ονείρου, χωρίς όμως να χάνουν το κοινωνικό τους έρεισμα και άρωμα. Οι τίτλοι τους φαντάζουν σαν στίχοι από ένα μεγάλο ποιήμα: Γράμμα από την Αμερική, μια παρτίδα σκάκι με τον θάνατο, πωλείται ένα νυφικό, τραπέζι με όπλα, οι κουκουβάγιες, τραπεζίτες σε δράση, μάτια στο τραπέζι. Δημιουργούν συνειρμούς που σε παραπέμπουν στην ποίηση, αλλά σε παρασύρουν και στις ατραπούς της πεζογραφίας μέσα από μια λοξή και αιρετική ματιά. Έντονο επίσης είναι και το στοιχείο του φανταστικού, ένα είδος εξαιρετικά δύσκολο με το οποίο δεν είναι και τόσο εξοικειωμένη η ελληνική πεζογραφία.
Είναι ευτύχημα λοιπόν, η θητεία της πεζογραφίας δίπλα σ΄ένα ποιητή, καθώς η ποίηση σου δείχνει πώς να γλιστράς μέσα απ΄τα περάσματα, σου δείχνει πού ακριβώς βρίσκονται αυτά τα περάσματα σ΄ένα κόσμο εντειχισμένο στην νωθρή καθημερινότητα, αποκλεισμένο από το όνειρο, άχρωμο και χωρίς εκπλήξεις. Σ΄αυτά τα σημεία ακριβώς η ποίηση ανοίγει τις ρωγμές, απ΄όπου μπορείς να διακρίνεις τα αόρατα και να ψυχανεμιστείς τα αδιανόητα. Να αγγίξεις την ούγια του ουρανού. Κάτι που δεν μπορεί να το κάνει πάντα η πεζογραφία.
Εντυπωσιάστηκα επίσης από την ετοιμότητα και την ευρηματικότητα των συγγραφέων , την φαντασία και τις επινοήσεις τους, την ευχέρειά τους να απαντούν σε ακραίες προκλήσεις της λογοτεχνικής γραφής. Τα κείμενά τους σε ορισμένες περιπτώσεις μου θύμισαν μαθηματικές ασκήσεις και μάλιστα περίπλοκες που όμως επιλύθηκαν έξυπνα. Η ποίηση είναι άλλωστε μαθηματικά, τα μαθηματικά της λογοτεχνίας, οι λέξεις της αποτελούν κλειδιά και σύμβολα, μοιάζουν με τους αριθμούς και συνιστούν ένα ιδιαίτερο και μαγικό ιδίωμα που αιωρείται μέσα στη συμβατική γλώσσα. Με αυτό το ιδίωμα μπορείς να ξαναβαφτίσεις τα πράγματα και να τα τοποθετήσεις σε καινούργια βάση, ακόμα και στις πρωταρχικές τους σημασίες, να ξαναβρείς τις ρίζες των σημασιών.
΄Ένα ακόμα χάρισμα των αφηγήσεων είναι η οικονομία του λόγου και η ελλεπτική γραφή, χαρακτηριστικά και τα δύο της ποίησης που κάνουν ακόμα πιο ισχυρό το νόημα και το μήνυμα. Σε πολλά κείμενα εντυπωσιάζει η γλώσσα και το λαικό ιδίωμα ειδικά στις επιστολές από την Αμερική, αλλά και η σύνδεση με τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα της μετανάστευσης, τη μοναξιά του μετανάστη, την κοινωνική απαξίωση, τη νοσταλγία για την πατρίδα σε μια περίοδο που υπήρξε ιδιαίτερα σκληρή για την Ελλάδα. Οι ιστορίες λοιπόν, έχουν και κοινωνιολογικό ενδιαφέρον, δημιουργούν συνειρμούς με τη μεγάλη Ιστορία και προκαλούν συγκίνηση.
Άλλες πάλι είναι ποιήματα που αποδίδονται πεζογραφικά. Αναφέρω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα:
Τραπέζι με όπλα
Από καιρό, τα μαχαιροπήρουνα είχαν σταματήσει να είναι αποτελεσματικά. Δεν έκοβαν επαρκώς τη σιωπή ούτε έτριζαν δυνατά στις γυάλινες επιφάνειες για να καλύπτουν τις φωνές. Δοκιμάσαμε να τα ακονίσουμε, να αγοράσουμε καινούργια, αλλά σε κάθε αλλαγή αυξανόταν η αντοχή μας. Τελικά αποφασίσαμε να τα αντικαταστήσουμε με όπλα. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα θαυμάσιο ποίημα σε μια ποιητική συλλογή.
