«Η εμμηνόπαυση μου φαινόταν σαν το τέλος των πάντων»
Το βιβλίο είναι αφιερωμένο στις γενιές γυναικών που υπέφεραν σιωπηλά.
Και στις επόμενες, με την ευχή να μην υποφέρουν πια. Αυτή η αφιέρωση δεν είναι μόνο λόγος, αλλά υπόσχεση και πρόσκληση. Υπάρχει μια παλαιά σιωπή γύρω από την εμμηνόπαυση, ένα πέπλο λεπτό που απλώνεται από γενιά σε γενιά πάνω στο γυναικείο σώμα. Στο Τολμώ να το πω, η Naomi Watts σηκώνει αυτό το πέπλο όχι με οργή, αλλά με τη γαλήνια αποφασιστικότητα μιας γυναίκας που έχει κουραστεί να προσποιείται πως η μετάβαση αφορά μόνο το σώμα και όχι την ψυχή.
Ένα βιβλίο 307 σελίδων, που χωρίζεται σε δεκαεφτά κεφάλαια με πολλά ερωτήματα που απασχολούν τις γυναίκες που φτάνουν στην ηλικία της εμμηνόπαυσης. Τι είναι η εμμηνόπαυση; Τι είναι οι εξάψεις; Μπορούν οι γυναίκες να μείνουν έγκυοι σε μεγάλη ηλικία; Γιατί θέλω να κρύβω τα πάντα- το σώμα μου, την επιθυμία μου, τα συναισθήματά μου; Θα νιώσω ξανά ο εαυτός μου; Να πάρω αντικαταθλιπτικά; Είναι άραγε εγκεφαλική ομίχλη ή Αλτσχάιμερ; Και πολλά άλλα που κάθε γυναίκα θα βρει απάντηση σε προβλήματα που την ταλαιπωρούν. Προσεγγίζει την εμπειρία της εμμηνόπαυσης, σωματικά και ψυχολογικά. Μιλά για τις ουρολοιμώξεις, την ακράτεια, το άγχος, τον θυμό, τον πανικό, την κατάθλιψη που νιώθουν οι γυναίκες, αλλά και για τις αϋπνίες και την εγκεφαλική ομίχλη που σε κάνει να ξεχνάς, για το «σύνδρομο της άδειας φωλιάς» αλλά και τον ηλικιακό ρατσισμό στον χώρο εργασίας. Το κείμενό της δεν είναι απλά εξομολόγηση αλλά μοιάζει περισσότερο με πρόσκληση να περπατήσουμε μαζί της σ’ ένα τοπίο που αλλάζει χρώμα με το φως της ηλικίας, της εμπειρίας, της επιθυμίας που ωριμάζει αντί να μαραίνεται.
Η Watts γράφει σαν να κοιτάζει στον καθρέφτη και ταυτόχρονα πέρα από αυτόν. Βλέπει το πρόσωπο μιας γυναίκας που μαθαίνει ξανά τον εαυτό της, αλλά και τις αμέτρητες γυναίκες που στέκονται πίσω της, περιμένοντας κάποιον να τους πει ότι η αλλαγή δεν είναι ντροπή. Δεν επιδιώκει να εξηγήσει, αλλά να υποδείξει, να υπαινιχθεί, να ανοίξει μια πύλη που συνήθως μένει κλειστή. Επιλέγει να μιλήσει ως σώμα και φωνή που διεκδικεί χώρο μέσα στον θόρυβο μιας κουλτούρας που εξακολουθεί να τιμωρεί το γήρας, την ορμονική αστάθεια, την απώλεια της «γυναικείας παραγωγικότητας». Ένα από τα ισχυρότερα στοιχεία του βιβλίου-κατά τη γνώμη μου- είναι η προσπάθειά του να ανατρέψει τη διαχρονική ντροπή που συνοδεύει την εμμηνόπαυση. Πιάνει το νήμα μιας μακράς φεμινιστικής παράδοσης που επιμένει ότι η εμπειρία του γυναικείου σώματος πρέπει να ειπωθεί ώστε να πάψει να αποτελεί πεδίο ελέγχου. Δεν είναι τυχαίο ότι, σε αρκετά σημεία, το βιβλίο αποκτά τον χαρακτήρα μιας μικρής πολιτικής πράξης. Η γραφή της με ειλικρίνεια αλλά και χιούμορ, μιλά για το άγχος, την αϋπνία, την ψυχική μεταβλητότητα, τη σεξουαλικότητα που αλλάζει, την ομορφιά που επανεφευρίσκεται, το σώμα που ζητά νέους όρους. Δεν κρύβει τις δυσκολίες, ούτε όμως εγκλωβίζεται σε έναν μοιρολατρικό λόγο. Διαβάζοντας το, έχεις την αίσθηση πως κινείσαι όπως την παλίρροια που προχωρεί, υποχωρεί και αφήνει πίσω της αποτυπώματα σκέψεων που δεν είναι μόνο δικές της, αλλά συλλογικές. Αποτυπώματα γυναικών που έχουν περπατήσει αυτό το ενδιάμεσο μονοπάτι ανάμεσα σε αυτό που υπήρξαν και σε αυτό που γίνονται.
