Μια σπουδή στις ανθρώπινες σχέσεις
Μια ομάδα αγοριών, από 6 μέχρι 12 ετών, βρίσκεται ξαφνικά μόνη της σε ένα έρημο νησί μετά τη συντριβή του αεροπλάνου στο οποίο επέβαινε. Ενήλικες δεν υπάρχουν – πρέπει μόνα τους να οργανωθούν, να πάρουν αποφάσεις, να αντιμετωπίσουν κίνδυνους και να έρθουν αντιμέτωποι με τους φόβους τους ώστε να επιβιώσουν, όσο ελπίζουν ότι κάποιο πλοίο θα τους εντοπίσει και θα τους σώσει.
Αυτή από μόνη της είναι μια άκρως ιντριγκαδόρικη υπόθεση – και «Ο Άρχοντας των μυγών» θα μπορούσε να είναι μια συναρπαστική ιστορία επιβίωσης, αν ο συγγραφέας ήθελε να μείνει σε αυτό.
Κάπως έτσι λοιπόν ξεκινά το μυθιστόρημα. Τα παιδιά ενθουσιασμένα εξερευνούν το νησί, αχαλίνωτα χωρίς τη γονική επίβλεψη – τα μεγαλύτερα προσπαθούν να πάρουν αποφάσεις και να θέσουν κανόνες ώστε να διατηρηθεί η ασφάλεια και η τάξη. Αρχηγός αναδεικνύεται ο Ραλφ, ο οποίος φαίνεται να έχει την ορθότερη κρίση και τα πιο λογικά επιχειρήματα. Αρχηγικές τάσεις βέβαια παρουσιάζει και ο Τζακ, που η διαφορά στον τρόπο σκέψης από τον Ραλφ στην αντιμετώπιση κρίσιμων καταστάσεων δεν θα αργήσει να φανεί.
Το βιβλίο όμως, όπως είπαμε, δεν μένει εδώ και δεν είναι στόχος του συγγραφέα να μας περιγράψει τις περιπέτειες των ηρώων του όσο περιμένουν και ελπίζουν να διασωθούν. Μαέστρος στην παρουσίαση των ανθρώπινων σχέσεων και των δυναμικών που συνεχώς μεταβάλλονται σε ένα περιβάλλον απόλυτα ελεύθερο από κανόνες, κοινωνικές νόρμες και τις έννοιες του σωστού και του λάθους να επιβάλλονται από ενήλικες, ο συγγραφέας θα φέρει σε σύγκρουση τους ήρωες του καθώς τα πιο άγρια ανθρώπινα ένστικτα επικρατούν και η ανάγκη για «εξουσία» επισκιάζει όλες τις άλλες ανάγκες.
Οι δυο κεντρικοί ήρωες (αλλά και οι υπόλοιποι που καλούνται να διαλέξουν στρατόπεδο) οδηγούνται σε διαφωνίες που γίνονται ολοένα και πιο βαθιές, με αντιδράσεις ολοένα και πιο ακραίες, εφόσον δεν υπάρχουν ταμπού, κανόνες και τιμωρίες. Ανεβάζοντας σταδιακά τον ρυθμό του βιβλίου και ξεδιπλώνοντας τη βαθμιαία καταβύθιση των προσώπων στην πιο σκοτεινή τους πλευρά, ο συγγραφέας καταφέρνει να σοκάρει τον αναγνώστη: δεν είναι μόνο τα ίδια τα γεγονότα αρκετά σκληρά, αλλά και η βεβαιότητα ότι αυτά θα μπορούσαν κάλλιστα να συμβούν και πέρα από τη λογοτεχνική φαντασία.
Διόλου τυχαία η επιλογή του συγγραφέα να επιλέξει παιδιά σε τόσο μικρές ηλικίες, αφενός γιατί αυτό αυξάνει τη λογοτεχνική ένταση, αφετέρου γιατί ο Γκόλντινγκ θέλει προφανώς να τονίσει ότι οι κακές πράξεις είναι έμφυτες στον άνθρωπο, όταν αυτός βρεθεί σε ένα περιβάλλον που οι κανόνες καταλύονται και τα ένστικτα επικρατούν. Η παραμονή τους στο νησί δεν είναι η ουσία της ιστορίας, είναι απλώς η αφορμή και η συνθήκη για να απογυμνωθούν οι ήρωες και να αποκαλυφθούν στην πιο αληθινή εκδοχή τους. Πρόκειται για ένα θέμα που έχει αναλυθεί πολλές φορές στη λογοτεχνία, στον κινηματογράφο, στη φιλοσοφία ασφαλώς, αλλά δεν σταματά ποτέ να μας ενδιαφέρει –ως αναγνώστες ή θεατές– και να μας σοκάρει.
Ποιο είναι εντέλει το μήνυμα, το συμπέρασμα του βιβλίου; Υπάρχει ηθική όταν δεν υπάρχει τιμωρία; Υπάρχει φραγμός όταν δεν υπάρχει κανόνας; Ποιο συναίσθημα επικρατεί: η αγάπη, η οργή, η ντροπή, ο φόβος, η ανάγκη για εξουσία; Τις προφανείς απαντήσεις τις δίνει ο Γκόλντινγκ. Τις υπόλοιπες πρέπει να τις βρει ο αναγνώστης.
