Οι παραπάνω δύο φράσεις έχουν διασωθεί από τα αρχαία Ελληνικά και έχουν περάσει στη νεοελληνική με την αυτούσια αρχική τους μορφή.

Και κατά πρώτον: « ΄Αμ’ έπος, άμ’ έργον», παροιμιακή φράση, που σημαίνει χωρίς καθυστέρηση, μαζί με τα λόγια και η πράξη. Η πλήρης, μη συντετμημένη μορφή της, όπως απαντά στον Ηρόδοτο, είναι ἅμα (= συγχρόνως) ἔπος (=λόγος) καὶ ἔργον. Συγκεκριμένα, ο Ηρόδοτος μιλώντας στο τρίτο βιβλίο του για τον Δαρείο, τον  βασιλιά των Περσών, ιστορεί ότι ένα βράδυ η ΄Ατοσσα, η γυναίκα του, τον προέτρεψε να εκστρατεύσει κατά της Ελλάδας. Ο Δαρείος συμφώνησε λέγοντας πως είναι καλύτερο να στείλουν πρώτα κατασκόπους στην Ελλάδα μαζί με τον ΄Ελληνα γιατρό Δημοκήδη¹ για να συλλέξουν πληροφορίες και κατόπιν να στραφεί εναντίον της. Και ο ιστορικός συνεχίζει (Βιβλ. ΙΙΙ, 135):

                   Ταῦτα εἶπε καὶ ἅμα ἔπος τε καὶ ἔργον ἐποίεε.

                                        Σε μετάφραση

                 Αυτά είπε και μαζί με τα λόγια προχώρησε σε έργα.

Μόλις ξημέρωσε, δηλαδή, κάλεσε δεκαπέντε Πέρσες και τους διέταξε να ακολουθήσουν τον Δημοκήδη και να διατρέξουν τα παραθαλάσσια της Ελλάδας, προσέχοντας να μην το σκάσει ο Δημοκήδης, αλλά να τον φέρουν πίσω. (Η κατασκοπευτική ομάδα των Περσών με οδηγό τον τελευταίο και με εξοπλισμένες δύο τριήρεις και ένα μεγάλο φορτηγό πλοίο πέρασε από πολλές ελληνικές παράλιες πόλεις και κατέληξε στον Τάραντα της Κάτω Ιταλίας. Εκεί ο βασιλιάς των Ταραντίνων βοήθησε τον Δημοκήδη να δραπετεύσει και να πάει στον Κρότωνα όπου ζούσε η οικογένειά του).

Τη φράση «ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος» (= δεν μπορείς να πάρεις από εκείνον που δεν έχει ) τη συναντούμε σε έναν σπαρταριστό Νεκρικό Διάλογο του Λουκιανού ανάμεσα στον Χάρωνα² και τον Μένιππο.³ Ο Μένιππος πέθανε και ο Χάρων τον διαπεραίωσε στην όχθη των νεκρών, χωρίς ωστόσο να εισπράττει την οφειλόμενη αμοιβή. Ας δούμε το απόσπασμα με τη φράση που μας ενδιαφέρει, απόσπασμα με το οποίο αρχίζει ο διάλογος:

             ΧΑΡ.   Ἀπόδος, ὦ κατάρατε, τὰ πορθμεῖα.

             ΜΕΝ. Βόα, εἰ τοῦτό σοι, ὦ Χάρων, ἥδιον.

             ΧΑΡ.  Ἀπόδος, φημί, ἀνθ’ ὧν σε διεπορθμεύσαμεν.

             ΜΕΝ. Οὐκ ἂν λάβοις παρὰ τοῦ μὴ ἔχοντος.

                                              Σε μετάφραση

             ΧΑΡ.  Πλήρωσέ μου, καταραμένε, τον ναύλο!

             ΜΕΝ.  Φώναζε, Χάρωνα, αν αυτό σε κάνει να νιώθεις καλύτερα.

             ΧΑΡ.   Πλήρωσέ με, σου λέω, εφόσον σε πέρασα απέναντι!

             ΜΕΝ.  Δεν γίνεται να πάρεις από αυτόν που δεν έχει.

Ο Χάρων πιέζει τον Μένιππο να τον πληρώσει, εκτοξεύουν απειλές ο ένας κατά του άλλου, ο φιλόσοφος παραπέμπει τον περαματάρη για την είσπραξη του ναύλου στον Ερμή⁴ ο οποίος τον έφερε και τον παρέδωσε σ’ εκείνον, ο θεός απ’ την πλευρά του μονολογεί: « Α, μά τον Δία, άνοιξε η τύχη μου αν πρόκειται να πληρώνω και τα ναύλα των πεθαμένων(!)», και ο ξεκαρδιστικός διάλογος συνεχίζεται  ⸺ παραθέτουμε κάποια ακόμη χαρακτηριστικά σημεία του σε μετάφραση:

           […]

           ΧΑΡ. Ελόγου σου δεν ήξερες πως έπρεπε να μεταφερθείς;

           ΜΕΝ. Το ’ξερα μεν, δεν είχα δε. Και τι; ΄Επρεπε γι’ αυτό

                       να μην πεθάνω;

           ΧΑΡ.  Μόνο λοιπόν εσύ θα κοκορεύεσαι πως τσάμπα

                       έχεις περάσει το ποτάμι;

          ΜΕΝ.  Όχι και τζάμπα, αγαπητέ μου! Γιατί και νερά έβγαλα,

                       και βοήθησα τραβώντας κουπί, και ήμουνα ο μόνος

                      από τους άλλους επιβάτες που δεν έκλαιγα.

