Στ. 57-106 (σχ. 3).

Παιδιά μου, η Αθηνά στη Θήβα κάποτε

    μια νύμφη πιότερο απ’ τις συντρόφισσές της αγαπούσε,

    του Τειρεσία τη μητέρα, και δε συνέβαινε ποτέ

    η μια χώρια να είναι από την άλλη.

    Και στις αρχαίες Θεσπιές όταν τα άλογα οδηγούσε

    ή στην Κορώνεια,⁴ όπου το άλσος της υπάρχει το ευωδιαστό

    και οι βωμοί της βρίσκονται κοντά στον ποταμό Κουράλιο,

    όταν λοιπόν ή στην Κορώνεια ή κατά την Αλίαρτο τραβούσε

    περνώντας μέσ’ απ’ τους αγρούς των Βοιωτών,

    πολλές φορές αυτήν πάνω στο άρμα της την έπαιρνε η θεά.

    Και ούτε οι ζεστές παρέες των νυμφών μηδέ και οι χοροί

    τής έδιναν χαρά, αν δεν τους οδηγούσε η Χαρικλώ.  

    Όμως ακόμη και αυτή δάκρυα πολλά την περιμέναν,

     έστω κι αν ήτανε η σύντροφος η πιο αγαπητή της Αθηνάς.

     Κάποτε, το λοιπόν, αφού ανοίξανε των πέπλων τους τις πόρπες,

     στης Ιπποκρήνης ⁵ του Ελικώνα λούζονταν

     τα ολογάργαρα τρεχούμενα νερά.

     Μεσημεριάτικη γαλήνη κρατούσε το βουνό.

     Λουζόντουσαν κι οι δύο, κι ήταν η ώρα του μεσημεριού

     κι απέραντη γαλήνη σκέπαζε εκείνο το βουνό.

     Μονάχα ο Τειρεσίας, που μόλις τότε άρχιζε

     επάνω στο πιγούνι του το γένι να μαυρίζει,

     στον ιερό χώρο γυρόφερνε μαζί με τα σκυλιά του.

     Και δίψα ανείπωτη σαν ένιωσε,

     ήρθε στης κρήνης το τρεχούμενο νερό ο δύστυχος·

     και δίχως να το θέλει, είδε όσα ήταν ανάρμοστο να δει.

     Κι η Αθηνά, μόλο που χόλιασε, του είπε:

     «Ποιος δαίμονας, ω του Ευήρη γιε, στο δρόμο σ’ έφερε

     αυτόν τον αλγεινό, εσένα που τα μάτια σου δε θα τα έχεις πλέον;»

     ΄Ετσι του μίλησε, και το σκοτάδι της νυχτιάς

      πάνω στα μάτια του παιδιού απλώθηκε.

      Εστάθηκε αμίλητο, απ’ την οδύνη του τα γόνατά του κόλλησαν

      κι η σαστιμάρα τού πήρε τη φωνή. Κι η νύμφη τότε φώναξε:

      « Τι έκανες στο παλικάρι μου, σεβάσμια;

       Τέτοιες φίλες είστε λοιπόν, θεές, εσείς;

       Τα μάτια επήρες του παιδιού μου!

        Αχ τέκνο μου ταλαίπωρο, της Αθηνάς τα στήθια και τα λαγόνια

       εσύ αντίκρισες, όμως ξανά τον ήλιο δε μέλλει να τον δεις!

       Ω, ω εμένανε τη δύστυχη, ω συ βουνό, ω Ελικώνα

       που πια δεν πρόκειται ποτέ να σε ξανασιμώσω,

       αλήθεια, για τα λίγα που ’δωσες μεγάλα πίσω πήρες.

       Κι αν έχασες λίγα ζαρκάδια και ελάφια,

       όμως το φως από τα μάτια του παιδιού μου έχεις πάρει».

       Και με τα δυο της χέρια τ’ αγαπημένο της παιδί

       αγκάλιασε η μάνα, και άρχισε να κλαίει γοερά

       όπως οι θρηνολόγες αηδόνες τη μαύρη συμφορά τους.⁶

           Λυπήθηκε τη σύντροφό της η θεά,

        και προς αυτήν η Αθηνά τούτα τα λόγια είπε:

       «Γυναίκα θεϊκή, όσα ξεστόμισες μες στην οργή σου

        πάρε τα όλα πίσω· το γιο σου δεν τον τύφλωσα εγώ.

        Γιατί δεν είν’ ευχάριστο στην Αθηνά τα μάτια των παιδιών

        ν’ αρπάζει. ΄Ετσι του Κρόνου οι νόμοι τα ορίζουν·

        όποιος θα δει κάποιον αθάνατο χωρίς ο ίδιος να το θέλει ο θεός,

        με τίμημα μεγάλο τούτο ν’ ανάβλεμμα πληρώνει.

