«Εν αρχή είναι η ζωή…»

        Στο βιβλίο αυτό η Ανθούλα Δανιήλ ανθολογεί κείμενά της που δημοσιεύτηκαν κατά καιρούς σε διάφορα περιοδικά. Επειδή όμως είναι κείμενα ιδιαίτερης οπτικής  που προσεγγίζουν ζητήματα πνευματικά  πανανθρώπινου προβληματισμού, παραμένουν πάντα επίκαιρα, ώστε  ανατροφοδοτούν  με τη δυναμική τους τη σκέψη του αναγνώστη και  πλουτίζουν το συναίσθημά του. Πρόκειται για ένα αμάλγαμα, τα συστατικά του οποίου  διατηρούν και αναδεικνύουν τις ιδιότητές τους. Εξάλλου, ο τίτλος Ψηφιδωτό, προ πάντων δηλώνει, εκτός από την ποικιλότητα, ότι το αποτέλεσμα απαιτεί τέλεια συναρμογή των ψηφίδων στην προοπτική επιτυχούς ενότητας. Το βιβλίο διαρθρώνεται σε δύο μέρη, με πέντε ενότητες για το πρώτο μέρος και δύο για το δεύτερο.

      Η συγγραφέας με την ευρεία και βαθιά φιλολογική γνώση που διαθέτει και την ευρύτερη καλλιέργεια  ως προς όλες τις εκφάνσεις της Τέχνης μπορεί να προσεγγίζει όσα για τους πολλούς είναι απλά, συνηθισμένα και μονοσήμαντα με ματιά ερευνητική και ικανή να αποκαλύψει ιδιαίτερες πτυχές, να εστιάσει στο υπόρρητο, να δώσει φωνή στο σιωπηλό. Έτσι, μια απλή ταράτσα της Αθήνας αναδεικνύει τον αττικό περιβάλλοντα χώρο και έχει το προνόμιο να θεάται την Ακρόπολη και τον Λυκαβηττό ή ακόμα να γίνεται ο προνομιακός τόπος που γειτονεύει με τον ουρανό, ιδιαίτερα «όταν χαμηλώνουν τ’ άστρα και συγγενεύουν με το κορμί μου» κατά τον Σεφέρη, σύμφωνα με την παράθεση από τη συγγραφέα  (Γ. Σεφέρης, Ανδρομέδα).

      Τόποι προβάλλονται για τη φυσική ομορφιά τους και τη σφραγίδα τους από το μοναδικό ελληνικό φως, συνδέονται με το μυθικό παρελθόν τους, τοποθετούνται στην Ιστορία, συνομιλούν με έργα ανθρώπων παλαιότερων και σύγχρονων, ανθρώπων που διακρίνονται για την προσφορά και τη δημιουργία. Μείζονες και «ελάσσονες» εργάτες της Τέχνης συνυπάρχουν, γιατί η  Ανθούλα Δανιήλ αξιολογεί και ενθέτει στο «ψηφιδωτό» της με κριτήριο την αλήθεια του καθενός και το πάθος, με το οποίο  υπηρετεί αυτή την αλήθεια απαρέγκλιτα.

       Οπτικές και ακουστικές εικόνες δεσμεύουν και παρασύρουν τον αναγνώστη σε παραλίες, νησιά, τοπόσημα της Αθήνας, όπως το δυναμικό σε παρουσίες πολιτισμού ανθρώπων και χώρων  Παγκράτι ή το ιδιαίτερο Κολωνάκι, μέχρι και στη Βασιλεύουσα που «έχει κράτος κι εξουσία στην καρδιά μας». Άλλοτε οδηγούν σε εποχές του έτους  συνθέτοντας μοναδικά σκηνικά  κι άλλοτε  ανατέμνουν περιόδους της Ιστορίας  προς γόνιμο στοχασμό.   Απολαμβάνει ο αναγνώστης ταξίδια αισθαντικά  δοσμένα με παιγνιώδη διάθεση υπό τους ήχους του Σούμπερτ και του Βιβάλντι, με τους στίχους του Βερλαίν, του Παλαμά, του Σεφέρη και κυρίως του ποιητή-προστάτη και μέντορα της συγγραφέως, του Οδυσσέα Ελύτη.  Υπάρχουν επίσης ενδιαφέροντα κείμενα λογοτεχνικού στοχασμού αφορμώμενα από σκέψεις των προαναφερθέντων δημιουργών και πολλών άλλων.

