Ο πολυγραφότατος ελληνιστής, συγγραφέας και μελετητής Βάλτερ Πούχνερ, με την τεράστια προσφορά στα ελληνικά γράμματα, στη δίγλωσση (γερμανικά-ελληνικά) ποιητική του συλλογή, «Inseln des Lichts, Νησιά του Φωτός» (ΟΤΑΝ, 2025), υμνεί τον αιγαιοπελαγίτικο φωτεινό ουρανό όπως και τον ελληνικό πολιτισμό. Το βιβλίο του, που έχει υπέροχο εξώφυλλο του Βίκτωρα Δημητρίου, αφιερώνει στους φίλους της Ελλάδας και είναι μια θαυμάσια και συγκινητική σύνθεση γεμάτη λυρισμό, παραδομένη στην ομορφιά των αιγαιοπελαγίτικων νησιών και του ελληνικού τοπίου. Οργιάζων ο λόγος, τόσο στη συγχρονική όσο και στη διαχρονική του διάσταση, με τη θάλασσα και το φως στο επίκεντρο, εκπέμπει την ιδιωτικότητα της σχέσης του ποιητή με το Αιγαίο και την Ελλάδα, μια ιδιωτικότητα που βρίσκεται σε εμφανή ενθουσιασμό.
Αγκαλιάζοντας το ελληνικό νησιωτικό τοπίο ο Βάλτερ Πούχνερ μορφοποιεί την ενέργεια που διατρέχει τον ιστό του. Μετέχοντας παράλληλα στον κόσμο του ελληνικού πνεύματος, στους αισθητικούς του κώδικες, στη φωτεινότητά του (πραγματική και συμβολική), πραγματώνει την υπέροχη αποκρυπτογράφηση των πραγμάτων και των γεγονότων μέσα σε μια αβίαστη σχέση με τη φύση, μια σχέση που προσδέχεται τις μετατοπίσεις του φωτός και της σκιάς, τονίζει τις γραφικές λεπτομέρειες. Η μαγική ποιητική μέθη που ξετυλίγεται πάνω στην αλληλοδιαδοχή των ευφάνταστων εικόνων και κινήσεων είναι συναρπαστική. Η ορχήστρα του Αιγαίου, Οι κύκλοι των Κυκλάδων, η Φολέγανδρος, η Νάξος, Η Αμοργός, Αττικά οράματα (αποτελούν τις ενότητες της σύνθεσης), είναι ποιήματα ταυτισμένα με τη συγκίνηση, με λυρική έξαρση και μαγεία.
Συγκερνώντας τη λελογισμένη έκφραση με τον συμβολισμό, ενίοτε και με την υπερρεαλιστική φαντασία, ο ποιητής απελευθερώνει μια απεριόριστη επινοητικότητα στη διατύπωση των εικόνων και δημιουργεί μια ροή παραστάσεων με αναλλοίωτο ρυθμό. Το έργο κομίζει τις διαμαντόπετρες του Αιγαίου, τον άνεμο και τη θάλασσα, τις μέλισσες και τις σαύρες, τους ασπάλαθους και το θυμάρι, τη φιλοξενία και την τέχνη, τη δημοτική παράδοση, τη φιλοσοφία. Ηλιαχτίδες και γαλάζιες αποχρώσεις, κάλλος και αγάλματα, βυζαντινές εκκλησιές, ένας καταγάλανος ουρανός, βράχια, το βάθος των οριζόντων. Ο διάκοσμος στήνεται σε ποίηση ομιλούσα, μυστηριακά ενωμένη με την απειρομορφία και την απεραντοσύνη των αντικειμένων και των στοιχείων. Οι στίχοι μάς αγγίζουν, εξαπολύουν μια γλυκιά αίσθηση που δυναμώνει τα συναισθήματά μας για το Αιγαίο και τον ελληνισμό. Το φως και οι μορφές των μύθων, το πνεύμα και η τέχνη, παρελαύνουν με ψυχολογική συγχρονία και αναδρομή, μνήμη νοσταλγική, συχνά εικονοποιώντας μέσα από τη διάταξη των στίχων τα λεγόμενα (οι στίχοι μορφοποιούν έναν πύργο για παράδειγμα). Οι πίδακες των λέξεων που ξεπετάγονται, μεστοί νοημάτων και παραστάσεων, ανακαλούν την ιστορία, τις περιπέτειες των αγαλμάτων και των νησιών.
Ο πύργος του Χειμάρρου
Στην ερημιά του δειλινού φωτερός ουρανοδείκτης,
σήμα πέτρινο ολοστρόγγυλο αίνιγμα
των αρχαιολόγων και των επισκεπτών·
γύρω μόνο θηράματα και βουνοπλαγιές,
πελάγη και φως και θάμνοι, μαντρότοιχοι,
πέτρινα καλλιτεχνήματα της ιδιοκτησίας
και της συγκράτησης των εδαφών.
