Οι άνθρωποι, επομένως και οι συγγραφείς διαθέτουν πεπερασμένο χρόνο σ’ αυτό τον κόσμο. Ωστόσο η λογοτεχνία που υπηρετούν διαρκεί αναλόγως ή αντιστρόφως ανάλογα της αξίας καθενός συγγραφέα. Το ίδιο και τα λογοτεχνικά είδη που τα περισσότερα απ’ αυτά διαρκούν ανάλογα με τη δημοφιλία τους. Οι κριτικοί κάθε τόσο ανακαλύπτουν και ενσωματώνουν στη λογοτεχνία, είδη τα οποία ήταν κάποτε εξορισμένα απ’ αυτήν, όπως ας πούμε το αστυνομικό μυθιστόρημα, ίσως το πιο δημοφιλές είδος στην ιστορία της λογοτεχνίας. Το πιο ελκυστικό απ’ όλα αφού ασχολείται με το έγκλημα του Κάιν με το οποίο ξεκίνησε η ιστορία της ανθρωπότητας. Ένα υποείδος του αστυνομικού μυθιστορήματος που ίσως δεν έχει τη διαχρονικότητα του αστυνομικού είναι και το κατασκοπευτικό μυθιστόρημα, το οποίο άνθισε την εποχή του Ψυχρού Πολέμου που διήρκεσε από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έως και την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, δηλαδή το κατασκοπευτικό μυθιστόρημα γυρίζει μ’ έναν τρόπο αργό σαν την υπομονή που κάνουν οι κατάσκοποι που πρωταγωνιστούν σ’ αυτό, γύρω από την πολιτική και την προπαγάνδα.
Και τα δύο είδη ανήκουν στην λαϊκή λογοτεχνία αν δεχτούμε τον διαχωρισμό ότι υπάρχει λογοτεχνία υψηλής πνοής και μια άλλη ελάσσον λογοτεχνία, η οποία απευθύνεται στους πολλούς. Κι όμως αυτού του είδους η λογοτεχνία ξεφεύγοντας από το κλασικό μυθιστόρημα στο οποίο ο ντετέκτιβ ψάχνει να βρει τον ένοχο ενός εγκλήματος, περάσαμε σε είδη τα οποία ασχολούνται με κοινωνικοπολιτικά θέματα και επηρεάζονται από τις αντίστοιχες πολιτικές αναταραχές.
Το κατασκοπευτικό μυθιστόρημα όταν ο Ψυχρός Πόλεμος τελείωσε, άρχισε να υποχωρεί γιατί υποτίθεται ότι ο κόσμος έγινε, ως ένα βαθμό, πιο ομοιόμορφος, χωρίς όμως ν’ αλλάξει δραματικά. Παρέμεινε ένας κόσμος θρυμματισμένος, διχασμένος πάντα και είναι δύσκολο να κλείσει τις πληγές του, πόσο μάλλον να τις επουλώσει.
Σ’ αυτόν τον μεταπολεμικό, σκοτεινό κόσμο έγραψε τα μυθιστορήματά του και ο Γκράχαμ Γκρην σαν ένας αυθεντικός ήρωας του καιρού του. Ο Γκρην δεν είναι βέβαια αποκλειστικά συγγραφέας κατασκοπευτικών έργων όπως ο Τζον Λε Καρέ, αλλά έγραψε πολλά κατασκοπευτικά μυθιστορήματα, πάντα διανθισμένα με ειρωνικό χιούμορ, γραμμένα με επίγνωση των αιώνιων ανθρώπινων προβλημάτων που γίνονται περισσότερο δυσεπίλυτα, σ’ έναν κόσμο υπόγειο, γεμάτο σκιές και μυστικά από το φονικό πολεμικό παρελθόν που προηγήθηκε.
Άλλωστε ο Γκράχαμ Γκρην γεννημένος στις αρχές του 20ου αιώνα έζησε όλα τα τραγικά γεγονότα που τον σημάδεψαν με τις τραγελαφικές πολλές φορές συνέπειές τους, άλλοτε ως δημοσιογράφος ή ως υπάλληλος του υπουργείου εξωτερικών, αφού υπήρξε άνθρωπος που ανέπτυξε δράση παίρνοντας μέρος στα γεγονότα και φυσικά τα επεξεργάστηκε με τη φαντασία και τα εκφραστικά μέσα που διέθετε.
