Με αφορμή, κάποια ανάρτηση στο fb, σχετική με το θεατρικό έργο, τού μετέπειτα κινηματογραφικού σκηνοθέτη, Αλέξη Δαμιανού και την αναφορά της αναρτήσασας, στο τραγούδι του έργου
” Τα παιδιά κάτου στον κάμπο” του Μάνου Χατζιδάκι, θα ήθελα συμπληρωματικά να προσθέσω και τούτα τα λίγα, αρχίζοντας από την παρουσίαση του εξωφύλλου του θεατρικού έργου του Δαμιανού
.
Το βιβλίο είναι σήμερα δυσεύρετο.
Εκδόθηκε, από τον εκδοτικό οίκο Γκοβόστη, μάλλον στις 20/12/1946, όπως αναγράφεται στην προτελευταία σελίδα τού βιβλίου, πριν την παράθεση της παρτιτούρας και των στίχων του τραγουδιού.
Λέω μάλλον, γιατί η θεατρική παράσταση ( και είμαι σίγουρος γι αυτό) έγινε το καλοκαίρι του 1946, από τον θίασο των Ενωμένων Καλλιτεχνών, στο θέατρο της οδού Μαυρομματαίων. Νωρίτερα όμως, τον Δεκέμβριο του ’45, πρωτοπαίχτηκε στο Θέατρο Βρετάνια, και επομένως, ως χρόνο σύνθεσης του τραγουδιού πρέπει να λογαριάσουμε το 1945.
Τούτο έχει τη σημασία του, γιατί είναι το πρώτο τραγούδι του Χατζιδάκι, για το θέατρο!
Λίγο αργότερα, μέσα στον Ιούλιο, το θέατρο κάηκε από τους τραμπούκους της δεξιάς, που τότε αλώνιζαν τη χώρα.
Ήταν η εποχή της λευκής τρομοκρατίας.
Από τις δημοσιεύσεις, που θα κάνω αμέσως μετά, * ο θίασος απαρτίζονταν από αριστερούς ηθοποιούς.
Αλλά και ο συνθέτης της μουσικής Μ. Χατζιδάκις καθώς και ο σκηνοθέτης της θεατρικής παράστασης, Γ.Σεβαστίκογλου, ανήκαν στην αριστερά.
Αυτά έγραψα τότε…
Και σήμερα, που βγήκε ξανά στο προσκήνιο, η παραπάνω ανάρτηση, είπα να ασχοληθώ ξανά με το θέμα, γιατί κάπου το έβλεπα λειψό.
Ας το πάρουμε ως συνέχεια….
Αυτά, που γράφτηκαν πιο πάνω, έγιναν τον Ιανουάριο του 2022, και σήμερα ξαναφάνηκαν στις αναμνήσεις του fb, και το ερέθισμα, όπως και τότε , ήταν αρκετά έντονο, τόσο μάλιστα, που εμένα τον ανήσυχο αναγνώστη, μού έδωσαν ξανά την ευκαιρία να ψάξω και να γράψω και τούτα τα συμπληρωματικά, που ίσως είναι χρήσιμα για το θέμα μας.
Και ξεκινούν, κυρίως από τους αρχικούς στίχους τού τραγουδιού “Τα παιδιά κάτω στον κάμπο”.
Ο Χατζιδάκις τότε, ενεργό μέλος του καλλιτεχνικού τμήματος της ΕΠΟΝ, θα δραστηριοποιηθεί, μαζί με τον ομότεχνο του, τον Μίκη Θεοδωράκη, αλλά και με άλλους καλλιτέχνες, όπως τον Αργύρη Κουνάδη και τον Αλέκο Ξένο, και οι μουσικές του συνθέσεις, θα βρουν γόνιμο έδαφος στην τότε, καλλιτεχνική ομάδα .
Ήταν μια πνευματική άνοιξη, που όμοια της, δεν θα παρουσιαστεί ξανά.
Για τον Χατζιδάκι, είναι η απαρχή της ενασχόλησης του, με την θεατρική μουσική. Και ίσως, τούτη εδώ, να είναι και η πρώτη του. Λίγο αργότερα θα γράψει το περίφημο τραγούδι του, ” Χάρτινο το φεγγαράκι” που θα ντύσει το θεατρικό έργο του Τένεση Ουίλιαμς ” Λεωφορείον ο Πόθος”, σε σκηνοθεσία τού Καρόλου Κουν.
