Η Nancy Kozikowski (γ.1943), Αμερικανίδα καλλιτέχνις με σημαντικό έργο στην υφαντική παράδοση της Αμερικανικής ηπείρου, και ο Zhuang Ziping (γ. 1958, Dalian, Κίνα), Κινέζος καλλιτέχνης της σύγχρονης υφαντικής αφαίρεσης, προέρχονται από δύο άκρα του κόσμου, από δύο πολιτισμούς με βαθιές, αρχαίες μνήμες υφαντικής. Κι όμως, η Αθήνα είναι η πόλη όπου συναντήθηκαν οι διαδρομές τους. Στον Άλιμο, στο International Art Center (Ευβοίας 38), που διευθύνει η Yu Limin, η κοινή τους έκθεση Multielemenet & Extension (3 έως 30/6/25), ανέδειξε κάτι περισσότερο από τις υφαντικές συγγένειες: ανέδειξε την πολιτιστική, την αισθητική και τελικά την ανθρώπινη σχέση που μπορεί να γεννηθεί μέσα από την τέχνη.
Η τέχνη της υφαντικής, συνδεδεμένη με τον άνθρωπο ήδη από τα παλαιολιθικά χρόνια, ταυτίστηκε αρχικά με την ανάγκη για προστασία από τις καιρικές συνθήκες. Με την εξέλιξη του πολιτισμού, η χρηστικότητα της ύφανσης συγχωνεύτηκε με την αισθητική της καθημερινότητας και τη τελετουργική χρήση του υφαντού, καθιστώντας τα υφαντά σύμβολο πολιτιστικής ταυτότητας. Από την ομηρική Πηνελόπη μπροστά στον αργαλειό, ως παράδειγμα συζυγικής πίστης και υπομονής, έως τον υφασμένο παναθηναϊκό πέπλο της θεάς Αθηνάς Εργάνης, προστάτιδας της υφαντικής και των τεχνών, η υφαντή επιφάνεια ενσωμάτωσε σκηνές μυθολογίας, ιστορίας και στοιχεία κοινωνικής οργάνωσης.
Από τις σπουδαίες πόλεις της Αναγέννησης (Βρυξέλλες, Audenarde, Μπριζ) όπου η υφαντουργία απογειώθηκε σε υψηλή τέχνη με την παραγωγή ταπισερί βασισμένων σε προπαρασκευαστικά σχέδια (cartons) μεγάλων ζωγράφων (Titian, Rubens, Velázquez) έως τα εργαστήρια υφαντικής του Εθνικού Οργανισμού Πρόνοιας (ΕΟΠ) στην Ελλάδα και το πρόγραμμα Οικοτεχνίας, η υφαντική τέχνη όχι μόνον έφτασε σε υψηλά επίπεδα αλλά έγινε και μέσον αναπαραγωγής και ερμηνείας της ζωγραφικής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα περίφημα εργαστήρια που δημιούργησε ο Γιάννης Φαϊτάκις (1926-2012) ο οποίος από το 1965 έως 1993 ύφανε έργα σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων όπως των Σπύρου Βασιλείου, Νίκο Νικολάου, Γιάννη Μόραλη, Γιάννη Τσαρούχη, Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, Γιάννη Σπυρόπουλου κ.ά. (MoMus 2022).
Όπως είπε ο Τσαρούχης «Εκεί όπου η μπογιά πιάνεται με τα χέρια, εκεί όπου η μπογιά γίνεται κλωστή, εκεί γεννιέται η tapisserie.» (Μητσιώνη 2020-21, σ.12)
Η Nancy Kozikowski (Νάνσι Κοζικόφσκι) ανήκει στην διεθνή γενιά δημιουργών, μαζί με τις Sheila Hicks (https://www.sheilahicks.com/), Lenore Tawney (https://lenoretawney.org/), Olga de Amaral (https://olgadeamaral.art/), που από τη δεκαετία του 1960, επανερμηνεύουν την ύφανση ως πρωτογενές μέσο έκφρασης και όχι απλά ως βιοτεχνική δεξιότητα. Η Kozikowski, εστιάζοντας στις αυτόχθονες υφαντικές παραδόσεις των ιθαγενών αμερικανικών και μεξικανικών κοινοτήτων, μετατρέπει τα χειροποίητα χαλιά και τις ταπισερί της σε τοπία συμμετρίας και μνήμης, αναδεικνύοντας τον ρυθμό και την πνευματικότητα των αρχέγονων συμβόλων και των γεωμετρικών σχημάτων. Αυτό που την ξεχωρίζει είναι η άρνησή της να απομακρυνθεί από τη λαϊκή παράδοση. Αντίθετα, την ενσωματώνει ενεργά με μια μινιμαλιστική λιτή αισθητική, συνδυάζοντας γεωμετρικά μοτίβα, αρχαϊκά σύμβολα, συμμετρικές δομές που προσεγγίζει την τέχνη της Ανατολής.
