Ένα ιστορικό γεγονός γίνεται έργο τέχνης. Πρόκειται για το διασημότερο ναυάγιο της ζωγραφικής που έλαβε χώρα στις 2 Ιουλίου του 1816 όταν η φρεγάτα Μέδουσα που ξεκίνησε από τη Γαλλία για τον νότο ναυάγησε έξω από τις ακτές της Αφρικής. Το τραγικό αυτού του ναυαγίου δεν ήταν οι άνθρωποι που πνίγηκαν αλλά οι 15 που σώθηκαν πάνω σε μια σχεδία, τη Σχεδία της Μέδουσας, όπου διαδραματίστηκαν φριχτά και ανομολόγητα διότι χωρίς τρόφιμα και νερό οι επιβάτες της σχεδίας επιδόθηκαν μισότρελοι στην ανθρωποφαγία.
Το έργο δεσπόζει στο Λούβρο. Οι επισκέπτες το βλέπουν και πισωπατούν, σαν να μη θέλουν να το δουν και σαν να μη θέλουν να το καταλάβουν.
Στην αρκετά μεγάλη Εισαγωγή του βιβλίου οι δύο μεταφραστές και σχολιαστές του έργου, Σταύρος Βελούδος και Γιάννης Μπαρτζώκας, περιγράφουν την εποχή που έζησε ο ζωγράφος, τα φιλοσοφικά ρεύματα της εποχής, το ορθολογιστικό κλίμα που εμπότισε το καλλιτεχνικό, από το οποίο αναδύθηκε ο νεοκλασικισμός. Προχωρούν προς το τέλος του 18ου αιώνα και στις αρχές του19ου, δίνουν τα χαρακτηριστικά των καλλιτεχνικών ρευμάτων – νεοκλασικισμός, ρεαλισμός- ρομαντισμός- περνούν από τον Ντελακρούα και φτάνουν στον Ζερικό.
Ο καλλιτέχνης (1991-1824) ανήκει σε πλούσια οικογένεια, δεν αγαπά τα γράμματα, αλλά περνά ώρες στο Λούβρο και κάνει σπουδές στους μεγάλους ζωγράφους της Αναγέννησης και του Μπαρόκ, δεν πειθαρχεί στους κανόνες, δίνοντας την εντύπωση πως είναι απλώς ένας αυτοδίδακτος. Μετά την πτώση της αυτοκρατορίας, ο Ζερικό και η γενιά του στρέφονταν προς μια αισθητική εξέγερση.
Στο Σαλόν του 1812 κέρδισε χρυσό μετάλλιο και τον θαυμασμό του Νταβίντ που είπε πως τέτοια πινελιά δεν έχει ξαναδεί. Το θέμα ήταν ένας καβαλάρης εν πλήρει δράση… Στο Σαλόν του 1814 με έναν καβαλάρη πάλι που όμως αποχωρεί από τη μάχη πληγωμένος, δεν έκανε καμία εντύπωση. Στο έργο αυτό ο Ζερικό δεν ήθελε να κάνει κριτική αλλά να επιλύσει προσωπικά ζητήματα με την τέχνη του. Η γενιά του όμως δεν τον κατάλαβε κι εκείνος ήθελε να γίνει «ένας νέος Μιχαήλ Άγγελος ζωγραφίζοντας με τα χρώματα του Τιτσιάνο και του Ρούμπενς».
Το 1816 ταξίδεψε στην Ιταλία για να θαυμάσει από κοντά τα έργα των μεγάλων δασκάλων και τότε ήταν που γνωστοποιήθηκε το ναυάγιο, στο οποίο έχασαν τη ζωή τους 135 άνθρωποι και επέζησαν 15. Στο ατελιέ του και με την αντιμοναρχική παρέα του, ένα βιβλίο που κυκλοφορούσε γραμμένο το 1817 από τον επιζώντα και άτυπο διοικητή της Σχεδίας, Henri Savigny και τον μηχανικό –γεωγράφο Alejandre Correard μέσα σε ένα έντονα φορτισμένο κλίμα, ο Ζερικό αποφάσισε να μεταφέρει στον καμβά το ναυάγιο. Το έργο παρουσιάστηκε στο Σαλόν του 1819, αλλά δεν έκανε εντύπωση. Στην Αγγλία όμως όπου ταξίδεψε είχε μεγάλη επιτυχία. Επέστρεψε στο Παρίσι το 1821, έπεσε από το άλογο και χτύπησε, έμεινε στο κρεβάτι μέχρι που πέθανε στα 34 χρόνια του τον Ιανουάριο του 1824. Γενική αποτίμηση. Στο ερώτημα αν έχει το έργο κάποιον πολιτικό συμβολισμό, οι μελετητές διίστανται: «η σχεδία αποτελεί ρομαντική δημιουργία χωρίς πολιτική υστεροβουλία», αλλά «η κουρελιασμένη στρατιωτική στολή στα χρώματα της (απαγορευμένης τότε από τους Βουρβόνους) γαλλικής σημαίας» υπαινίσσεται πως δεν πρόκειται για «φανταστικό» ναυάγιο.