Γεννήθηκε στις 2 Οκτωβρίου του 1904, τέταρτο από τα έξι παιδιά μιας ευκατάστατης οικογένειας. Φοιτώντας σε σχολείο που διεύθυνε ο πατέρας του, ήταν μοιραίο να περάσει μια δύσκολη εφηβεία, εγκαταλείποντας το σχολείο και κάνοντας απόπειρα αυτοκτονίας. Στην συνέχεια όμως υποβάλλεται σε ψυχανάλυση και ξεπερνά γρήγορα αυτήν την τριετή σκληρή δοκιμασία. Φοιτά σε οξφορδιανό κολέγιο μελετώντας Σύγχρονη Ιστορία, ενώ δημοσιεύει τα πρώτα του κείμενα. Και από το 1923 που γίνεται μέλος του ΚΚ Αγγλίας για ένα μόλις μήνα προσπαθώντας να κερδίσει το χαμένο χρόνο, ενώ είναι μόλις 22 ετών, ασπάζεται τον Καθολικισμό και ένα χρόνο αργότερα παντρεύεται. Το 1929 δημοσιεύει μια ιστορία λαθρεμπορίου του 19ου αιώνα και αρχίζει να γράφει πυρετωδώς, ταξιδεύοντας ταυτόχρονα, μυθιστορήματα όπως το ”Ένα όπλο για πούλημα” και το ”Ταξίδι χωρίς χάρτες”. Το 1938, απεσταλμένος της Καθολικής εκκλησίας επισκέπτεται το Μεξικό, δημοσιεύει το μυθιστόρημά του, ”Ο ανήλικος δολοφόνος” όπου είναι αισθητό το στοιχείο της πίστης του στον Καθολικισμό. Τα εγκληματικά στοιχεία του υποκόσμου δεν κινδυνεύουν μόνο να συλληφθούν αλλά και να υποφέρουν από την αιώνια καταδίκη. Ωστόσο τον κλόνισε η έρευνα που διενήργησε στο Μεξικό για την θρησκευτική δίωξη των Καθολικών από το νέο σοσιαλιστικό καθεστώς. Τον συγκλόνισε όσο και η επίθεση του Φράνκο στη Δημοκρατική Ισπανία.
”Άρχισα να εξετάζω από πιο κοντά τα αποτελέσματα της πίστης πάνω στη δράση. Ο Καθολικισμός δεν ήταν πια συμβολικός, μια τελετή που διεξάγεται μπρος στην Αγία Τράπεζα με τον σωστό αριθμό κυριών, με τις γυναίκες του εκκλησιάσματος να φορούν τα καλά τους καπέλα ούτε μια φιλοσοφική σελίδα απ’ το βιβλίο ενός πιστού. Τώρα ήταν πια πιο κοντά στο θάνατο το απόγευμα”.
Με την κήρυξη του Πολέμου υπηρετεί στο Υπουργείο Πληροφοριών ενώ δημοσιεύει το πολύκροτο υπαρξιακό του μυθιστόρημα ”Η Δύναμη και η Δόξα” (1940) στο οποίο επιχειρεί ενός είδους συμφιλίωσης της πολιτικής με τη θρησκεία που θα τον απασχολήσει και αργότερα. Το έργο διαδραματίζεται στην τραχιά φύση του Μεξικού, όπου ένας προγραμμένος από τους ανθρώπους και το νόμο αλλά και απ’ τον ίδιο του τον εαυτό, καθολικός ιερέας πλανιέται χρόνια σ’ έναν αδιάκοπο Γολγοθά έχοντας συντροφιά το ποτό, το φόβο του θανάτου, την πίστη και την αμφιβολία να κατασπαράζουν την ψυχή του.