       Παρούσες και δυσάρεστες μνήμες –είναι αλήθεια σε μικρότερες δόσεις- αναγκαίες για τη συλλογική αυτογνωσία του λαού μας που, δυστυχώς, διαθέτει πολλούς νέους «Ελπήνορες», όπως η Ανθούλα Δανιήλ με λύπη σημειώνει.

        Η ενότητα με τίτλο Της Μουσικής παρέχει πανδαισία γνώσεων σχετικά με μεγάλους συνθέτες και το έργο τους, έργο που προσπαθεί να θεραπεύσει  «το  αμετάκλητο κακό» του θανάτου. Δεν πρόκειται όμως  για παράθεση εγκυκλοπαιδικών γνώσεων, αλλά για ευτυχή σύζευξη πληροφοριών με προσωπικά βιώματα και εμπειρίες, έτσι ώστε το σύνολο να γίνεται ενδιαφέρον και απολαυστικό. Οποιαδήποτε περιγραφή αυτών των κειμένων-δοκιμίων θα τα αδικούσε· τους αξίζει μόνο προσεκτική μελέτη. Προσωπικά ένιωσα κατάνυξη μελετώντας τα, «κρυφοκοίταξα τον παράδεισο», κατά μια εύστοχη έκφραση της συγγραφέως.

      Στο Ψηφιδωτό συνυπάρχει το μυστηριακό μεγαλείο της ζωής μαζί με τον πανταχού παρόντα θάνατο, ο οποίος όμως δεν ακυρώνει αυτό το μεγαλείο, αλλά αντίθετα το προβάλλει και το υμνεί. Κι εμείς οι άνθρωποι, έκθετοι στην απειλή του θανάτου, που τελευταία πήρε το όνομα κορωνοϊός,  συμβιβαστήκαμε με τον εγκλεισμό μας μέχρι που «ορμήσαμε σαν λιμασμένοι όλοι έξω». Σε αυτή ην περίοδο του εγκλεισμού η Ανθούλα Δανιήλ συναναστράφηκε τον Όμηρο, τον  Αριστοφάνη, τον Αδριανό, τον Μάρκο Αυρήλιο, τον Οράτιο, συνομίλησε με τον Καρλ Ορφ, τον Μαγκρίτ, τον Παπαδιαμάντη και τον Ρεμπώ και μας πρόσφερε δοκίμια σαγηνευτικά, κείμενα ελπίδας και ανάτασης.

      Το βιβλίο ολοκληρώνεται με την ενότητα  Της Μυτιλήνης, πνευματικό αφιέρωμα  στο περιούσιο νησί της Λέσβου με τους ξεχωριστούς ανθρώπους του από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, λογοτέχνες, ζωγράφους, εμπνευσμένους δημιουργούς, πανελλήνιας εμβέλειας και αναγνώρισης.

     Μπορεί το βιβλίο να ολοκληρώθηκε, αλλά ευτυχώς «η εκδρομή αυτή δεν έχει τέλος», οπότε παραμένουμε με την ελπίδα και την προσμονή νέων γοητευτικών περιπλανήσεων, πνευματικών συγκινήσεων, στοχαστικών εμβαθύνσεων  στον πλούτο του ελληνικού και ευρωπαϊκού πολιτισμού με τον τρόπο και τα μέσα  γραφής της Ανθούλας Δανιήλ.