Ο Τζορτζ Όργουελ, ένας κατεξοχήν συγγραφέας εποχής, διαβάζεται και θαυμάζεται σήμερα και ως συγγραφέας για όλες τις εποχές. Και όταν λέμε ότι διαβάζεται για όλες τις εποχές, δεν εννοούμε μόνο τα δυο κορυφαία βιβλία του μυθοπλαστικής φαντασίας, 1984 και Φάρμα των ζώων, αλλά και τα δοκίμια, τα άρθρα και τα δημοσιογραφικά κείμενα, που όλα γνωρίζουν σήμερα απανωτές εκδόσεις σε όλο τον αγγλόφωνο κόσμο.
Ιδιαίτερα για τη Φάρμα των Ζώων αναφέρεται το εξής περιστατικό: Στις εκδόσεις (Faber and Faber) που διεύθυνε ο Τόμας Έλιοτ, o Tζορτζ Όργουελ υπέβαλε το 1944 προς έκδοση τη Φάρμα των ζώων. Ο εκδοτικός οίκος την απέρριψε και η απαντητική επιστολή του Έλιοτ αποτελεί και σήμερα αντικείμενο αρνητικού και σαρκαστικού σχολιασμού. Ο Έλιοτ, αφού επαινεί το σατιρικό ύφος και άλλες αρετές του Όργουελ, καταλήγει ότι το περιεχόμενο του βιβλίου του είναι πολύ αρνητικό σε μια περίοδο κατά την οποία η Βρετανία και η Σοβιετική Ένωση ήταν σύμμαχοι και πολεμούσαν εναντίον της Γερμανίας.
Ωστόσο, η Φάρμα των ζώων πούλησε και εξακολουθεί να πουλάει εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο. Όσο για το άλλο κορυφαίο βιβλίο του, το 1984, τόσο ο ίδιος ο Όργουελ όσο και ο στενός του φίλος και εκδότης του Φρεντ Βάρτμπουργκ δεν πίστευαν ότι το 1984 θα μπορούσε να γίνει μεγάλη εκδοτική επιτυχία. Το βιβλίο όμως διέψευσε τις προβλέψεις τους και μέχρι σήμερα έχει μεταφραστεί σε εξήντα γλώσσες , ενώ οι πωλήσεις του αναφέρονται με οκταψήφιους αριθμούς.
Όταν ο Τόμας Μορ, μιμούμενος την Πολιτεία του Πλάτωνος, έγραψε για τη δική του ιδανική πολιτεία το περίφημο βιβλίο του Ουτοπία, αρκετοί άλλοι συγγραφείς τον μιμήθηκαν και έγραψαν για τις δικές τους υποδειγματικές, ιδεαλιστικές κοινωνίες, ενώ με τον όρο « ουτοπία » καθιερώθηκε ένα νέο λογοτεχνικό είδος στην παγκόσμια λογοτεχνία. Στον 20ο αιώνα όμως, οι συγγραφείς, αντί να γράψουν για την ιδανική πολιτεία, προτίμησαν την αρνητική πλευρά του λογοτεχνικού αυτού είδους (τη λεγόμενη «Νegative Utopiα» ή «Αντιουτοπία», όπως απέδωσαν τον όρο μερικοί στη γλώσσα μας, ενώ αργότερα το ονόμασαν και δυστοπικό μυθιστόρημα, για να επισημάνουν τους κινδύνους που διατρέχει η κοινωνία της εποχής τους, όπως , για παράδειγμα, Ο Θαυμαστός Καινούργιος Κόσμος (Brave New World) του Άλντους Χάξλεϋ, που δημοσιεύτηκε το 1932, δεκαεφτά χρόνια πριν από τη δημοσίευση του 1984. Ο τίτλος του βιβλίου είναι δάνειο από την Τρικυμία του Σαίξπηρ. Εκεί η Μιράντα, η κόρη του Πρόσπερου, εκφράζει τον θαυμασμό της για τον δικό μας κόσμο και λέει: « Τι ωραία που είναι η ανθρωπότης! Ω, ε ξ α ί σ ι ο ς ν έ ο ς κ ό σ μ ο ς που μέσα του έχει τέτοιο λαό!» ( μτφρ. Β. Ρώτα ).Στην ίδια κατηγορία είναι και το βιβλίο 1984 του Τζορτζ Όργουελ.
Ο Όργουελ, ως κριτικός λογοτεχνίας, είναι σπουδαίος όταν αναλύει (και το κάνει σχεδόν πάντοτε) και όποτε συγκρίνει. Κρίνοντας συχνά ένα βιβλίο, κρίνει και τις απόψεις που έχουν διατυπώσει άλλοι γι’ αυτό. Εκτιμά συγγραφείς που ο ίδιος δεν έχει «συγγένεια» μαζί τους, αλλά δεν αναφέρεται μόνο στους θαυμασμούς παρά εντοπίζει και τα αρνητικά στοιχεία τους. Επαινεί, για παράδειγμα, τον Μαρκ Τουέιν για την ικανότητά του να παρουσιάζει με αξιοθαύμαστη παραστατική δύναμη τη ζωή στον Μισισιπή και στην αμερικανική Δύση, του καταλογίζει όμως ότι η σάτιρά του δεν προχωρεί σε μεγαλύτερο βάθος. αποφαινόμενος μάλιστα ότι ο συγγραφέας του Τομ Σόγερ και του Χακ Φιν το απέφυγε εξαετίας της « πνευματικής του δειλίας ».
