Ο Ραφαέλ Αλμπέρτι (Rafael Alberti, 1902-1999) ήταν Ισπανός ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, εικονογράφος, πολιτικός, συγγραφέας, ηθοποιός και ζωγράφος. Συγκαταλέγεται μαζί με τον Λόρκα στους πιο εμπνευσμένους ποιητές της γενιάς του 1927. Είχε ενεργό συμμετοχή στα πολιτικά δρώμενα της χώρας του. Από το 1939 έζησε αυτοεξόριστος –λόγω της επιβολής του απολυταρχικού καθεστώτος του Φράνκο– διαδοχικά στην Αργεντινή, στην Ουρουγουάη, στο Παρίσι και στη Ρώμη, και επέστρεψε στην πατρίδα του το 1977, μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας.
Το ποίημά του στη σημερινή ανάρτηση είναι το El ángel de los números (Ο Άγγελος των Αριθμών).
El ángel de los números
Vírgenes con escuadras
y compases, velando
las celestes pizarras.
Y el ángel de los números,
pensativo, volando
del 1 al 2, del 2
al 3, del 3 al 4.
Tizas frías esponjas
rayaban y borraban
la luz de los espacios.
Ni sol, luna, ni estrellas,
ni el repentino verde
del rayo y el relámpago,
ni el aire. Sólo nieblas.
Vírgenes sin escuadras,
sin compases, llorando.
Y en las muertas pizarras,
el ángel de los números,
sin vida, amortajado
sobre el l y el 2,
sobre el 3, sobre el 4.
Ο Άγγελος των Αριθμών
Παρθένες με τρίγωνα
και διαβήτες φρουρούν
τις ουράνιες πλάκες.
Και ο Άγγελος των Αριθμών
σκεφτικός και πετώντας
από το 1 στο 2, από το 2
στο 3, στο 4 γλιστράει.
Ψυχρές κιμωλίες και σπόγγοι
διέγραψαν, έσβησαν
το λαμπρό φως του διαστήματος.
Ούτε ήλιος, φεγγάρι, ούτε άστρα
ούτε η αιφνίδια πράσινη λάμψη
της αστραπής
ούτε αύρα. Μόνον ομίχλη εκεί.
Παρθένες χωρίς τρίγωνα
και διαβήτες κλαίνε.
Και πάνω στις νεκρές πλάκες
ο Άγγελος των Αριθμών
σαβανωμένος, αδρανής
πάνω στο 1 και στο 2
και στο 3 και στο 4.
* *
Η έκφραση ‘άγγελος των αριθμών’ δείχνει μια σύνθεση του ουράνιου/ θείου και του χθόνιου, της ποιότητας και της ποσότητας. Αρχικά υπάρχει η αντιστοιχία Αίσθηση – Αριθμός: Η Αίσθηση μας πληροφορεί ότι ‘κάτι’ υπάρχει. Αυτό το ‘κάτι’ είναι το αποτέλεσμα μιας διάκρισης, η οποία μας οδηγεί στον αριθμό. Ο κόσμος της Αίσθησης και αυτός του αριθμού είναι ο κόσμος του διακριτού. Έτσι, οι διαχωρισμοί που μπορούν να γίνουν μεταξύ των αντικειμένων μας οδηγούν στην αντίληψη της διακριτότητας και η διακριτότητα οδηγεί, με τη σειρά της, στον αριθμό. Από την άλλη, η μετοχή του αριθμού στο θείο οδηγεί στην άποψη του αρχέτυπου του αριθμού.
Ορισμένα αρχέτυπα συνδέονται με ορισμένους από τους μικρότερους αριθμούς:
1: Μονάδα: ενότητα,
2: Δυάδα: αντίθεση,
3: Τριάδα: θέση – αντίθεση – σύνθεση,
4: Τετράδα: ισορροπία,
5: Πεντάδα: πεμπτουσία, ένα βήμα παραπέρα.