Η Kozikowski θεωρεί τα υλικά της (μαλλί, βαμβάκι, φυτικές ίνες) ζωντανές ύλες, την υφαντή επιφάνεια ένα ζωντανό παλλόμενο οπτικό πεδίο και τη διαδικασία της δημιουργίας μια ολιστική καλλιτεχνική τελετουργία. Τα μοτίβα που δομούν τις συνθέσεις της μοιάζουν με μια υφασμένη γραμματική του βλέμματος. Δεν είναι στατικά διακοσμητικά σχήματα, αλλά μορφικές ενότητες που μεταφέρουν το νόημα μέσω της επανάληψης, της παραλλαγής και της χρονικότητας.
Αυτή η προσέγγιση της Kozikowski θυμίζει την μαθηματική Θεωρία των Μοτίβων (Pattern Theory) του Ulf Grenander που διατύπωσε στις αρχές της δεκαετίας του 1970, επιχειρώντας να συντάξει ένα λεξιλόγιο για την κατανόηση του κόσμου μέσα από τη μορφολογική ποικιλομορφία των μοτίβων. Η Kozikowski, όπως η Pattern Theory του Grenander, δεν αναλύει το ίδιο το μοτίβο αλλά την ανασύνθεση της εμπειρίας μέσω του μοτίβου.(Pulkka 2025, Κεφ. 4) Καθώς επεξεργάζεται την παραλλαγή και την επανάληψη όταν διαμορφώνει το αισθητικό της συντακτικό δεν αναπαράγει το παρελθόν, αλλά το ανακατασκευάζει σε νέα μορφικά και εννοιολογικά πεδία. Η επιλογή των μοτίβων, η παραμόρφωση και η ασύμμετρη ή μη ρυθμική επανάληψη οδήγησαν την Kozikowski σε συνθέσεις που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «προ-αλγοριθμικές», όπου το βλέμμα ανακαλύπτει το νόημα μέσα από τη σύνταξη του μοτίβου και την ανάγνωση της εικόνας.
Ο Zhuang Ziping, από την πλευρά του, εστιάζοντας στη δυναμική ενέργεια των ινών, συνθέτει έργα που συμπυκνώνουν την εμπειρία σε αφηρημένες τοπογραφίες. Η προσέγγισή του είναι ένας οπτικός στοχασμός πάνω στην ύλη, τον χώρο και το ασυνείδητο. Οι υφαντικές του συνθέσεις μοιάζουν μερικές φορές με κυβιστικά ενεργειακά πεδία και άλλες φορές με πλέγματα συνείδησης, σαν να πρόκειται για ψυχικές εκρήξεις. Είναι σαν να δίνει μορφή σε δυνάμεις που ενεργοποιούν τη μνήμη, τις αισθήσεις και τον στοχασμό.
Για παράδειγμα, το έργο The Source of Dreams (2019 βαμβακερές κλωστές και βελούδινο κέντημα 220×150 cm) είναι μια μνημειακή χειρονομία αφαιρετικής κοσμογονίας. Η σύνθεση είναι ένα πυκνό, πολύπλοκο πλέγμα κυκλικών και γραμμικών μοτίβων, που κινούνται από τα αριστερά προς τα δεξιά και μοιάζουν να διαλύονται ή να εκρήγνυνται σε μια ρευστή, υβριδική ύλη. Σαν μια ανασύνθεση από συμβολικά στοιχεία, αστερισμούς, γραφές και αρχιτεκτονικά ίχνη, που μετατρέπουν τη σύνθεση σε ένα ονειρικό διάγραμμα της συνείδησης να αιωρείται μεταξύ τάξης και χάους, γεωμετρίας και διαίσθησης.