Ανθρώπων έργο δεν τραυματίζει τη θέα·
ολομόναχος βασιλεύει μέσα στη φύση.
Η προσέγγιση δύσκολη και πολύωρη.
Κυκλικός και ψηλομέτωπος κρύβει
το μυστικό της ύπαρξής του
ο αρχαίος πύργος.
(Το ποίημα, γραμμένο και στα γερμανικά, στις σελ. 24-25)
Ο Πούχνερ, στο δίγλωσσο έργο του «Inseln des Lichts, Νησιά του Φωτός», αναπαράγει τις καθαρότερες νησιωτικές εικόνες, αναπτύσσοντας και διακλαδώνοντας τα γεωμετρικά τους σχήματα, την έκφραση, την εσωτερική και εξωτερική τους αρμονία. Η μαγεία του λεκτικού και εικονικού collage που διαμορφώνει, κάνει στην ορατότητά μας προσιτή την ατμόσφαιρα και τον κόσμο τους. Βυθιζόμαστε στην εικόνα, στη σκέψη, ταξιδεύουμε στο σύμπαν τους. Ενθουσιασμένο το ποιητικό υποκείμενο από την ιστορία του ελληνισμού στη διαχρονικότητά του, προσωποποιεί συχνά το τοπίο, με το οποίο ενώνεται. Το τόξο του χρόνου χωρά την πλούσια ιστορία της Ελλάδας, αλλά και της γλώσσας της, η οποία λειτουργεί εξίσου διαχρονικά στη σύνθεση, αναζωογονώντας τις λέξεις και πλάθοντας νέες.
Λέξεις και ιστορία, ένας πλούσια διατυπωμένος λόγος, μια διάχυση αισθήσεων, ένα ποιητικό κλίμα με ρυθμό, ασύνδετα, επαναλήψεις, ρωμαλέες μεταφορές, εικόνες, μορφοσυντακτικές ποιητικές αντιστοιχίες, αυτή είναι η συλλογή ποιημάτων του Βάλτερ Πούχνερ, «Inseln des Lichts, Νησιά του Φωτός». Τα μουσεία και οι αρχαίοι ναοί, οι κίονες και τ’ αγάλματα, η δημοκρατία και το ελεύθερο πνεύμα, η ελληνική μυθολογία. Μια χώρα μικρή, ένα «πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού, τη θάλασσα και το φως του ήλιου. Είναι μικρός ο τόπος μας, αλλά η παράδοσή του είναι τεράστια και το πράγμα που τη χαρακτηρίζει είναι ότι μας παραδίνεται χωρίς διακοπή» έλεγε ο Σεφέρης στην περίφημη ομιλία του στη Σουηδική Ακαδημία με αφορμή τη βράβευσή του. Ο Πούχνερ υμνεί την Ελλάδα και τον πολιτισμό της, τα οροπέδια και τους λόφους της, τον ιστορικό χρόνο και τις τελετουργίες της (τις οποίες κάποια στιγμή ενώνει με τις γερμανικές, τη βαλπούργεια νύχτα), μέσα σε μία αληθινή μέθεξη την οποία γονιμοποιεί με το κοσμικό πνεύμα και τη μεταφυσική, τον μετεωρισμό του ανθρώπου ανάμεσα σε γη και ουρανό.
Απόγευμα στην Αττική
Λίμνη φωτεινή ο Σαρωνικός
με μαύρα νούφαρα τα αγκυροβολημένα καράβια·
σκιές του Άδη ψυχοσαββατιάτικα.
Τα γκρίζα πέπλα του καιρού
φωτίζονται από πίσω σαν να ’ταν μπερντές
και πρόκειται να εμφανιστεί ο Καραγκιόζης άγγελος.
Αλαφροΐσκιωτος ο Πειραιάς
σαν σύλληψη των κυβιστών στο ακρογιάλι προβάλλει
παρδαλό προσφυγόπουλο που με τα απόνερα παίζει.
Η Αίγινα ωκεανόπλοιο μεγαλόπνοο
τραβάει νότια με τις ψυχές στον Κάτω Κόσμο.
Θάλασσα τα βουνά της Πελοποννήσου.
Ο Υμηττός νωχελικά στο θρόνο ξαπλωμένος
δροσίζει τα πόδια του στης Γλυφάδας το γιαλό·
η πάλλευκη Πεντέλη παίζει με άσπρα σύννεφα.
Σκεπτική η Πάρνηθα στέκεται
με γούνα τριχωτή που ο βοριάς τη δέρνει
και φυλάει Θερμοπύλες στο λεκανοπέδιο.