Από τα λόγια όμως του Μένιππου δεν ιδρώνει το αυτί τού Χάρωνα, που μάταια επιμένει να ζητάει τον οβολό του, οπότε αγανακτισμένος απευθύνεται  στον Ερμή και τού λέει:

           ΧΑΡ.  Από πού μάς κουβάλησες τούτονε το σκύλο,⁵ Ερμή;!

                       Και τι δεν έλεγε το στόμα του καθώς πλέαμε, περιγελώντας όλους

                      τους επιβάτες και κοροϊδεύοντάς τους και τραγουδώντας

                      μονάχα αυτός, ενώ εκείνοι οδύρονταν!

Και τότε μαθαίνει από τον θεό ότι πρόκειται για τον Μένιππο, «έναν πραγματικά ελεύθερο άνθρωπο, που δεν νοιάζεται για τίποτε». Και ο διάλογος τελειώνει με τον οργισμένο Χάρωνα να εκτοξεύει προς τον Μένιππο την απειλή:

          ΧΑΡ. Ε, μωρέ, έτσι και σε πιάσω καμιά φορά ⸺

και τον Μένιππο να του δίνει την παιγνιώδη και φιλοσοφημένη απάντηση:

        ΜΕΝ. ΄Αα αν με πιάσεις, αγαπητέ μου· όμως δεν γίνεται

                      να με πιάσεις δυο φορές.⁶    

1) Ο Δημοκήδη ήταν Κροτωνιάτης γιατρός του 6^ου αι. π. Χ.  Εξαιτίας του σκληρού πατέρα του εγκατέλειψε την πατρίδα του και ήρθε στην Αίγινα όπου διέπρεψε θεραπεύοντας πολύ κόσμο. Αργότερα, μετά από πρόσκληση του τυράννου Πολυκράτη κατέληξε στη Σάμο. Μετά, δε, τον θάνατο του Πολυκράτη, βρέθηκε αιχμάλωτος του Πέρση Οροίτη και μεταφέρθηκε στις Σάρδεις. Στη συνέχεια οδηγήθηκε με άλλους σκλάβους στα Σούσα, όπου γιάτρεψε και τον Δαρείο, ο οποίος ήταν βαρύτατα πληγωμένος στο πόδι, και την ΄Ατοσσα που έπασχε από μαστίτιδα, αποκτώντας φήμη και επιρροή.

2) Ο Χάρων (→ Χάρος) ήταν για τους αρχαίους ΄Ελληνες δαιμονική ύπαρξη του κάτω κόσμου, τέκνο της Στυγός και του Ερέβους, επιφορτισμένη να περνάει τις ψυχές των νεκρών από τον κόσμο των ζωντανών στο βασίλειο του ΄Αδη μέσω των ποταμών του, κυρίως του Αχέροντα. Πίστευαν ότι παρελάμβανε τις ψυχές από τις όχθες του Αχέροντα ποταμού και τις διαπεραίωνε με τη βάρκα του στην αντίπερα όχθη, απ’ όπου θα πορεύονταν στον κόσμο των νεκρών. Οι μεταφερόμενοι νεκροί έπρεπε να καταβάλουν ως ναύλο έναν ὀβολό, γι’ αυτό, όταν τους έθαβαν, τοποθετούσαν στο στόμα τους το νόμισμα. (Ο ὀβολός ήταν το αρχαίο  νόμισμα με τη μικρότερη αξία, που ισοδυναμούσε με το1/6 της αττικής δραχμής. Εξ αυτού σήμερα δηλώνει μικρό χρηματικό ποσό που συνήθως δίνεται ως βοήθημα). Τον Χάρωνα τον φαντάζονταν ως έναν γέρο άσχημο, με μακριά γένια και καπέλο στο κεφάλι. Η ετυμολογία του ονόματός του είναι αβέβαιη· κατά μία άποψη συνδέεται με το επίθετο χαροπός (χαρά +ὤψ)= αυτός που έχει χαρούμενα αστραποβόλα μάτια, και δόθηκε στον πορθμέα των ψυχών κατ’ ευφημισμό.

3)Ο λόγος για τον Κυνικό φιλόσοφο του 3^ου αι. π. Χ. από τα Γάδαρα, του οποίου υπήρξε θαυμαστής ο Λουκιανός.

4)Ο Ερμής εκτός από τις άλλες του ιδιότητες είναι και ψυχοπομπός και νεκροπομπός και ήδη στα Ομηρικά έπη οδηγεί τις ψυχές των νεκρών στον ΄Αδη. Στις αττικές ληκύθους των δύο παραπάνω Εικόνων παριστάνονται ο περαματάρης Χάρων και ο νεκροπομπός Ερμής. (Οι λευκές λήκυθοι είχαν αποκλειστικά ταφική χρήση. Περιείχαν αρωματικά έλαια, καθώς συνδέονταν με τον αρωματισμό της σορού πριν την ταφή, και προσφέρονταν ως κτερίσματα στους νεκρούς).

5) Σκωπτικό όνομα των Κυνικών φιλοσόφων.

6) Γιατί οι άνθρωποι πεθαίνουν μία φορά.