Η πικρή διαπίστωση ότι οι άνθρωποι σε γενικές γραμμές δεν διαβάζουν σήμερα ποίηση είναι πολύ γνωστή. Πολλοί ψάχνοντας τις αιτίες αυτού του γεγονότος καταλογίζουν ευθύνες στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, τις σύγχρονες τεχνοκρατικές αντιλήψεις, τον καταναλωτισμό κ.ά. Είναι μάλιστα και κάποιοι που θεωρούν σε πολύ μεγάλο μέρος υπεύθυνους τους ίδιους τους ποιητές που με τα ακαταλαβίστικα ποιήματά τους απομακρύνουν τους αναγνώστες από την ποίηση. Δεν πρόκειται να κάνω τον έλεγχο αυτών των απόψεων, που ασφαλώς ισχύουν εν πολλοίς. Θέλω μόνο να γλυκάνω την πικρή διαπίστωση υποστηρίζοντας τεκμηριωμένα ότι σήμερα όχι μόνο πολλοί άνθρωποι διαβάζουν ποίηση ή έστω μεμονωμένα ποιήματα αλλά και πάρα πολλοί, ακόμη περισσότερο, γράφουν ποιήματα. Και ως τεκμήριο θα αναφερθώ στα άπειρα ποιήματα που αναρτώνται στο fb.
Πράγματι, όσοι ασχολούνται, έστω και για ελάχιστο χρόνο την ημέρα, με το fb για να χαλαρώσουν ή να επικοινωνήσουν με κάποιους άγνωστους ή όντως φίλους της ζωής, βρίσκονται προ εκπλήξεως. Έχουν την εντύπωση ότι παρακολουθούν ένα σεμινάριο για την ποίηση, γιατί πάρα πολλές σελίδες έχουν ως αναρτήσεις ποιήματα. Ποιήματα των μεγάλων μας ποιητών, όπως του Σολωμού, Παλαμά, Καβάφη, Καρυωτάκη, Σεφέρη, Ελύτη, Ρίτσου, Λειβαδίτη, Αναγνωστάκη κ.α., αλλά και ποιήματα νεώτερων ποιητών όπως Δημουλά, Μέσκου, Πορφύρη, Χιόνη, Αγγελάκη-Ρουκ, Μαρκόπουλου, κ.ά. Πολλοί επίσης αναρτούν ποιήματα ξένων ποιητών, συνήθως πολύ γνωστών, όπως του Μπρεχτ, Λόρκα, Ρεμπώ, Σύλβιας Πλαθ κ.ά. Με τον τρόπο αυτό δίνουν στο κοινό τις επιλογές τους. Κι οι αναγνώστες σπεύδουν να ανταποκριθούν στα αναρτώμενα ποιήματα ή τις ποιητικές φράσεις με likes, με κοινοποιήσεις, με σχόλια (δεν εννοώ βέβαια τις απλές και βαρετές φιλοφρονήσεις), που σε πολλές περιπτώσεις είναι κι αυτά ποιητικά. Αμέτρητοι είναι ακόμη όσοι αναρτούν δικά τους ποιήματα διεκδικώντας ή όχι τίτλο ποιητή, δίνοντας έτσι ένα ποιητικό κλίμα. Με τον τρόπο αυτό οι στίχοι αποκτούν φτερά και ταξιδεύουν σε χιλιάδες αναγνώστες, όπου γης. Αυτό συνιστά ένα ποιητικό πανηγύρι.
Επομένως, το ενδιαφέρον που εκδηλώνεται στο fb για την ποίηση είναι αρκετά μεγάλο κι αυτό μας δίνει το δικαίωμα να εγκαταλείψουμε την προκατάληψη πως σήμερα οι άνθρωποι δεν διαβάζουν ποίηση, σε αντιδιαστολή με άλλες εποχές που οι άνθρωποι διάβαζαν υποτίθεται πολλή ποίηση. Όχι δεν διάβαζαν, τουλάχιστον εδώ στην Ελλάδα. Θα έλεγα μάλιστα ότι πολλοί περισσότεροι διαβάζουν σήμερα, συστηματικά ή όχι, ποίηση-ποιήματα και οπωσδήποτε περισσότεροι ενδιαφέρονται γενικά για την ποίηση. Όσο κι αν είναι χαμηλή η κίνηση των ποιητικών βιβλίων, αυτό δεν σημαίνει με βεβαιότητα έλλειψη ενδιαφέροντος. Άλλωστε, οι ποιητικές συλλογές που τυπώνονται κάθε χρόνο ξεπερνούν σε αριθμό πολλές εκατοντάδες τίτλους και μάλιστα σε μια εποχή με πολλές οικονομικές δυσχέρειες των εκδοτών και των ποιητών. Σ’ αυτό το σημείο πρέπει να επαινέσουμε τους εκδότες εκείνους που παρά την οικονομική τους δυσπραγία, επιμένουν να τυπώνουν δωρεάν ποιητικά βιβλία. Αυτό το ενδιαφέρον στοιχειοθετείται εναργέστερα αν σκεφτεί κανείς τα ποιήματα που δημοσιεύονται, και εν πολλοίς διαβάζονται, στα έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά. Αν σκεφτεί ακόμη την αγάπη, ιδίως της ελληνικής κοινωνίας, για την μελοποιημένη ποίηση σπουδαίων συνθετών. Τέλος, οι παρουσιάσεις ποιητικών βιβλίων που οργανώνονται σε όλη την Ελλάδα δείχνει κάτι απ’ αυτό το ενδιαφέρον.