Με σκηνικό το Λονδίνο των βομβαρδισμών δημοσιεύει το 1943 το ”Υπουργείο του Φόβου”. Το 1948 επισκέπτεται την Τσεχοσλοβακία και τη Βιέννη μαζί με τον Φρανσουά Μωριάκ. Δημοσιεύει το μυθιστόρημα ”Η ουσία και το βάθος”. Ο καθολικισμός του γίνεται κύριο σημείο αναφοράς. Η απήχηση αυτού του βιβλίου είναι τόσο μεγάλη που πολλοί άνθρωποι κυρίως ιερείς αλλά και γυναίκες του ζητούν να τους λύσει τα προβλήματά τους.
Δημοσιεύει τη διασκευή σε μυθιστόρημα του περιβόητου έργου ”Ο Τρίτος Άνθρωπος” που το έκανε διάσημο η μεταφορά του στον κινηματογράφο από τον Κάρολ Ρηντ με πρωταγωνιστή τον Όρσον Ουέλες.
”Το Τέλος μιας Υπόθεσης” (1951) θεωρείται το πιο καθολικό από τα μυθιστορήματά του αν και εντελώς ανορθόδοξο, αφού η αγιοσύνη επιτυγχάνεται μέσω μιας μοιχείας.
Ενώ είναι ανταποκριτής των Σάντει Τάιμς και του Φιγκαρό, στην Ινδοκίνα και τη Πολωνία δημοσιεύει τον ”Ήσυχο Αμερικανό” που επίσης έγινε επιτυχημένη ταινία όπου ο θεός παύει να είναι η κινητήρια δύναμη του κόσμου και η υπόθεση εκτυλίσσεται στο αποικιοκρατούμενο Βιετνάμ. Ο Γκρην κατηγορείται για αντιαμερικανισμό. Εξάλλου ποτέ δεν εγκατέλειψε τη πίστη του στην πολιτική και τον σοσιαλισμό. Θρυλείται ότι υπήρξε φίλος και κρυφός συνεργάτης του περιβόητου πράκτορα Κιμ Φίλμπυ.
”Η πολιτική υπάρχει στον αέρα που αναπνέουμε, όπως η παρουσία ή η απουσία του θεού”.
Για πολλές δεκαετίες είναι απεσταλμένος σε μεγάλες εφημερίδες παρακολουθώντας τα γεγονότα της εποχής του. Παράλληλα γράφει μυθιστορήματα ακόμα και εντελώς χιουμοριστικά όπως το φωτεινότερο από τα βιβλία του, ‘’έπειτα από αμέτρητα δυστυχισμένα χρόνια” με τίτλο ”Ταξίδια με τη θεία μου”.
”Ο Επίτιμος Πρόξενος”, και ”Ο Ανθρώπινος Παράγοντας” είναι βιβλία μικτού περιεχομένου με το δεύτερο αμιγώς κατασκοπευτικό.
Το 1991 σε ηλικία 87 ετών πεθαίνει στην Ελβετία ύστερα από ένα πολύ μεγάλο αριθμό δημοσιευμάτων, ανταποκρίσεων, κειμένων συνειδησιακού κυρίως περιεχομένου.
Ήθελε να περάσει το σημαντικό για τη μυθοπλασία στοιχείο της περιπέτειας στα βιβλία του που είχαν κατασκοπευτικό θέμα χωρίς κανένα ρομαντισμό αλλά μέσα στον καθημερινό ρυθμό της ζωής των ανθρώπων που πηγαίνουν στο γραφείο τους για να συμπληρώσουν τα ένσημά τους, ένα σκηνικό που μοιάζει πολύ με αυτό που έχει το οποιοδήποτε επάγγελμα. Μια ακίνδυνη ρουτίνα δηλαδή.
Και το καταφέρνει ο πολυγραφότατος αυτός συγγραφέας κρατώντας την ισορροπία ανάμεσα στη πίστη και τη δικαιοσύνη φθάνοντας μάλιστα πολύ κοντά στην απονομή του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Βοηθήματα:
-το Χρονολόγιο του περ. ΔΙΑΒΑΖΩ, τχ. 267