Ενώ σε μια παρτίδα σκάκι με το θάνατο είναι πάλι παρούσα η ποιητική πνοή: Όλοι απέφευγαν να μιλήσουν γι΄αυτό το παιχνίδι. Φοβόνταν ακόμη και να προφέρουν κάποια λέξη που σχετίζεται με αυτό. Έστρεφα το βλέμμα μου από το μαύρο, έκλεινα τα αυτιά μου στους λυγμούς τους. Όσο περνούσε ο καιρός χάνονταν όλο και περισσότεροι παίκτες. Μα γιατί να παίξεις ένα παιχνίδι που σίγουρα θα χάσεις;
Μα μήπως μπορείς να κάνεις και αλλιώς; Θα προσέθετα. Αν η ποίηση είναι μαθηματικά είναι ταυτόχρονα και φιλοσοφία, είναι στοχασμός πάνω στα μεγάλα υπαρξιακά ζητήματα. Είναι ένα κλειδί που ανοίγει όλες τις πόρτες της διάνοιας, επικοινωνεί με όλα τα πεδία της σκέψης κι αυτό είναι το μεγαλείο της.
Ποίηση αλλά συχνά και σκληρός ρεαλισμός, δεν αποκλείονται άλλωστε αυτά τα δύο. Ο ποιητικός λόγος κρύβει τα ισχυρότερα μέταλλα. Μοιάζει με τη γλυπτική. Είναι σκληρή τέχνη παρόλο οπου τη χαρακτηρίζουν ως ρομαντική. Χαρακτηριστικό ένα διήγημα της συλλογής για το νυφικό: Δεν χωράει εντελώς στην κούτα. Το τούλι αναβλύζει από τις σχισμές σαν πεταλούδα που πεθαίνει. Η Εριφύλλη όταν έμαθε για την απιστία του ακύρωσε αυτόματα τον γάμο. Μάζεψε τις μπομπονιέρες και το νυφικό της και τα έκλεισε σε κούτες στο πατάρι. Εκείνος προσπάθησε να τη μεταπείσει. Όλο το διάστημα που ακολούθησε ανέκρινε τον εαυτό της. Τον είχε πραγματικά αγαπήσει;
΄Αλλωστε η τέχνη είναι ένα διαρκές παιχνίδι ανάμεσα στο όνειρο και στην πραγματικότητα και οι υπέροχες αυτές αφηγήσεις, ένα παιχνίδι ανάμεσα στην ποίηση και στην πεζογραφία, ανάμεσα στα αόρατα και στα ορατά και τη μαγεία τους. Αισθάνομαι σχεδόν ευνοημένη που είχα την ευκαιρία να διαβάσω τόσο συναρπαστικά κείμενα τα οποία δύσκολα τα συναντάς στα βιβλιοπωλεία, ή σου δίνονται με το σταγονόμετρο. Πολλές φορές αναρωτήθηκα τι πραγματικά συμβαίνει με τη λογοτεχνία στη χώρα μας, μήπως έχει στερέψει από φωνές, μήπως οι δυσκολίες της καθημερινής ζωής έχουν αφαιρέσει απ΄τους συγγραφείς την έμπνευση και τη δημιουργική διάθεση, μήπως όλα σιγά σιγά πεθαίνουν γύρω μας; Το βιβλίο αυτό ήρθε ευτυχώς σαν μια ευχάριστη απάντηση και έκπληξη ότι το όνειρο συνεχίζει να ζει μέσα στα γραπτά κείμενα, μέσα στο μυαλό και στην καρδιά της νέας γενιάς λογοτεχνών και ότι τα καλύτερα θα ερθουν απ΄το μέλλον. Σας ευχαριστώ λοιπόν κι εγώ γι΄αυτό το ανέλπιστο δώρο που μου κάνατε ως νέοι συγγραφείς και ποιητές και μου επιβεβαιώνει ότι η σκυτάλη παραδόθηκε τελικά σε καλά χέρια.