        Γυναίκα θεϊκή, αυτό που έγινε πίσω ξανά δεν παίρνεται.

        Γιατί οι Μοίρες έτσι έκλωσαν το νήμα της ζωής του

        την πρώτη τη στιγμή που συ τον έφερες στον κόσμο.

        Τώρα, λοιπόν, του Ευήρη γιε, πάρε την οφειλόμενη αμοιβή σου».⁷ 

1)Ο Καλλίμαχος είναι ο μεγαλύτερος ποιητής των αλεξανδρινών χρόνων (περ. 305-240 π. Χ.). Γεννήθηκε στην Κυρήνη και νέος ήρθε στην Αλεξάνδρεια, όπου σύντομα συνδέθηκε  με τους πνευματικούς κύκλους της αυλής του Πτολεμαίου Β΄ και εργάστηκε στη Βιβλιοθήκη του Μουσείου. Υπήρξε πολυμαθέστατος λόγιος και πρωτοποριακός ποιητικός δημιουργός, με ογκωδέστατο και ποικίλο συγγραφικό έργο, ανερχόμενο σε περίπου 800 τόμους. Εκπόνησε τους περίφημους Πίνακες, 120 τόμους που περιείχαν τον κατάλογο όλων των βιβλίων της απέραντης Βιβλιοθήκης, όλων των συγγραφέων και των έργων τους. Πόνημα κολοσσιαίο και τεράστιας σημασίας για τα ελληνικά γράμματα, με το οποίο ο Καλλίμαχος έθεσε τις βάσεις της φιλολογικής επιστήμης. Ως ποιητής συνέθεσε  ελεγείες, ύμνους, επιγράμματα κ. ά.  Στα σπουδαιότερα ποιητικά δημιουργήματά του ανήκουν και οι ΄Υμνοι, που είχαν φιλολογικό και όχι θρησκευτικό σκοπό. Τους έγραψε δηλαδή όχι για να ακουστούν σε κάποια γιορτή των υμνούμενων θεοτήτων, αλλά για να διαβαστούν από λογίους των ημερών του, να τέρψουν αισθητικά τους μορφωμένους ανθρώπους του Μουσείου ή της αυλής της Αλεξάνδρειας. Το μεγαλύτερο μέρος του έργου του σώζεται σε αποσπάσματα, εκτός από έξι ακέραιους ύμνους και 64 επιγράμματα. Μερικά από αυτά δίκαια συγκαταλέγονται «στα αριστουργήματα ολόκληρης της ελληνικής ποίησης».

2)Ο ύμνος αυτός αποτελείται από 142 στίχους και υποτίθεται ότι γράφτηκε για  μία γιορτή του ΄Αργους, τα Πλυντήρια της Αθηνάς Ακρίας, κατά την οποία το ξόανο της θεάς Αθηνάς μεταφερόταν από τον ναό της στον ποταμό ΄Ιναχο για να πλυθεί. Υπάρχει ένας ομιλητής, μάλλον ο τελετάρχης της γιορτής, που μέσω εντολών, εξηγήσεων και πληροφοριών μάς μεταδίδει τη θρησκευτική ατμόσφαιρα της γιορτής.

3)Ο ποιητής στο απόσπασμα που παραθέτουμε διηγείται με σαγηνευτική αμεσότητα την εμβόλιμη, αλλά σχετική με τη θεά Αθηνά ιστορία για την τύφλωση του μάντη Τειρεσία‒ μία από τις διάφορες εκδοχές του μύθου. (Για τον Τειρεσία βλ. και σχ. 7 του Εταιρικού Διαλόγου του Λουκιανού, Κλωνάριον και Λέαινα, που μεταφράσαμε για την παρούσα στήλη, 8/8/2020).

4)Η Αθηνά λατρευόταν σε πολλές πόλεις της Βοιωτίας, ανάμεσά τους στις Θεσπιές και στην Κορώνεια.

5) Η Ιπποκρήνη ήταν πηγή στον Ελικώνα αφιερωμένη στον Απόλλωνα και τις Μούσες.

6) Για τον μύθο της αηδόνας βλ. σχ. 5 του αποσπάσματος από τον Οἰδίποδα ἐπὶ Κολωνῷ του Σοφοκλή, μετάφρασή μας που αναρτήθηκε στην παρούσα στήλη (19/9/2020).)

7) Και ο ποιητής τελειώνει τον μύθο με τα παρηγορητικά λόγια της Αθηνάς προς τη μητέρα του Τειρεσία, καθώς της αποκαλύπτει ότι θα τον προικίσει με σπουδαίες μαντικές ικανότητες και θα τον αναδείξει σε ξακουστό μάντη.