Για να μην πολυλογούμε, ο Ζερικό με το έργο του αποκαθιστά την ιστορική αδικία, ενδιαφέρεται για το αγνοημένο στοιχείο της τραγωδίας, που οι Παλινόρθωση ήθελε να καλύψει, η εποχή βέβαια της ιστορικής ζωγραφικής έχει ξεπέσει, αλλά ο Ζερικό προσπαθεί να επανασυστήσει με σύγχρονους όρους το ηρωικό γυμνό του μεγάλου παρελθόντος.
Στην ενότητα «σκέψεις για την Τέχνη», ο Ζερικό με δριμύ λόγο επιτίθεται στους καθ’ ύλην αρμόδιους της εποχής του, επαινεί και θαυμάζει τις μεγάλες σχολές της Ιταλίας, τη Φλάνδρας, της Ολλανδίας, των οποίων η ακμή στην τέχνη συμβαδίζει με την οικονομική άνθιση και την ελευθερία. Επιλέγει με τα εξής: «Οι αρχαίες δάφνες της χαρισματικής Ελλάδας δε θα ξαναφυτρώσουν σ’ ένα χώμα στέρφο απ’ τη δουλεία» κι ακόμα «Οι Καλές Τέχνες… δεν είναι η πρώτη ανάγκη, παρ’ αποτέλεσμα αφθονίας – γεννήθηκαν αφού ικανοποιήθηκαν τα χρειώδη».
Όμως οι μεγάλοι, όπως ο Λουί Νταβίντ δε χρωστάνε την επιτυχία τους παρά μόνο στην ιδιοφυία τους. Η Ακαδημία θα έπρεπε να είναι ανοιχτή και να προσφέρει τα μέσα στην αληθινή ιδιοφυία να αναπτυχθεί. Λέει και άλλα ο Ζερικό, τα οποία θα μπορούσαν να είναι και σημερινά. Παραθέτει πληροφορίες για το ιστορικό της Σχεδίας, τις πηγές του, μας λέει ότι συνδέθηκε στενά με τους επιζήσαντες, με των οποίων τις τραγικές αφηγήσεις έκανε τα πρώτα του σχέδια. Ο Savigny με τις εμπειρίες του από τη Σχεδία υποστήριξε ένα διδακτορικό το 1818, όπου κατέγραψε όλες τις συνέπειες της πείνας και της δίψας. Ο Ζερικό έφτιαξε ένα μικρό μοντέλο της σχεδίας, με όλες τις λεπτομέρειες, τοποθέτησε κέρινα ομοιώματα πάνω της, πήγαινε στη θάλασσα για να βλέπει τα αγριεμένα κύματα, νοίκιασε μεγαλύτερο στούντιο για να χωρέσει το υπερμέγεθες έργο, πήγαινε στο νοσοκομείο για να αποτυπώσει τις εκφράσεις του πόνου και οι νοσοκόμοι του προμήθευαν κομμένα μέλη. Ο χώρος εργασίας του μύριζε θάνατο, αλλά αυτός ζωγράφιζε με μεγάλο πάθος, με μανία και ήθελε να ξέρει τα πάντα.
Ο Ζερικό πέθανε το 1824, «την ίδια χρονιά με τον Μπάυρον που μιλούσε για τον θάνατον της Αγγλίας που θαρρούσε πως ήταν νικήτρια· ο Ζερικό ζωγράφισε το ναυάγιο της Γαλλίας…δίχως να βλέπει πουθενά βοήθεια. Μα κι ο Ζερικό τίποτα δεν είδε νάρχεται κι άφησε τον εαυτό του να γλιστρήσει απ’ τη σχεδία» (Jules Michelet, Η προσωπογραφία του Ζερικό).
Απόπειρες να ερμηνευτεί αλληγορικά η Σχεδία έχουν γίνει πολλές. Άλλοι την είδαν σαν το ναυάγιο της επανάστασης, σαν ανικανότητα του καπετάνιου, σαν αποτυχία της σοσιαλδημοκρατίας και του σταλινισμού, άλλοι είδαν τον κανιβαλισμό σαν μεταφορά των επαναστάσεων που τρώνε τα παιδιά τους. Ο πίνακας χλευάστηκε και ο Ζερικό ήθελε να πεθάνει. Όμως αγοράστηκε από έναν φίλο του, για 6.000 φράγκα. Μετά τον θάνατό του όμως ο φίλοςτον πούλησε στο Λούβρο για το ίδιο ακριβώς ποσό, ενώ κι άλλοι είχαν κάνει τεράστιες προσφορές. Γιατι αισθανόταν ότι «εδώ πρόκειται για έναν εθνικό καλλιτέχνη… Ο Ζ ε ρ ι κ ό ή τ α ν η Γ α λ λ ί α».
Τελευταία στο παρόν βιβλίο είναι η αφήγηση του Savigny. Τα τραγικά δρώμενα, η ανθρωποφαγία, η απελπισία, η φρίκη και τέλος η σωτηρία.
Στο βιβλίο έχουμε μια μικρή ιστορία της ζωγραφικής, την ιστορία ενός πίνακα, την ιστορία του Ζερικό, άλλους πίνακες που ζωγράφισε ο Ζερικό, τις μαρτυρίες. Επίσης πλούσιο υπομνηματισμό. Όλα αυτά κάνουν το βιβλίο ένα συγκλονιστικό κειμήλιο στην Ιστορία της Γαλλίας, της ζωγραφικής και της ανθρωπότητας.
