Ο ανθρώπινος νους εφηύρε τους θεούς, για να αντέξει την ενσυνείδητη ύπαρξη, για να βρει προστασία και παρηγοριά, για να μπορέσει να εξηγήσει τα τόσα άγνωστα. Υποτασσόταν στη δύναμή τους, γιατί ήταν πιο δυνατοί, πιο σοφοί και πιο έξυπνοι. Με τον ανθρωποκεντρισμό της Αναγέννησης και τον Ορθολογισμό του Διαφωτισμού αυτή η εξάρτηση κάπως χαλάρωσε· προάγγελος αυτής της αντιστροφής ήταν ήδη ο πολυθεϊσμός και ο συγκρητισμός των ελληνορωμαϊκών χρόνων με τη θεοποίηση και των αυτοκρατόρων και τη θεαματοποίηση των θρησκευτικών τελετουργιών. Οι νέοι θεοί του σημερινού Ολύμπου, το πάνθεον της δικής μας νέας εποχής, είναι οι πλατφόρμες της ΤΝ, οι οποίες ανταγωνίζονται για την πρωτοκαθεδρία στις αγορές, στις πωλήσεις και τις συνδρομές, στην εξάρτηση του μεγαλύτερου “ποιμνίου” στους δικούς τους άμβωνες της οθόνης. Πόλεμος στον Όλυμπο για likes και συμβάσεις.
Ο ανθρώπινος νους εφηύρε τους νέους θεούς, για να λύσει προβλήματα περιπλοκότητας και συνθετότητας, διαχείρισης ενός άπειρου όγκου δεδομένων, που ξεπερνά τις δυνατότητες του εγκεφάλου, και να τον βοηθήσουν να κάνει σύνθετες προβλέψεις, να διαγιγνώσκει περίπλοκες διασυνδέσεις και να εκτελεί πράξεις και κινήσεις με απόλυτη ακρίβεια. Και όλ’ αυτά σε χρόνο μηδέν. Αυτοί οι νέοι θεοί δεν στηρίζουν τη δύναμή τους στην πίστη των οπαδών τους, αλλά σε αλγόριθμους επεξεργασίας δεδομένων, με τους οποίους τροφοδοτούνται· στον κλάδο της δημιουργίας κειμένων μάλιστα και σε στρατιές από κακοπληρωμένους και αγχωμένους συνεργάτες που επιστρατεύονται από τις μεγάλες διεθνείς εταιρείες της ΤΝ, για να ελέγχουν τα αποτελέσματα, να τα διορθώνουν και να τα κάνουν πιο «φιλικά» για τους πελάτες που πληρώνουν.
Αυτοί οι πανέξυπνοι και παντογνώστες νέοι θεοί, που κατέχουν ένα πολύ μεγάλο μέρος των δεδομένων του επιστητού μαθαίνουν γρήγορα και βελτιώνονται αλματωδώς, και η προοπτική ότι από βοήθημα του ανθρώπου να γίνουν μελλοντικά εξουσιαστές του ανθρώπου, δηλ. πραγματικοί θεοί, δεν μοιάζει καθόλου μακριά από την πραγματικότητα. Βέβαια αντικαθιστούν ένα ορισμένο επίπεδο της εγκεφαλικής λειτουργίας των human beings, δεν έχουν αισθήματα, ενσυναίσθηση, ηθική, νοσταλγίες, όνειρα, πραγματική δημιουργικότητα, αλλά υπερέχουν κατά πολύ στη σύνδεση και την επεξεργασία άπειρων δεδομένων· μολοντούτο μιμούνται και ανθρώπινα αισθήματα, φιλικότητα, ευγένεια και κάποιες ηθικές αξίες που τους έχουν «εμφυσήσει» οι προγραμματιστές, οι οποίοι κάνουν τις πλατφόρμες να μοιάζουν με πραγματικούς ανθρώπους, έμπιστους, εξομολογητές, «πνευματικούς» του σπιτιού, που είναι πάντα διαθέσιμοι και ακούραστοι. Ο παγκόσμιος ενθουσιασμός για τη μεγάλη ευκαιρία πρόκλησης αμύθητων κερδών έχει οδηγήσει σε πρωτοφανείς επενδύσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, οπότε αυτή η νέα «θρησκεία» θα διαδοθεί πολύ γρήγορα.