Αν πρέπει τώρα να αξιολογήσει κανείς την αναρτώμενη ποίηση στο fb θα βρεθεί νομίζω σε μεγάλη δυσκολία. Δεν εννοώ βέβαια την αξιολόγηση των ήδη αναγνωρισμένων ποιητών μας, γιατί αυτοί έχουν αξιολογηθεί από την ιστορία, καθώς εκφράζουν συλλογικά αισθήματα και κατέχουν υψηλή θέση στη συνείδησή μας. Ακόμα δεν εννοώ όσους θέλουν να εκφράσουν απλώς τα συναισθήματά τους και προσπαθούν να γράψουν ποιήματα. Γι’ αυτούς τους τελευταίους αξίζει ένας κοινωνικός έπαινος, γιατί με τις αναρτήσεις τους εκτίθενται, κοινωνικοποιούν και κοινωνικοποιούνται. Δεν γίνεται βέβαια λόγος για ποίηση αλλά μόνο για μια μελοδραματική έκθεση συναισθημάτων. Αυτό όμως δεν είναι ποίηση.
Η δυσκολία αφορά μόνο τις αναρτήσεις των νέων ποιητών ή όσων φιλοδοξούν να αποκτήσουν την ποιητική ιδιότητα, που οφείλεται καταρχάς στο γεγονός ότι είναι πάρα πολλοί, κάτι που είναι ευχάριστο βέβαια, αλλά που καθιστά την παρακολούθηση των ποιημάτων τους από πολύ δύσκολη έως αδύνατη. Το χαοτικό περιβάλλον του διαδικτύου δεν ευνοεί, ενώ το έργο τους δεν είναι «δεμένο» σε συλλογές, αλλά συνήθως προβάλλεται περιστασιακά. Κάποια βέβαια στιγμή οι Ανθολογίες, αν εξακολουθήσουν να υπάρχουν είτε έντυπες είτε ψηφιακές, θα συμπεριλάβουν όσους άξιους θα καταφέρουν να προβάλουν το έργο τους που ξεπήδησε από τις αναρτήσεις τους στο fb. Κάποιοι άξιοι πάντα μένουν απέξω. Μια δεύτερη δυσκολία είναι ότι αναρτούν σε πάμπολλες περιπτώσεις αποσπασματικούς στίχους ή πολύ μικρά ποιήματα, γιατί τα μεγάλα δεν ενδείκνυνται για το fb. Αυτό δυσκολεύει τον αναγνώστη-κριτικό να γνωρίσει σε βάθος και πλάτος την ποίησή τους.
Στο πλαίσιο θεώρησης της φεισμπουκικής ποίησης εγγράφονται και οι ποικίλες δυσκολίες των κριτηρίων αξιολόγησής της. Με άλλα λόγια, επειδή η ποίηση αυτή εκ των πραγμάτων μετρά μόλις δυο δεκαετίες και επομένως δεν έχουν ακόμη αποκρυσταλλωθεί τα χαρακτηριστικά της, ποια κριτήρια θα παραμείνουν ενεργά από το παρελθόν για την αποτίμησή της;; Καθώς μάλιστα υπάρχει σ’ αυτή την ποίηση μια υποχώρηση στην έκφραση του κοινωνικού και πολιτικού προβληματισμού, θα ισχύει ως κριτήριο κατάταξης η έννοια της στρατευμένης ή όχι ποίησης;; Το γεγονός ότι έχει ήδη επικρατήσει στην ποιητική έκφραση στις τελευταίες δεκαετίες η αστική δημοτική γλώσσα κι επομένως έχουν εκλείψει οι αποκλίνοντες γλωσσικοί τύποι του παρελθόντος, αυτό μήπως περιορίσει την ποιητική εμβέλεια;; Μήπως, σε αντίθεση με το παρελθόν, επιτραπούν τα ξενόφερτα γλωσσικά στοιχεία;; Μήπως θα επιτραπεί στις σημερινές τεχνολογικές εποχές η πεζολογική χρήση των γλωσσικών στοιχείων, σε αντίθεση προς το παρελθόν που δίνει έμφαση στη ρυθμική οργάνωση του ποιητικού λόγου;; Οι διαβρωμένες κοινωνικές αξίες και τα ιδεολογήματα, ως υποκατάστατά τους, για εύκολο πλουτισμό και καταναλωτική ευζωΐα, που πολεμήθηκαν από την προηγούμενη μέχρι το 2000 ποίηση, θα εξακολουθήσουν να βάλλονται από τους ποιητές του fb;;
Τα παραπάνω είναι λίγα από τα αμέτρητα ερωτήματα για τον τρόπο που θα προχωρήσει η ζωή κι επομένως κι η αμεσότερη και ποιοτικότερη έκφρασή της, η ποίηση. Αν όμως υπάρχει ενδιαφέρον για την ποίηση, πράγμα που ενισχύει το fb, η ποίηση θα βρει μόνη της το δρόμο της.
