Στο βιβλίο αυτό συναντάμε ένα πρωτότυπο «πάντρεμα» της λογοτεχνίας με μύθους της λαϊκής μας παράδοσης και με καταγραφές της Ιστορίας –κυρίως μέσα από ιστορικές μαρτυρίες- αλλά και με μνήμες του συγγραφέα από τα παιδικά του χρόνια, που τα έζησε στο χωριό Καστανιά της Δυτικής Σάμου.

Ο κεντρικός άξονας που διατρέχει τις 32 ιστορίες του  είναι «η σκληρή αλήθεια των  ανθρώπινων παθών», που «κυλάει σαν υπόγειο ποτάμι κάτω από αυτά που έχει καταγράψει η Ιστορία κι απ’ αυτά που έχει διασώσει η μνήμη», όπως γράφει ο συγγραφέας στην προμετωπίδα του.

Συνδετικός ιστός ανάμεσα στις ιστορίες αυτές είναι ο Κέρκης, το «περήφανο βουνό της Δυτικής Σάμου» που «στη σκιά του έζησα τα παιδικά μου χρόνια», όπως γράφει στο προλογικό του σημείωμα.

Το πρώτο διήγημα της συλλογής -που αποτέλεσε την αφετηρία για τη συγγραφή των υπολοίπων- έχει τίτλο «Η ανάσα του δράκου» και είναι αυτό που βραβεύτηκε το 2022, στον διαγωνισμό με θέμα «η βοή του νερού» του Φεστιβάλ Βοβούσας –ενός από τα Ζαγοροχώρια της Ηπείρου που το διασχίζει ο ποταμός Αώος.

Τα επόμενα τριάντα που ακολουθούν, είναι κατανεμημένα σε τέσσερις ενότητες: «του παλιού καιρού», «της Εθνικής Αντίστασης» «του Εμφυλίου» και «του καιρού μας».

Το τελευταίο διήγημα, στο Επίμετρο της συλλογής, με τίτλο «Τα πάθη του βουνού», έχει οικολογικό περιεχόμενο και αναφέρεται στο πρόβλημα της λειψυδρίας.

Για τις ιστορίες της δεύτερης και της τρίτης ενότητας, ο συγγραφέας σημειώνει στο προλογικό του σημείωμα ότι «θα μπορούσαν να θεωρηθούν ένα πείραμα στο πλαίσιο μιας ιστορικής έρευνας που θέλει να φωτίσει σκοτεινές πλευρές της Ιστορίας. Μιας  έρευνας που δεν στηρίζεται μόνο σε αρχεία και τεκμήρια, που δεν  περιορίζεται μόνο στα καταγεγραμμένα από την ακαδημαϊκή Ιστορία, δεδομένα, αλλά αξιοποιεί εξαντλητικά και δημιουργικά,  αφηγήσεις για γεγονότα που έχουν διασωθεί στη συλλογική μνήμη, ιστορικές μαρτυρίες και καταγραφές της Προφορικής Ιστορίας. Μιας έρευνας, δηλαδή, που κινείται στο μεταίχμιο ανάμεσα στον Μύθο, την Ιστορία και τη Λογοτεχνία».

Αξίζει, νομίζω, να σημειώσουμε ότι οι περισσότερες από τις δεκάδες μαρτυρίες αυτών των δυο ενοτήτων, είναι μαρτυρίες παιδιών και εφήβων της εποχής, που ήταν αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων στα οποία αναφέρονται.

Η αξιοποίηση του πλούσιου αυτού υλικού στα αυτόνομα λογοτεχνικά κείμενα αυτής της συλλογής, τα οποία, ωστόσο, ακολουθούν μια ροή συνέχειας, συνθέτουν ένα Χρονικό, με χαρακτηριστικά γεγονότα, πρόσωπα και συμπεριφορές που σηματοδοτούν τις κοινωνικές αλλαγές που συντελέστηκαν στην πατρίδα μας σε διάστημα μεγαλύτερο των δυο αιώνων, από το τέλος του 18^ου αιώνα ως τις μέρες μας.

Με βάση τα παραπάνω, θα μπορούσαμε να πούμε ότι, το βιβλίο αποκτάει υπερτοπική και διαχρονική διάσταση, καθώς διερευνά τις υπόγειες διαδρομές  στις διαδοχικές φάσεις της κοινωνικής πορείας.

Τέλος, ο λιτός λογοτεχνικός λόγος του συγγραφέα, σε συνδυασμό με  συνεχείς εναλλαγές και ανατροπές στα κείμενά του, καθιστούν συναρπαστική την ανάγνωσή του βιβλίου.

Πρόκειται, χωρίς αμφιβολία, για ένα βιβλίο διαφορετικό από όσα έχουμε διαβάσει ως τώρα.

Το εξώφυλλο του βιβλίου κοσμεί εικαστικό έργο του Γιάννη Ρίτσου (Ζωγραφική σε πέτρα)

*Η Ντούνια Κουσίδου είναι ερευνήτρια της Ιστορίας και συγγραφέας. Το τελευταίο βιβλίο της με τίτλο «Γιάννης Σαλάς. Στις ατραπούς της ιστορίας»  εκδόθηκε  το 2011  από τις Εκδόσεις Φιλιππότη.