Ο Zhuang Ziping δεν μιμείται τον ζωγραφικό πίνακα αλλά διαμορφώνει ένα προσωπικό εικαστικό κώδικα υφαντικής, όπου το χρώμα (κόκκινο της φωτιάς, μεταλλικό γκρι, μαύρο του κενού) δεν λειτουργεί ως επιφάνεια αλλά ως δομικό βάθος. Η σύνθεση αναπτύσσεται άλλοτε σαν κυβιστική αρχιτεκτονική τοπίου συνυφασμένη με την κινεζική τοπιογραφία, και άλλοτε χαοτική, σαν εκρηκτική, προ-κοσμική μήτρα. Έτσι, ο χωροϋφαντικός του χώρος δεν παραπέμπει σε κάποιο αναγνωρίσιμο τοπίο, αλλά σε εννοιολογικά ενεργά πεδία που παρασύρουν το βλέμμα σε στοχαστικές καταστάσεις.
Και οι δύο καλλιτέχνες επανεπιβεβαιώνουν τη δυναμική του υφαντού ως αυτόνομου εικαστικού μέσου. Από τον εσωτερικό κυματισμό του υλικού στο έργο του Ziping έως την εμβληματική γεωμετρία της Kozikowski, η υφαντική υπερβαίνει τη διακοσμητική της λειτουργεία και γίνεται μια σύγχρονη γλώσσα φιλοσοφικής και αισθητικής εικόνας.
Ήδη από τη δεκαετία του 1960, η ύφανση από μια οικιακή τέχνη εξελίχθηκε σε μια αυτόνομη γλώσσα της τέχνης με το δικό της λεξιλόγιο, αναπτύσσοντας όχι μόνον την τεχνική της, αλλά εκφράζοντας ιδεολογίες, φεμινιστικές θέσεις, οικολογικές και αισθητικές απόψεις. Από την εμβληματική Magdalena Abakanowicz (1930-2017) (https://www.tate.org.uk/whats-on/tate-modern/magdalena-abakanowicz) μέχρι την Βούλα Μασούρα (http://dp.iset.gr/artist/view.html?id=536) και τις νεότερες καλλιτέχνιδες που συνδέουν την παράδοση με την εποχή της ψηφιακής πραγματικότητας (Γεωργιάδου, Καθημερινή 7/2/23), η ύφανση παραμένει πάντα επίκαιρη.
Γιάννης Κολοκοτρώνης
Καθηγητής Ιστορίας και Θεωρίας της Τέχνης – Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Yannis Kolokotronis: The Contemporary Language of Weaving
Nancy Kozikowski (b. 1943), an American artist with a significant body of work rooted in the weaving traditions of the American continent, and Zhuang Ziping (b. 1958), a Chinese artist of contemporary textile abstraction, come from two opposite ends of the world, from two cultures with deep, ancient memories of weaving. And yet, Athens is the city where their paths crossed. In Alimos, at the International Art Center (Evoias 38), directed by Yu Limin, their joint exhibition titled Multielemenet & Extension (3 to 30/6/25), revealed more than weaving affinities: it illuminated the cultural, aesthetic, and ultimately human relationship that can be born through art.
The art of weaving, intertwined with humanity since the Paleolithic era, was originally associated with the need for protection from the elements. As civilization evolved, weaving’s functionality merged with everyday aesthetics and ritual use, turning woven textiles into symbols of cultural identity. From Homer’s Penelope at her loom, an emblem of marital faith and patience, to the woven Panathenaic peplos of the goddess Athena Ergane, patron of weaving and the arts, the woven surface has long encapsulated mythology, history and social organization.
From the great cities of the Renaissance (Brussels, Audenarde, Bruges) where weaving reached new artistic heights with the production of tapestries based on preparatory designs (cartons) by master painters like Titian, Rubens, and Velázquez, to the weaving workshops of Greece’s National Welfare Organization (EOP) and its Cottage Industry program, textile tradition has not only flourished but has also become a medium for reproducing and interpreting painting. A notable example is the celebrated workshops founded by Yiannis Faitakis (1926–2012), who from 1965 to 1993 wove works by modern Greek painters such as Spyros Vassiliou, Nikos Nikolaou, Yannis Moralis, Yannis Tsarouchis, Nikos Hadjikyriakos-Ghikas, and Yannis Spyropoulos (MoMus 2022).
