Μ’ ένα κουτάλι φως

Η σιωπηλή τοπιογραφία στην ποίηση του Δημήτρη Ζάχαρη

Στην τρίτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Κατά φαντασίαν υγιείς» ο Δημήτρης Ζάχαρης καταθέτει 23 ποιήματα και 2 πεζά σε μικρή φόρμα. Η συλλογή χωρίζεται σε τρεις ενότητες, τις οποίες ορίζει ο ποιητής με βάση μια, φιλοσοφικού υποστρώματος, αλληλουχία.

Στην πρώτη ενότητα, «Ταξίδι και αναζητήσεις» χαρτογραφείται το εσωτερικό και εξωτερικό ταξίδι της ύπαρξης, ο συμβολισμός δηλαδή της πορείας της ζωής, της αναζήτησης  του εαυτού και των σχέσεων.

Στο δεύτερο μέρος «Εσωτερικές Σκιές» αγγίζει πιο μύχιες και σκοτεινές πτυχές της ψυχικής διάθεσης τού ανθρώπου, τη μοναξιά, τον φόβο, τη σιωπή.

Και στο τρίτο μέρος «Ανατολή και Λύτρωση» στρέφει το βλέμμα προς την ελπίδα και την συμφιλίωση.

Στο ποιητικό σύμπαν του Δημήτρη Ζάχαρη εκδιπλώνεται σαφώς η υπαρξιακή αγωνία και η δραματικότητα του ποιητικού υποκειμένου, καθώς ο ποιητής προσεγγίζει, αφενός, την ανατροπή της πραγματικότητας που τον αφορά, σε μιας δυστοπικής φύσης κατάσταση, αφετέρου, σε πιο ανοιχτό πλάνο, την πορεία της συνειδητής αναμέτρησης του ανθρώπου με την ασθένεια, τη μοναξιά, την κατάθλιψη μέσα στο πλαίσιο της σύγχρονης κοινωνίας.

Η σταθερά της ακίνητης ζωής, μια ανοίκεια κατάσταση, που βιώνει ο ποιητής, ο οποίος πάσχει από την νόσο του Κινητικού Νευρώνα και που σταδιακά τον έχει πλήρως ακινητοποιήσει, δεν μπορεί παρά να εγγράφεται στα ποιήματα, με αποτέλεσμα να εγκιβωτίζονται τοπιογραφίες βουβής, ακίνητης ζωής σε μεταφυσικά σχεδόν περιβάλλοντα.

Και η σκιά μου συνεχίζει να παίζει σκάκι με ένα σπασμένο ρόδι στη μέση ενός κήπου

όπου φυτρώνουν μόνο κουτσά ρολόγια δίχως αριθμούς.(«Κατά φαντασία υγιείς»)

Οι θεματικοί άξονες οι οποίοι στηρίζουν το ποιητικό σύμπαν του Δημήτρη Ζάχαρη είναι η ζωή (το ταξίδι της ύπαρξης), ο χρόνος, η φθορά, καθώς και μερικά από τα μοτίβα με τα οποία στήνει τα ποιητικά του εδάφη είναι, οι έρημοι δρόμοι, τα σιωπηλά δωμάτια, η μοναξιά, το μοτίβο του τρένου (άλλοτε μεταφορικά, άλλοτε κυριολεκτικά), και τέλος τα μοτίβα-σύνολα της σκιάς ή της νύχτας που εγχειρίζονται σε αρκετά ποιήματα.

Βγήκαμε σε έναν παράδρομο, στενό, παρατημένο / Κάπως γνώριμο. Σχεδόν οικείο.

Μονοπάτια απάτητα, σιωπηλά σαν αναμνήσεις που θάφτηκαν βαθιά. («Δρόμος»)

ή αλλού:

Ήρθε η νύχτα μέσα από αστραπές / αναζητώντας το άχρονο λάθος («Νέμεση»)

Το μοτίβο της μητρικής φιγούρας εντοπίζεται μία φορά, με την παρηγορητική διάσταση της αγαπητικής σκέψης και καταφυγής, ωστόσο σε ένα παράδοξο κι οξύμωρο σχηματικό συνειρμό.

