Μπορεί η ψυχρή λογική της επιστήμης, η μεθοδική και τετραγωνισμένη σκέψη της να συμπλέει με τον πληθωρισμό των αισθημάτων της ποίησης; Την καταφατική απάντηση δίνει η ποιητική συλλογή ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ (Εκδ. Μανδραγόρας, 2016) της βιολόγου, με ειδίκευση στις νευροεπιστήμες και διδάσκουσας στην Κτηνιατρική του ΑΠΘ, Μαρίας Λάτσαρη.
Από ευτυχή σύμπτωση, τις μέρες που ξαναδιάβαζα το θαυμάσιο βιβλίο του Γάλλου ακαδημαϊκού Εντγκάρ Μορέν «ΓΝΩΣΗ ΑΓΝΟΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΟ» ήρθαν στα χέρια μου τα ποιήματα της συμπολίτισσας μου Μαρίας Λάτσαρη. Γράφει σ’ ένα σημείο του βιβλίου του, με θαυμαστή μάλιστα διαύγεια ο 99χρονος σήμερα Μορέν, διερευνώντας τα όρια της γνώσης μας: «Ζούμε στην επιφάνεια του εαυτού μας. Κατεχόμαστε από δυνάμεις σκοτεινές, τους εσωτερικούς μας και εξωτερικούς μας Δαίμονες. Κατεχόμαστε από τους μύθους, τους θεούς, τις ιδέες…..Το σύνολο του οργανισμού μας, αποτελούμενο από δισεκατομμύρια κύτταρα, από αναρίθμητα και πολύπλοκα όργανα, από άκρως ποικίλους ιστούς, διαθέτει μια νοημοσύνη, ίσως μια σκέψη που ούτε καν συνειδητοποιούμε.
Υπάρχει μέσα μας μια γνώση βαθιά και πολύπλοκη, η οποία κατασκευάζει, επιδιορθώνει, αναγεννά, αναπαράγει, ενεργοποιεί το βιολογικό μας είναι κι εμείς την αγνοούμε»
Ίσως, σκέφτομαι με αφορμή τη σκέψη του Γάλλου φιλοσόφου, ίσως αυτήν την βαθύτερη γνώση, την καλυμμένη με την αχλή του μυστηρίου να την βγάζει στην επιφάνεια η τέχνη της Ποίησης.
Η Βιολογία χαρίζει το σημαντικό υπόστρωμα της γνώσης για την λειτουργία του ανθρώπινου μηχανισμού. Για να προχωρήσει κανείς όμως πρέπει να διαθέτει και το ταλέντο να δει πέρα και πίσω από τα επιφαινόμενα, να πάει πιο βαθιά απ’ όσα του φανερώνει το τελειότερο μικροσκόπιο, να αγγίξει το μυστήριο και να το ανελκύσει στο φως με τις κατάλληλες λέξεις. Η Μαρία Λάτσαρη διαθέτει και τα δύο, επιστημονική κατάρτιση και ταλέντο για να μεταμορφώσει τη γνώση σε έμπνευση και ποιητικό λόγο υψηλής ευαισθησίας, να μας μιλήσει για τα αιώνια ανθρώπινα θέματα, την ύπαρξη, την αγάπη, τους δεσμούς, ερωτικούς και οικογενειακούς, την απώλεια, τη μνήμη, τον πόνο, την Τέχνη.
Είναι εμφανείς σε αρκετούς στίχους οι όροι της επιστήμης της αλλά δεν ξενίζουν, δεν φωνασκούν, δεν κομπορρημονούν. Το αντίθετο, ενσωματώνονται τόσο καλά στο ποιητικό σώμα που εντέλει γίνεται το ποίημα η αμοιβάδα που εγκολπώνει την αποκτημένη γνώση και μας υπενθυμίζει πως κι η επιστήμη από μια απορία, από έναν θαυμασμό γεννήθηκε, από τη διάθεση και την ορμή να ψάξει βαθιά, να υπερβεί την πραγματικότητα, να δώσει απαντήσεις σε αγωνιώδη ερωτήματα. Μα κι η ποίηση δεν ξεκίνησε από την ίδια αφετηρία;
Γράφει στον επίλογο ο Μορέν: «Η ποίηση γεννήθηκε μαζί με τη ζωή, από τη στιγμή που το βακτήριο ένιωσε την ηδονή του υπάρχειν, κι εκδηλώθηκε με τα λουλούδια, τα στολίδια, τα χρώματα, τις πτήσεις, τα χοροπηδήματα, τα απολαυστικά τεντώματα. Κι αντάμωσε το πεζό, τον θάνατο, την τραγωδία».
Η ποίηση της Μαρίας Λάτσαρη συναντά το μυστήριο της ζωής και του θανάτου χωρίς ο τελευταίος να ταυτίζεται απόλυτα και πάντα με τον βιολογικό αλλά να αφορά και όλες τις απώλειες του καθημερινού βίου. Στοχάζεται φιλοσοφικά σε ό, τι συνθέτει τη ζωή πατώντας γερά στη βάση μιας καλά θεμελιωμένης επιστημονικής γνώσης που δεν αναστέλλει την έμπνευση αλλά την τροφοδοτεί και την διαστέλλει σε νέες δημιουργίες. Δεν πνίγει με λεξιθηρία και στόμφο αλλά οργανώνει μεθοδικά τις λέξεις της, εκλύοντας πηγαίο συναίσθημα.
Οι τρεις ενότητες που οργανώνουν τα ποιήματα της και οι τίτλοι τους είναι επιπλέον αποδείξεις σε όσα καταθέτω στην αναγνωστική μου προσπάθεια: ΣΥΓΓΕΝΕΙΕΣ, ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ, ΑΠΟΧΩΡΙΣΜΟΙ.
Αν η ποίηση αφυπνίζει τη συνείδηση, η Μαρία Λάτσαρη την υπηρετεί με αγάπη και αφοσίωση, ενώνει με τους στίχους της την βιολογική μας υπόσταση με την κοινωνική και κυρίως με εκείνη τη στιγμή που το άτομο συνειδητοποιεί τη μοναδική, ξεχωριστή, προσωπική σύνδεσή του με τον κόσμο του, τους δεσμούς με τους άλλους γύρω του και ξαναγυρνά πια με γνώση και συναίσθημα στον κυτταρικό του πυρήνα. Το δηλώνει άλλωστε κι η ποιήτρια στο δεύτερο απόσπασμα-πλοηγό που παραθέτει στην πρώτη σελίδα:
« …ο νους σπάνια, ή μάλλον ποτέ, δεν αντιλαμβάνεται κάτι με απόλυτη αδιαφορία, δηλαδή χωρίς “συγκίνηση”. Όλα συνδέονται με τα συναισθήματα…» C.S. Sherrington.
Ευτυχής που συνάντησα και συνδέθηκα με την ποίηση της Μαρίας Λάτσαρη. Δημιούργησε μια νέα Εν δυνάμει πραγματικότητα!
Η Αθηνά Παπανικολάου είναι φιλόλογος. Εργάστηκε στη Μέση Εκπαίδευση από την οποία αφυπηρέτησε τον Αύγουστο του 2020.