Θα περάσουν πολλά χρόνια και ο Χατζιδάκις, του κινηματογραφικού Όσκαρ, και αφού οι μουσικές του συνθέσεις, θα ντύσουν τα κινηματογραφικά έργα της Φίνος Φιλμ , θα εμφανιστεί ξανά και θα κάνει μια λαμπρή καριέρα στον ξένο κινηματογράφο.
Τότε στην δεκαετία του 1970, θα συναντήσει τον Ντούσαν Μακαβέγιεφ και θα γράψει την μουσική της ταινίας του, SWEET MOVIE.
Στο ομώνυμο άλμπουμ, το τραγούδι των “παιδιών κάτω στον κάμπο” θα τραγουδήσει η Μαρία Κατήρα
Οι αρχικοί στίχοι του τραγουδιού έχουν ούτω:
Τα παιδιά κάτου στον κάμπο
στήσανε όλα το χορό
και λυγάνε τα ποτάμια
Και καρφώνουν τον σταυρό.
Έλα κόρη μ’ έλα και τ’ αυγερινού
κοίτα στήσανε καρτέρι
χιλι’ αστέρια τ’ ουρανού.
Τα παιδιά κάτου στον κάμπο
Φωσφοράν τις λαγκαδιές
Κυνηγάνε τα τσακάλια
Καβάλαν τις αστραπές.
Έλα κόρη μ’ έλα κι άναψε το φως
κοίτα τόσα παλικάρια
Τραγουδάνε την μπαρμπαριά.
Στην νέα του εκδοχή, το ποίημα μεγαλώνει και φτάνει στις οκτώ στροφές. Όμως καμία στροφή, δεν είναι ίδια, με το αρχικό ποίημα τού θεατρικού έργου.
Τώρα οι στίχοι, είναι πολύ πιο αναρχικοί θα έλεγα.
Εδώ τα παιδιά (κάτω πλέον και όχι κάτου) “κυνηγάνε τους αστούς πετσοκόβουν τα κεφάλια από εχθρούς και από πιστούς”
Κι ακόμα ” κοροϊδεύουν τον Παπά, που του φοράνε όλα τα άμφια και τον παν στην αγορά”
Είναι τα ίδια τα παιδιά… ” που δεν έχουν μνήμη ..και τους προγόνους τους πουλούν…”
Είναι το απόλυτο συνταίριασμα, ενός αναρχικού σκηνοθέτη, με τον εξίσου αναρχικό Χατζιδάκι.
Σας θυμίζω μονάχα τη σκηνή στο ποτάμι, που ένα ξύλινο σλέπι διασχίζει τον ποταμό, ας πούμε τον Δούναβη και στην μάσκα του, δεσπόζει η μορφή του Καρόλου Μάρξ.
Αρκετά χρόνια αργότερα, σ’ ένα κινηματογραφικό έργο τού δικού μας, τού Αγγελόπουλου, πάλι σ’ ένα ποτάμι, πάλι σε κάποια φορτηγίδα, δεσπόζει μια μορφή.
Είναι του Βλαδίμηρου Λένιν…..
Η παρθενογένεση της τέχνης…
Το τραγούδι αυτό ερμήνευσαν στην συνέχεια, η Φλέρυ Νταντωνάκη και η Έλλη Πασπαλά.
Μόνο που φέτος, στον Θεσσαλικό κάμπο … το καλοκαίρι, οι αγρότες δεν θα θερίσουν, και θ’ αφήσουν μονάχο το θεατρικό έργο του Δαμιανού, να βολοδέρνει….
Που ξέρεις όμως….
Κάποιο πλοιάριο ξύλινο, μπορεί να κατεβαίνει τον Πηνειό και στη μάσκα του, να μας χαμογελά η μορφή τού Μαρίνου Αντύπα….
Ιανουάριος του 2024, Βάσος Ι. Βόμβας.
* Οι δημοσιεύσεις, αφορούσαν τους στίχους του τραγουδιού, την παρτιτούρα και την διανομή των ρόλων τού έργου, μαζί με τα ονόματα των ηθοποιών.