Μιλά για τις εμπειρίες της ως μητέρα, σύντροφος και επαγγελματίας σ’ ένα χώρο λαμπερό αλλά με σκληρούς κανόνες και υψηλό τίμημα προκειμένου ν’ αποδείξεις ότι είσαι αξιόμαχη. Δεν γράφει με το χέρι της ηθοποιού, αλλά με το χέρι ενός ανθρώπου που αναμετριέται με το μυστήριο της μετάβασης. Η εμμηνόπαυση, στο βλέμμα της δεν είναι φάση αλλά μυστήριο. Ένα πέρασμα. Ένας διάδρομος φωτός ανάμεσα σε δύο εαυτούς, εκείνον που υπήρξαμε και εκείνον που επιμένει να γεννηθεί, χρόνια τώρα, στο βάθος της σιωπής. Οι λέξεις της δεν περιγράφουν αλλά κυματίζουν. Πλησιάζουν την εμπειρία όπως πλησιάζει κανείς ένα αρχαίο αντικείμενο, με δέος και προσοχή. Γιατί η εμμηνόπαυση, όπως την ψηλαφεί, είναι αρχαία τελετουργία που γνωρίζει το σώμα εδώ και χιλιάδες χρόνια, αν και η συλλογική κουλτούρα, οι κοινωνικές νόρμες και η θρησκεία επιχείρησαν να την αποσιωπήσουν. Το βιβλίο κινείται ανάμεσα στα απομνημονεύματα, την προσωπική εξομολόγηση, την ανθρωπολογική ματιά στη γυναικεία εμπειρία, αλλά και ένα είδος μικρού μανιφέστου. Κάθε σελίδα, μια μικρή έξοδος από τον φόβο και μια είσοδος σε μια βαθύτερη κατανόηση, πως η ωρίμανση δεν είναι φθορά, αλλά προετοιμασία. Η Γουότς εκφράζει τη βεβαιότητα ότι κάθε αλλαγή φέρει μέσα της έναν σπόρο αναγέννησης. Μας υπενθυμίζει ότι η αλλαγή, όταν δεν την τραυματίζει ο φόβος, γίνεται δώρο. Κι ότι κάθε γυναίκα, περνώντας μέσα από αυτήν τη μετάβαση, αγγίζει μια βαθύτερη εκδοχή του εαυτού της. Εκείνη που επιτέλους συμβιβάζεται με τον χρόνο όχι ως εχθρό, αλλά ως συνοδό.
Η έκδοση της Ελληνοεκδοτικής αναδεικνύει το βιβλίο μέσα από μια καθαρή, φροντισμένη μετάφραση της Βάσιας Τζανακάρη, η οποία αποδίδει την απλότητα και τον ζεστό ρυθμό της πρωτότυπης γραφής χωρίς να παραβλέπει την επιστημονική ακρίβεια όπου χρειάζεται. Η μετάφραση της Βάσιας Τζανακάρη στο “Τολμώ να το πω” αναδεικνύει εύστοχα και με ευαισθησία τον προσωπικό και στοχαστικό τόνο της συγγραφέως. Κατορθώνει να μεταφέρει την καθαρότητα και τη ζεστασιά της πρωτότυπης αγγλικής γλώσσας, διατηρώντας την αμεσότητα και την αίσθηση της εξομολόγησης, χωρίς να χάνει τη δύναμη των συναισθημάτων που διατρέχει το κείμενο. Η μετάφραση είναι προσεγμένη, όχι μονάχα γλωσσικά, αλλά και ρυθμικά και σημασιολογικά, ώστε οι περιγραφές των σωματικών και ψυχολογικών εμπειριών της εμμηνόπαυσης να παραμένουν ζωντανές και κατανοητές για το ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Επιπλέον, η Τζανακάρη διατηρεί την ισορροπία μεταξύ προσωπικού βιώματος και συλλογικού πλαισίου, καθιστώντας το βιβλίο ταυτόχρονα προσιτό και στοχαστικό, όπως το πρωτότυπο.
Τι σημαίνει να αλλάζεις; Τι σημαίνει να αφήνεις πίσω μια εκδοχή του εαυτού σου για να συναντήσεις μια άλλη; Τι σημαίνει, τελικά, να είσαι γυναίκα μέσα στον χρόνο;
Η Ελληνοεκδοτική έφερε στη χώρα μας αυτό το βιβλίο για να ανακαλύψουμε πως η αλλαγή δεν είναι τέλος, αλλά γέφυρα προς την ελευθερία, τη σοφία και την πλήρη αποδοχή του εαυτού. Σαν φως που ξεκινάει από τη σελίδα και φτάνει μέσα μας. Να το διαβάσουμε, να στοχαστούμε και να το μοιραστούμε.
Καλοτάξιδο.