Το πραγματικό όνομα του Όργουελ ήταν Έρικ Άρθουρ Μπλαιρ και γεννήθηκε στις 25 Ιουνίου 1903 στο Μοτιχάρι της Ινδίας. Σε ηλικία ενός έτους επέστρεψε με τη μητέρα του στην Αγγλία όπου και πέρασε την παιδική του ηλικία σε ένα μεσοαστικό περιβάλλον. Αποφοίτησε από το Ήτον, αλλά δεν έγινε δεκτός από την Οξφόρδη και έτσι αναγκάστηκε να δώσει εξετάσεις και να προσληφθεί στο Ίντια Όφις. Πρώτη του μετάθεση είναι η Βιρμανία. Όμως ο νεαρός Έρικ δεν είχε καμία διάθεση να περάσει την υπόλοιπη ζωή του ως αστυνομικός στις αποικίες. Δίνει πολύ γρήγορα την παραίτησή του και αρχίζει την περιπλάνηση Λονδίνο – Παρίσι.
Ο Τζορτζ Όργουελ υπήρξε ένθερμος σοσιαλιστής και ασυμβίβαστος δημοκράτης. Στον τόπο μας, αν ήταν Έλληνας, οι αριστεροί (οι πιο πολλοί τουλάχιστον) θα τον είχαν κατατάξει, αν όχι στους δεξιούς, σίγουρα στους τροτσκιστές, αφού ως τροτσκιστής διώχθηκε. Και το λέω αυτό, μολονότι για την υπεράσπιση της δημοκρατίας, ο Όργουελ πήγε και πολέμησε το 1937 στην Ισπανία ενάντια στους φαλαγγίτες του Φράνκο. Τραυματίστηκε μάλιστα σοβαρά. Το χρονικό του αυτής της εποχής Φόρος τιμής στην Καταλονία παραμένει ένα από τα πιο συγκλονιστικά ντοκουμέντα και κατέχει εξέχουσα θέση στο έργο του.
Πάντως, είναι αλήθεια ότι δεν ήταν συμπαθής στους αριστερούς, γιατί κανείς δεν κατήγγειλε τον σταλινικό ολοκληρωτισμό όπως ο Τζορτζ Όργουελ και ο Άρθουρ Κέστλερ (υπήρξαν μάλιστα και θερμοί φίλοι). Το διαπιστώνουμε σε όλα σχεδόν τα πολιτικά του κείμενα. Ο Όργουελ δε μασούσε τα λόγια του. Χαρακτήριζε, λόγου χάρη, τον Στάλιν «απεχθή δολοφόνο», μεσούντος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, και έλεγε πως δεδομένου ότι είναι «σύμμαχός μας, έστω και περιστασιακά, μας κάνει να μη θυμόμαστε τις φοβερές διώξεις και τα μαζικά εγκλήματά του την περίοδο του Μεγάλου Τρόμου, από το 1936 ως το 1941. Επομένως, σχολίαζε πικρόχολα: «Όλοι μας είμαστε, λίγο ως πολύ, σταλινικοί» .
Ο σοσιαλιστής Όργουελ και ασυμβίβαστος δημοκράτης ήταν, σαν τον Ουγκώ, ένας μεγάλος ευρωπαϊστής. Οραματίστηκε μια ευρωπαϊκή ομοσπονδία αμέσως μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, για την ακρίβεια τις Ενωμένες Σοσιαλιστικές Πολιτείες της Ευρώπης, που θα περιλάμβανε και τις χώρες της Βόρειας Αφρικής ως αναπόσπαστο τμήμα του μεσογειακού πολιτισμού. Επίσης υπήρξε μαχητικός δημοσιογράφος, με έντονο προσωπικό ύφος που αξιοποίησε τον υποκειμενικό παράγοντα πολύ προτού εμφανιστεί στην Αμερική η λεγόμενη «νέα δημοσιογραφία» με τον Νόρμαν Μέιλερ , την Τζόαν Ντίντιον και τον Τομ Γουλφ.
Τα βρετανικά και τα παγκόσμια γράμματα είχαν την ατυχία να χάσουν έναν από τους κορυφαίους μεταπολεμικούς συγγραφείς που πέθανε από φυματίωση το 1950 στα 47 του χρόνια. Ο πρόωρος θάνατος του Τζορτζ Όργουελ μόνο με τον αντίστοιχο του Αλμπέρ Καμύ μπορεί να συγκριθεί. Ανήκει στους ελάχιστους συγγραφείς του προηγούμενου αιώνα που το λογοτεχνικό του επώνυμο έγινε όρος του πολιτικού και του κοινωνικού λεξιλογίου. Λέμε «οργουελιανός» και αυτός ο όρος δεν παραπέμπει μόνο στο διασημότερο βιβλίο του, το 1984, αλλά και στις μεθόδους κάθε μορφής ολοκληρωτισμού. Υπήρξε – όπως είπα και πιο πάνω – ένθερμος σοσιαλιστής, αλλά δεν δίστασε να καταγγείλει πρώιμα και ανοιχτά τις μεθόδους καταστολής της σοβιετικής αυτοκρατορίας, προκαλώντας την μήνιν μιας Αριστεράς που δεν ήθελε να δει το μέγεθος της καταστολής και κυρίως τι συνειδησιακά προβλήματα δημιουργούσε η ιδεολογική τύφλωση.
——————————-