As Tsarouchis said, “Where paint can be grasped by the hand, where paint becomes thread, that is where tapestry is born” (Mitsioni 2020–21, p. 12).
Nancy Kozikowski belongs to an international generation of creators, alongside Sheila Hicks (https://www.sheilahicks.com/), Lenore Tawney (https://lenoretawney.org/), and Olga de Amaral (https://olgadeamaral.art/), who, since the 1960s, have reinterpreted weaving not merely as a craft skill but as a primary medium of expression. Kozikowski, focusing on the indigenous textile traditions of Native American and Mexican communities, transforms her handmade rugs and tapestries into landscapes of symmetry and memory, emphasizing the rhythm and spirituality of primordial symbols and geometric forms. What sets her apart is her refusal to depart from folk tradition; instead, she actively integrates it with a minimalist and restrained aesthetic, combining geometric motifs, archaic symbols, and symmetrical structures in a way that approaches the art of the East.
Kozikowski treats her materials (wool, cotton, and plant fibers) as living matter, the woven surface as a vibrant, pulsating visual field, and the act of creation as a holistic artistic ritual. The motifs that shape her compositions resemble a woven grammar of vision. They are not static decorative patterns but formal units that convey meaning through repetition, variation, and temporality.
This approach is reminiscent of Ulf Grenander’s Pattern Theory, a mathematical framework developed in the early 1970s that sought to construct a vocabulary for understanding the world through the morphological diversity of patterns. Kozikowski, like Grenander’s Pattern Theory, does not analyze the motif itself, but rather the recomposition of experience through the motif. By working with variation and repetition in aesthetic syntax, she does not reproduce the past but reconstructs it into new formal and conceptual fields. The choice of motifs, distortion, and non-symmetrical or non-rhythmic repetition led Kozikowski to compositions that might be described as “pre-algorithmic,” where the gaze discovers meaning through the syntax of the motif and the reading of the image.
Zhuang Ziping (b. 1958, Dalian, China), for his part, focuses on the dynamic energy of fibers to compose works that condense experience into abstract topographies. His approach is a visual meditation on matter, space, and the unconscious. His textile compositions sometimes resemble cubist energy fields and at other times resemble grids of consciousness, as if they were psychic explosions. It is as if he gives form to forces that activate memory, sensation, and contemplation.
For example, the work The Source of Dreams (2019, cotton thread and velvet embroidery, 220×150 cm) is a monumental gesture of abstract cosmogony. The composition is a dense, complex mesh of circular and linear motifs moving from left to right, appearing to dissolve or explode into a fluid, hybrid substance. Like a recomposition of symbolic elements—constellations, scripts, architectural traces—the work transforms into a dreamlike diagram of consciousness suspended between order and chaos, geometry and intuition.
Zhuang Ziping does not imitate the painted canvas but develops a personal visual language of weaving, where color (red of fire, metallic gray, black of void) does not act as surface but as structural depth. The composition sometimes unfolds as a cubist architectural interwoven landscape with Chinese landscape painting, and sometimes as a chaotic, explosive, pre-cosmic, matrix. Thus, his woven space does not refer to a recognizable landscape, but to conceptually active fields that draw the gaze into meditative states.
Both artists reaffirm the potential of textile as an autonomous visual medium. From the internal rippling of material in Ziping’s work to the emblematic geometry in Kozikowski’s, weaving transcends its decorative function and becomes a contemporary language of philosophical and aesthetic imagery.
Since the 1960s, weaving has evolved from a domestic art into an autonomous language of art with its own vocabulary, developing not only its technique but also expressing ideologies, feminist positions, ecological and aesthetic viewpoints. From the iconic Magdalena Abakanowicz (1930–2017 https://www.tate.org.uk/whats-on/tate-modern/magdalena-abakanowicz) to Voula Massoura (http://dp.iset.gr/artist/view.html?id=536) and the younger artists who connect tradition with the age of digital reality (Georgiadou, Kathimerini, 7/2/2023), weaving remains a timely and vital artistic proposition.
Yannis Kolokotronis
Professor of History and Theory of Art – Department of Architectural Engineering
Democritus University of Thrace
Βιβλιογραφία:
