Ταξίδι εντός

Ήταν, είναι και θα είναι η ποίηση συνώνυμη με το ταξίδι ─ το ταξίδι των ψυχών προς το ανεκπλήρωτο, τη λαχτάρα της φυγής, τη “Wanderlust”, όπως την καθιέρωσε ο Γερμανικός Ρομαντισμός. Ο ποιητής, αλλά κι ο αναγνώστης, μένει ιδανικός κι ανάξιος εραστής/των μακρυσμένων ταξιδιών και των γαλάζιων πόντων, για να θυμηθούμε τους στίχους αυτούς του Καββαδία, όπως τους θυμήθηκε σε παλιότερη συνέντευξή του ο Ανδρέας Π. Μαγδαληνός. Αυτό υποδηλώνεται τώρα με τον τίτλο της ιδιαίτερα καλαίσθητης πρώτης ποιητικής συλλογής του Το σαράβαλο: Ταξίδι εντός (Εκδόσεις Ιωλκός, 2025). Το σαράβαλο είναι το όχημα του ταξιδιού, εύθραυστο κι επικίνδυνο ─ μήπως σαν το θρυλικό «ΜΕΘΥΣΜΕΝΟ ΚΑΡΑΒΙ» του Ρεμπώ;

ΤΟ ΣΑΡΑΒΑΛΟ

Θα τα παρατήσω όλα

και θα γίνω σαράβαλο.

Η φθορά φίλη μου,

η σκουριά αδερφή μου,

με μουσικές,

με τραγούδια,

με καπνό δανεικό να ταξιδεύω

σ’ άγνωστα μέρη.

Με τρελούς ποιητές

στο πορτμπαγκάζ

αφήνω το χθες πίσω μου.

Η σκόνη ερωμένη μου,

με ποιήματα,

με στίχους,

με αλκοόλ να ταξιδεύω σε μέρη γνωστά.

Το σήμερα δε με χωράει

και το αύριο με αφήνει αδιάφορο.

Το χθες με την αόρατη γοητεία του με ρουφάει.

Ενδιαφέρον είναι ότι ο ποιητής όχι μόνο εκφράζει την αγάπη του για τα ευαίσθητα και τα φθαρτά (σαράβαλο, φθορά, σκουριά, σκόνη), αλλά και αιωρείται ανάμεσα στο γνωστό και στο άγνωστο, ανάμεσα στην υπέρβαση του χθες και στην παραμονή σε αυτό. Πράγματι, το ταξίδι σ’ άγνωστα μέρη (πρώτη στροφή) καταλήγει σε μέρη γνωστά (δεύτερη στροφή). Επίσης, δηλώνει αφήνω το χθες πίσω μου (δεύτερη στροφή), για να καταλήξει Το χθες με την αόρατη γοητεία του με ρουφάει (τρίτη στροφή).

Αυτή η ιδιότυπη αιώρηση μας οδηγεί στο δεύτερο ήμισυ του τίτλου: Ταξίδι εντός. Φαίνεται πως το ταξίδι με το (γεμάτο ποιητές και στίχους) σαράβαλο είναι, ουσιαστικά, ταξίδι εντός μας, καταβύθιση στη γυάλινη, εύθραυστη σχεδόν, ψυχή μας («ΤΕΤΡΑΦΑΡΜΑΚΟΣ ΨΥΧΗΣ»). Όπως δηλώνεται στην προμετωπίδα της συλλογής, Το πιο μακρύ ταξίδι/είναι το ταξίδι/μέσα μας (Νταγκ Χάμαρσκελντ). Έτσι, η φυγή προς το άγνωστο δεν αναιρεί το γνωστό: εντός μας υπάρχουν άγνωστα στοιχεία που μένει να ανακαλύψουμε, αλλά αυτά δεν αναιρούν τη σύνδεση με στοιχεία γνωστά. Ανάλογα, το αύριο των αναζητήσεών μας συνδέεται με το χθες της διαμορφωμένης προσωπικότητάς μας. Ας δούμε, λοιπόν, και το καταληκτήριο ποίημα «ΤΑΞΙΔΙ ΕΝΤΟΣ»:

ΤΑΞΙΔΙ ΕΝΤΟΣ

Θέλω να χαθώ

στον κήπο σου,

να μεταλάβω μία μία

τις δροσοσταλίδες του κορμιού σου,

να λατρέψω προσκυνητής

τα ρόδα της νιότης σου

και κουρασμένος να γείρω στη χλόη σου να κοιμηθώ.

Θέλω να ταξιδέψω

στη θάλασσά σου,

να μεταλάβω

την αλμύρα του κορμιού σου

να λατρέψω προσκυνητής

τους αφρισμένους κάβους σου

και κουρασμένος στις ακτές σου να χαθώ.

Τελικά, το ταξίδι εντός μάς οδηγεί στον έρωτα. Ο τελευταίος αναδεικνύεται ως παρηγοριά, ανακούφιση της δίψας, αλλά και νέα πατρίδα: Αφέθηκα μέσα σου/και νέα μου ελπίζω πατρίδα να γίνεις («ΣΩΜΑ ΜΕ ΣΩΜΑ»). Σε πολλά ποιήματα ο Μαγδαληνός τονίζει τη σημασία και τη ζείδωρη δύναμη του έρωτα. Στο αγαπημένο πρόσωπο αποκρυσταλλώνεται η μορφή της ποίησής του. Το πρόσωπο αυτό αποτελεί και το πιο ωραίο του ποίημα («ΑΝ Η ΠΟΙΗΣΗ ΜΟΥ ΕΙΧΕ ΜΟΡΦΗ»).

Ποίηση, λοιπόν, που επιχειρεί να εναρμονίσει το υπαρξιακό ταξίδι,  απάνω σε νίκελ στιλβωμένο/σπινθηρίζοντας φωτιά στα φρένα («ΣΙΔΗΡΟΥΝ ΑΤΙ»), με τον έρωτα. Σε αυτά τα δύο θέματα, το ταξίδι και τον έρωτα, προστίθεται και η κοινωνική κριτική: Ένα χιλιοπατημένο κουφάρι σε λεωφόρο σημαιοστόλιστη/και γιορτινά ενδεδυμένη η ανθρωπιά μας («ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ»). Η αδικία απογοητεύει τον ποιητή, τον προτρέπει να κυνηγά την ουρά του («ΟΥΡΟΒΟΡΟΣ»). Στην κοινωνία επικρατούν Καταστροφές, πόλεμοι, μίση, έρωτες καταδικασμένοι, με αποτέλεσμα ο ποιητής να προτιμά ένα μικρό νοικιασμένο σύννεφο λίγων τετραγωνικών («ΑΙΘΕΡΟΒΑΜΩΝ»).

Πάντως, κινητήρια δύναμη για την καλλιτεχνική δημιουργία παραμένει ο πόνος:

ΜΑΘΗΜΑ ΠΙΑΝΟΥ

Ήξερες τις νότες και τα πλήκτρα απέξω.

Το πεντάγραμμο σου υποτάχθηκε με τον καιρό.

Μελωδίες, μουσικοί ρυθμοί κι αρμονία

σε κάθε σου εξάσκηση υποκλίνονταν.

Θα γινόσουν αληθινός πιανίστας,

όλοι συμφωνούσαν.

Αλλά σου έλειπε ένα πράγμα.

Ο πόνος.

Όπως έγραψε ο Καρυωτάκης, κάνε τον πόνο σου άρπα/και γέλασε και σβήσου. Και πιο πέρα, βαθύτερα, το νόημα της ίδιας της ύπαρξης συνοψίζεται στον πόνο: Πονάω, άρα υπάρχω («DOLEO ERGO SUM»).

Η γλώσσα της ποιητικής συλλογής δεν τραβά την προσοχή στον εαυτό της, εκτός από λίγες περιπτώσεις. Η γραφή δεν είναι ούτε επιτηδευμένα σύνθετη ούτε υπερβολικά απλή. Στις καλύτερες περιπτώσεις φιλοτεχνούνται ερωτικά επιγραμματικά ποιήματα, που μας θυμίζουν την Παλατινή Ανθολογία:

ΦΡΟΥΤΑ ΤΟΥ ΘΕΡΟΥΣ

Φράουλες,

κεράσια,

σταφύλια

γιαρμάδες^.

τα χείλη σου

είναι τα

αγαπημένα μου.

Σπανιότερα, τα ποιήματα αναπτύσσονται με κεντρική ιδέα μια μεταφορά. Τέλος, ελάχιστα ποιήματα είναι γραμμένα σε παραδοσιακή, έμμετρη μορφή.

Συνολικά, τα 42 ποιήματα της συλλογής διαβάζονται με ευχαρίστηση, προσφέροντάς μας πολύτιμη παρηγοριά, ξεκούραση από την καθημερινή ρουτίνα («ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΤΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ»):

Το γέλιο τους σε ξεκουράζει,

η αγκαλιά τους σε ζεσταίνει.

Νίκος Παπάνας