Γαλήνη ημίφωτη πριν γεμίσουν
τη βαλπούργεια νύχτα της Αποκριάς τα δαιμόνια·
κάποιος αέρας ξεσκονίζει το σαλόνι της Ελλάδας.
Σε κάλυκες από κοράλλια
η ανθισμένη αμυγδαλιά μάς κερνάει την πρώτη άνοιξη·
με λευκά δάχτυλα αγγίζει το θέατρο σκιών του ουρανού.
Κάποιος ήπιος πόνος συνδέει τους κόσμους
αόρατους και φανερούς, κάποιος καημός, μια νοσταλγία
μπερδεύει τα πράγματα ευχάριστα.
Μια τρυφερή σύγχυση αναγγέλλει
πως κάτι πάει να γίνει, κάτι απίθανο πρόκειται να συμβεί,
όπως η κάμπια να γίνει πεταλούδα.
Κάπου μέσα μας υπάρχουν κάτι καλοκαίρια
που δεν σβήνονται με τίποτε· σχεδόν όμορφη έγινε η νύφη
η τερατόμορφη στην πέτρινή της παστάδα.
(Το ποίημα, γραμμένο και στα γερμανικά, στις σελ. 48-51)
Η πυραμίδα ωστόσο που κατασκευάζει ο ποιητής δεν είναι χωρίς άρνηση. Η λύπη, ένας κόμπος στον λαιμό, αναδύεται από τη βιομηχανοποίηση του τοπίου, τη ρύπανση, τις καταστροφές, τις πυρκαγιές που κατέκαψαν την Πεντέλη και άλλες περιοχές της Αττικής. Οι δραματικές εικόνες, κινούμενες σε κλίμακα δείνωσης, παρακολουθούν τη δράση και χρωματίζονται από τις αλλαγές.
Πεντέλη
Στα πόδια σου, υψηλή θεά,
κάθονται οι ποιητές· παράμερα
έχουν τις λύρες και κοιτούν
το σώμα σου, το εξαίσιο.
Άγαλμα στον αττικό ουρανό.
Στους ώμους σου, φωτεινή αδελφή
της μελαχρινής Πάρνηθας,
στέκονται οι μαρμαρογλύπτες
και σκαλίζουν τις πληγές σου
σαν τους γύπες στον Προμηθέα.
Ο Σαρωνικός σε βλέπει οπτασία
με δάκρυα στα μάτια τα αλμυρά
και ο Υμηττός δίπλα στάζει μέλι.
Και οι δυο τυφλώνονται απ’ τη γύμνια σου,
την υπέροχη, της ολόλευκης σάρκας.
Σου κάψαν οι καλόγεροι το χιτώνα,
σου κόψαν τα μαλλιά, θεϊκή Υπάτη,
σε παρέδωσαν σε ανόσια βλέμματα,
σε διαπομπεύουν, σε ψηλαφούν τα αγρίμια·
άγαλμα των αγαλμάτων, ναέ των ναών.
Κρύβεις συχνά το πρόσωπό σου,
σε κομμένα φτερά σαν τα περιστέρια,
σε πέπλα από σύννεφο, να μη δει
η Πολιτεία τη ντροπή σου, ή ο Διόνυσος
-κάηκε κι αυτός στην πυρά της νέας θρησκείας.
Μαρμαρένια καλλονή ολόλευκη:
το κορμί σου πουλιέται κομμάτι κομμάτι
ώς τα πέρατα της γης· τα τραύματά σου
δεν επουλώνονται πια στο σπαραγμό, τη θεοφαγία.
Κι ασχημαίνεις μεσ’ στο χρόνο. Όπως κι εμείς.
(Το ποίημα, γραμμένο και στα γερμανικά, στις σελ. 52-55)
Στην ποιητική συλλογή, «Inseln des Lichts, Νησιά του Φωτός», ο Βάλτερ Πούχνερ ανακαλεί το τοπίο και την ατμόσφαιρα των ελληνικών νησιών, τον ήλιο και τη θάλασσα, την ιστορία, μέσα σε ώριμη ποίηση σεφερικών, ελυτικών και σολωμικών καταβολών. Οι λέξεις ακτινοβολούν Ελλάδα, ο λυρικός τόνος μουσικότητα, οι ποιητικές στιγμές πάθος. Η ευαισθησία του ποιητή μάς συγκινεί, τα ελληνικά ποιήματα, η υμνολογία. Περιποιεί εξάλλου τιμή για τη χώρα και καλό της πρεσβευτή. Να, η πηγή της ελληνικής απαισιοδοξίας, έγραφε κάποτε ο Τερζάκης. Ο κόσμος του φωτός, ο εφήμερος, ο τραγικά ωραίος. Ένας κόσμος που τον ζεις έντονα και φευγαλέα, σαν ερωτική στιγμή.
