Η ψυχανάλυση όμως είναι μόνο το σημείο εκκίνησης. Ο Λώρενς, αφού τα βάλει με τους ψυχαναλυτές, τα βάζει με την κοινωνία, και αφού τα βάλει με την κοινωνία, τα βάζει με το άτομο.

Σύμφωνα με τον Λώρενς, ο έρωτας (που τόσο τον απασχόλησε στα λογοτεχνικά του έργα, άλλωστε) είναι το δεύτερο από τα δύο κεντρικά ζητήματα της ύπαρξης του ανθρώπου, μετά τον “σκοπό”. Βλέποντάς τον λοιπόν να διαστρεβλώνεται ύπουλα από μια “δήθεν επιστήμη” (την Ψυχανάλυση), εξεγείρεται οργισμένος.

Διαβλέπει μια αργή αλλά καταστροφική αλλοίωση της “αγνής, πρωταρχικής ψυχής” απ’ τον διεστραμμένο πια -λόγω των κοινωνικών τάσεων, που η Ψυχανάλυση συστηματοποιεί κι επικυρώνει- εγκέφαλο του ατόμου.

Θεωρεί ότι τα δύο μεγαλύτερα προβλήματα των ανθρώπων της εποχής του είναι αφενός η εσφαλμένη αντίληψη για τα φύλα και τον έρωτα, και αφετέρου η νοσηρή προσήλωση στον ψεύτικο αυτόν έρωτα αντί σε κάποιον παρορμητικό δημιουργικό σκοπό. Αποτέλεσμα: μια εσωτερική -και κατ’ επέκταση κοινωνική- ανισορροπία.

Η “Φαντασίωση του ασυνείδητου” είναι αναμφίβολα ένα απ’ τα πιο άνισα δοκίμια που έχουν γραφτεί. Ο Λώρενς αντιμετωπίζει τον αναγνώστη -στον οποίον “μιλάει” κιόλας- άλλοτε σαν φίλο ή “σύμμαχο” κι άλλοτε σαν εχθρό· άλλοτε επιτίθεται λάβρος, κι άλλοτε “σπάει πλάκα” ευδιάθετος· άλλοτε αναπτύσσει συγκροτημένα τις θέσεις του, κατά τον παραδοσιακό αγγλικό δοκιμιακό κανόνα, κι άλλοτε καταγράφει ασυνάρτητα τους συνειρμούς του, σχεδόν σαν να παραληρεί. Πολύ σπάνια ένας συγγραφέας -και δη Άγγλος- αποπειράται να παρουσιάσει τον εαυτό του τόσο πιστά.

Τα δύο αυτά ψυχαναλυτικά -μα κατ’ ουσίαν λογοτεχνικά- δοκίμια του Λώρενς, λοιπόν, που για πρώτη φορά μεταφράζονται στα ελληνικά, αποτελούν απαραίτητο συμπλήρωμα των λογοτεχνικών του έργων για όσους θέλουν να διεισδύσουν στη σκέψη του ή, απλώς, να γνωρίσουν έναν άνθρωπο ανεξάρτητο.