Ο αριθμός, ως το αρχέτυπο τάξης, βρίσκεται στη διαδικασία εξεύρεσης ενός νέου συμβόλου με το οποίο θα ενδύσει τον εαυτό του. Μια νέα τάξη προσπαθεί να αναδυθεί από το χάος. Όταν συμβεί αυτό, θα αντιστοιχεί σε ένα νέο όραμα της ψυχο-φυσικής ολότητας, όπως συνέβη όταν εμφανίστηκαν οι φυσικοί αριθμοί, όταν προέκυψε το μηδέν, όταν το άπειρο βρήκε συγκεκριμένη έκφραση κτλ. Παρατηρούμε ότι ο ποιητής αναφέρεται στους τέσσερις πρώτους αριθμού που συνιστούν απόψεις τεσσάρων αρχετύπων που αποκαλούνται τετράδα (quaternio). Ενώ η τετράδα σχετίζεται με τους τέσσερις πρώτους φυσικούς αριθμούς, η αρχετυπική τους φύση τους δίνει ένα πολύ πιο κατανοητό ρόλο. Οι αριθμοί γίνονται τυπικά ψυχολογικά μοντέλα κίνησης για τα οποία μπορούμε να πούμε τα εξής:
Το ένα (1) συνιστά την ολότητα,
το δύο (2) διαιρεί, επαναλαμβάνει και δημιουργεί συμμετρίες,
το τρία (3) κεντράρει τις συμμετρίες και ξεκινάει τη γραμμική διαδοχή,
το τέσσερα (4) δρα ως σταθεροποιητής γυρνώντας πίσω στο ένα, και φέρνει επίσης αξιοσημείωτα στοιχεία δημιουργώντας όρια κτλ.
Οι αναπαραστάσεις της τετράδας των αρχετύπων παρέχουν τα δυναμικά πρότυπα που υπόκεινται σε όλες τις διαδικασίες αντίληψης και σχηματισμού συμβόλων στην ψυχή και εξηγούν τη δομή και τους μετασχηματισμούς της ύλης και της ενέργειας στον φυσικό κόσμο: Οι φυσικοί αριθμοί εμφανίζονται να αναπαριστούν τα τυπικά, καθολικά πρότυπα κίνησης τόσο της ψυχικής όσο και της φυσικής ενέργειας. Επειδή αυτά τα πρότυπα κίνησης (αριθμοί) είναι ταυτόσημα και για τις δυο μορφές ενέργειας, ο ανθρώπινος νους μπορεί στο σύνολό του να συλλάβει τα φαινόμενα του εξωτερικού κόσμου. Αυτό σημαίνει ότι τα πρότυπα κίνησης γεννούν «δομικά και νοητικά μοντέλα» στην ψυχή του ανθρώπου, τα οποία μπορούν να εφαρμοστούν στα φυσικά φαινόμενα και να επιτύχουν τη μεταξύ τους ταυτότητα. Η ύπαρξη τέτοιων αριθμητικής φύσης σταθερών στον εξωτερικό κόσμο από τη μια πλευρά, και στην προ-συνειδητή ψυχή από την άλλη, για παράδειγμα, οι τετραδικές δομές του ‘ψυχικού κέντρου’, η τριαδική δομή των δυναμικών διαδικασιών, η δυαδική δομή των φαινομένων κατωφλίου κτλ., είναι ίσως αυτό που κάνει όλη τη συνειδητή γνώση της φύσης δυνατή.
Η δυναμική συμπεριφορά των αρχετύπων του αριθμού, και συγκεκριμένα στην τετράδα, χαρακτηρίζει όλες τις φυσικές διαδικασίες και τις νοητικές πράξεις της αντίληψης και της συμβολικής αναπαράστασης. Οι αριθμοί-αρχέτυπα θεωρούνται καθολικές απόψεις του σχηματισμού συμβόλων, ή συμβολικά καθολικά (universalia), και ως τέτοια λειτουργούν εν μέρει ως γλωσσικά καθολικά σαν αυτά που έχει θέσει ο Chomsky. Συνεπώς, οι αριθμοί-αρχέτυπα πρέπει να παρέχουν τα μέσα για να σχηματίσουμε αυτό που ο Pauli αποκαλούσε γλώσσα ‘ουδέτερη’ ή ‘υπερ-κώδικα’ σε σχέση με την ψυχο-φυσική διάκριση. Μια τέτοια γλώσσα προσφέρει μια αρχετυπικά σταθερή βάση πάνω στην οποία μπορούν να εγκατασταθούν όλες οι αναπαραστάσεις των φυσικών και νοητικών διαδικασιών.
Δυστυχώς στην τελευταία στροφή ο ποιητής βλέπει την ακινησία και αδράνεια του ‘αγγέλου των αριθμών’ προβάλλοντας μίαν απαισιόδοξη άποψη που πιθανώς τον διακατείχε λόγω των γεγονότων της εποχής του.