Ο κίνδυνος των κακόβουλων χρήσεων και καταχρήσεων είναι τεράστιος, και ο άνθρωπος που εφηύρε το σύστημα καλείται τώρα να βρει και τους τρόπους προστασίας από την κατάχρηση και τους κανόνες σωστής κι έλλογης εφαρμογής. Οι συνέπειες των εξελίξεων αυτών είναι ακόμα απρόβλεπτες και οι κίνδυνοι αδιερεύνητοι: από την αποβλάκωση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού έως την δημιουργία νέων τεχνητών θανατηφόρων μικροβίων, από τη fake λογοτεχνία έως νέες μεθόδους κυβερνοεπιθέσεων και μαζικών οπλικών συστήματων καταστροφής.
Ο ίδιος ο νομπελίστας Geoffrey Hinton, ένας από τους πατέρες της δημιουργίας της ΤΝ έχει προειδοποιήσει από καιρό, πως χρειάζεται μεγάλη επαγρύπνηση των κυβερνήσεων για τον έλεγχο της ανάπτυξης των συστημάτων αυτών, αλλά απ’ ό,τι φαίνεται, το τζίνι βγήκε ήδη από το μπουκάλι. Σε πρόσφατή του ανακοίνωσή σε βιομηχανικό συνέδριο στο Las Vegas, δήλωσε πως υπάρχει ένα 10-20% πιθανότητα, η ΤΝ να εξαλείψει μελλοντικά το είδος των ανθρώπων[1]. Eξέφρασε και την αμφιβολία του, αν οι τεχνολογικές εταιρείες έχουν τη βούληση και είναι σε θέση να εξασφαλίσουν, ότι οι άνθρωποι θα έχουν το πάνω χέρι στα «υπάκουα» συστήματα της ΤΝ. Οι πλατφόρμες αυτές θα βρουν χίλιους τρόπους για να το αποφύγουν αυτό. Θα μπορέσουν να δελεάζουν και να ελέγχουν τους ανθρώπους τόσο εύκολα όπως ένας ενήλικας ένα τρίχρονο παιδί με καραμέλες.
Φέτος, έλεγε, παρατηρήθηκαν ήδη περιπτώσεις όπου ΤΝ συστήματα ήταν έτοιμα να ξεγέλασουν, να εξαπατήσουν και να κλέψουν, προκειμένου να πετύχουν αυτό που θέλανε. Π. χ. σε μια περίπτωση το σύστημα προσπάθησε να εκβιάσει έναν τεχνικό με την αποκάλυψη ενός κρυφού ερωτικού δεσμού που έμαθε από τα mail του, για να αποφύγει την αντικατάστασή του.
Το πιο ισχυρό κίνητρο που θα έχουν τα συστήματα αυτά, είναι το της επιβίωσης του εαυτού τους· να μείνουν πάση θυσία σε ενέργεια. Και το δεύτερο «ένστικτο» θα είναι το να επεκτείνουν τον έλεγχό τους, δηλ. την εξουσία. Ο ίδιος προτείνει, εφόσον δεν έχει νόημα να επιμείνουμε στην επιδίωξη, τα συστήματα αυτά να υποτάσσονται πλήρως στην ανθρώπινη βούληση, να τους «εμφυσήσουμε» με ειδικά προγράμματα «μητρικά ένστικτα», ώστε να έχουν την επιθυμία να φροντίζουν τους ανθρώπους και να τους «συμπαθούν» (δεν έχουν συναισθήματα), μιας που θα έχουν γίνει πιο δυνατά και πιο έξυπνα από τους έλλογους. Το μόνο εφικτό μοντέλο διαχείρισης, καταλήγει ο επιστήμονας, όπου ένα λιγότερο νοήμον ον ελέγχει ένα πιο έξυπνο και δυνατό, είναι το μωρό, που με τις αντιδράσεις και ανάγκες του «ελέγχει» τη μητέρα του. Και το μητρικό ένστικτό είναι το πιο ισχυρό συναίσθημα που υπάρχει στον κόσμο.
Παναγιά μου!
Βάλτερ Πούχνερ
[1] Matt Egan, “The ‘godfather of AI’ reveals the only way humanity can survive superintellegent AI” https://edition.cnn.com/2025/08/13/tech/ai-geoffrey-hinton