Κι εγώ, σε μήτρα ξανά, ανάσα και τροφή από σωλήνα. («Μάνα»)

Ο ποιητής εκφέρει την ποιητική του με γλώσσα ήρεμη, απροσποίητη, με τη σοφή λιτότητα του ανθρώπου που με αξιοπρεπή γενναιότητα υπερβαίνει την ανθρώπινη αδυναμία και φθαρτότητα. Ο Δημήτρης Ζάχαρης γράφει με τη σκέψη που είναι εναργής και συγκροτημένη και με το ένα δάχτυλο, το μόνο από το σώμα που τον υπακούει.

Αυτό δεν μπορεί παρά να είναι από μόνο του ένα είδος υπέρβασης και κατίσχυσης του πνεύματος στην φθαρτότητα της ύπαρξης.

Θα κρατάω το βλέμμα ψηλά.

Εκεί που ο ορίζοντας συναντά το άπειρο. («Υπόσχεση -Το κουτάλι του χρόνου»)

Διατρέχει το έργο η συναισθηματική ένταση; Πώς θα μπορούσε να είναι αλλιώς; Άλλωστε  ο ποιητής βρίσκεται σε διαρκή συνομιλία με κάτι τρομερό που τον υπερβαίνει. Οι ρωγμές της ανοίκειας κατάστασης, δεν θα μπορούσαν να μην εγείρουν εσωτερικούς κραδασμούς που, ωστόσο, ποιητικά αποδίδονται με λεπτότητα και ευγενή συγκίνηση.

Αλλά, ενώ ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζεται την θεματική της ακίνητης ζωής, είναι αναπόφευκτα το έντονα φορτισμένο συναίσθημα, ο ποιητής ενεργοποιώντας  την αναγκαία απόσταση του οξυδερκούς στοχασμού εκφέρει, χωρίς διακήρυξη, ποιήματα σωματοποιημένου πόνου, όχι ωστόσο λυγμικά. Ο ποιητής δεν καταδέχεται τον λυγμό στην ποίηση που μας καταθέτει. Η εσωτερική πληγή είναι ανοιχτή, μα η οδύνη του, η θλίψη που τον συνέχει, εκφράζεται, όπως προανέφερα, με γενναιότητα, ευγενώς, υπόρρητα, υπαινικτικά.

Πώς να ακούγομαι τώρα που νυχτώνω; («Ησυχία»)

ή

Σελίδα σελίδα, /κομμάτι κομμάτι, /εγώ να διαλύομαι στο άπειρο

και σε κάθε ποίημα να ξαναγεννιέμαι. («Ποιήματα»)

Τα φυσικά ερεθίσματα του περίγυρου του εξακολουθούν να τον κεντρίζουν∙ οι κοινωνικές συνθήκες τον ενεργοποιούν, τον διεγείρουν, μετουσιώνονται σε μοχλούς δημιουργίας και αναζήτησης του εαυτού. Μέσω των διεργασιών του εσωτερικού του μονολόγου, ο ποιητής αποσπά τα ποιητικά του ορυκτά και μας τα καταθέτει.

Ο κόσμος, ένα πέλαγος από θραύσματα / προσωπικών, μικρών επαναστάσεων.

Εκεί κολυμπάμε όλοι, κατά φαντασίαν υγιείς

Με πληγές που ανοίγουν και γεμίζουν το στόμα με αίμα. («Κατά φαντασίαν υγιείς»)

Ο Δημήτρης Ζάχαρης επιλέγει να είναι ο ποιητής της ζωής, λόγω και έργω. Η επενέργεια της γραφής μετασχηματίζει την καθημερινή του διαπάλη με την φθορά της ασθένειας και την σκληρότατη παραγματικότητά της, σε ανακουφιστική δημιουργία και τον παραδίδει σθεναρό στην παλμική της εμβοή, στην μεταμορφωτική δύναμή της.

Σαν στάλα ονείρου στη ρωγμή της πραγματικότητας.

Φλόγα που ανάβει αδιάκοπα στα βάθη του χρόνου.

Σανίδα σωτηρίας στο ναυάγιο των χαλασμένων ανθρώπων. («Ελπίδα, μια στάλα ονείρου»)

[…]

Πόσο πιο ήσυχα να φωνάξω;

Η ζωή δεν γεμίζει με άδεια μπουκάλια. Εβίβα! («Εβίβα»)

Στέλλα Δούμου