Οι δύο παραπάνω ωραίες, εύηχες λέξεις απαντούν στα αρχαία κείμενα να συνοδεύουν το ουσιαστικό οἶνος, όπως και το επίθετο νεκταροσταγής, στο οποίο αναφερθήκαμε στο κείμενό μας της 10^ης Απριλίου 2019.

        Και πρώτα το ἀερσίνοος-ον. Είναι λέξη σύνθετη, με πρώτο συνθετικό το    ρήμα ἀείρω, τον ποιητικό ιωνικό τύπο τον αντίστοιχο του αττικού αἴρω, που έχει την έννοια τού σηκώνω, υψώνω (ομόρριζα: ἄρσις, ἔξαρσις, ἐπαίρομαι [→ ἐπηρμένος, ἔπαρσις], ἄρδην, μετέωρος, αντάρτης, ανταρσία). Δεύτερο συνθετικό είναι το ουσιαστικό νόος‒νοῦς. Το επίθετο λοιπόν ἀερσίνοος δηλώνει αυτόν που ανεβάζει ψηλά, διεγείρει τον νου ‒ ποιος άλλος, φυσικά, διαθέτει τούτη τη δύναμη παρά ο οίνος, το δώρο του Βακχείου ἄνακτος, του θεού Διόνυσου; ‒και το συναντούμε στο παρακάτω τετράστιχο του ΄Ιωνα του Χίου,¹ το οποίο διασώζει ο Αθήναιος.²

        Γράφει λοιπόν ποιητής για το κρασί ‒ ακολουθούν οι στίχοι στο πρωτότυπο:

                    ἄδαμνον  παῖδα ταυρωπόν,

                    νέον οὐ νέον, ἥδιστον πρόπολον

                   βαρυγδούπων ἐρώτων, οἶνον ἀερσίνοον,

                   ‒ υ ἀνθρώπων πρύτανιν.‒

                                    Σε μετάφραση

                    Το αδάμαστο παιδί με τη ματιά του ταύρου,³

                   τον νέο κι όχι νέο, τον πιο ευφρόσυνο υπηρέτη

                   των πολυθόρυβων ερώτων, ναι, το κρασί που ξεσηκώνει τα μυαλά,

                   που τους ανθρώπους διαφεντεύει.

        Η δεύτερη λέξη ἀνθοσμίας, (ὁ)  μας μεταφέρει σε μια διαφορετική κατάσταση, αυτήν της γαλήνιας ηδονής μπροστά σ’ ένα ποτήρι με κρασί· σχηματίζεται από τις λέξεις ἄνθος και ὀσμή και σημαίνει το κρασί που αναδίδει ευωδιά ανθέων, που μοσχοβολά, το μοσχάτο.

        Στον Πλοῦτο ⁴ του Αριστοφάνη, μετά την άφιξη του Πλούτου με ανακτημένη πλέον την όρασή του στο σπίτι του Χρεμύλου, ο δούλος του τελευταίου, ο Καρίωνας, εξυμνεί τα αγαθά που γέμισαν το σπιτικό και ξεκινώντας την απαρίθμησή τους λέει:

                     Ἡμῖν γὰρ ἀγαθῶν σωρὸς εἰς τὴν οἰκίαν

                     ἐπεισπέπαικεν οὐδὲν ἠδικηκόσιν.

                    Ἡ μὲν σιπύη μεστή ’στι λευκῶν ἀλφίτων,

                    οἱ δ’ ἀμφορῆς οἴνου μέλανος ἀνθοσμίου.

                                           […]

                                      Σε μετάφραση

                        Σωρός πλακώσανε στο σπίτι τ’ αγαθά για μας

                     που τίποτε, καμιά δεν έχουμε αδικία κάνει.  

                        Τ’ αλευροπίθαρο γεμάτο είναι από κριθάλευρο λευκό,

                    κι οι αμφορείς από κρασί βαθύχρωμο ερυθρό μοσχάτο.

       Και πάλι στον Αθήναιο βρίσκουμε την πληροφορία του φιλόσοφου Φαινία από την Ερεσό της Λέσβου και μαθητή του Αριστοτέλη, ότι  ἀνθοσμίας γίνεται ἐκ νέων ἀμπέλων ἰσχυρότερος ἢ ἐκ παλαιῶν.

 Δηλαδή, το μοσχάτο κρασί γίνεται δυνατότερο από νέα αμπέλια παρά από  παλιά.

       Πολλά τα είδη του κρασιού και στην αρχαιότητα, πολλά και τα επίθετα που το προσδιορίζουν, με κριτήρια τη γεύση, το χρώμα, την ηλικία. Αλλά και για  την ιδιότητά του να «χτυπάει, να βαράει στο κεφάλι» φρόντισε η αρχαία ελληνική, και προέκυψε ο … πλήκτης (← πλήσσω = χτυπώ, βαράω) οἶνος.

 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1) Ο Ίων από τη Χίο ήταν πολύπλευρος συγγραφέας του 5^ου αι. π. Χ. (γεν. 490/480). Πέρασε διάφορα τμήματα της ζωής του στην Αθήνα, όπου παραστάθηκαν έργα του. Εκτός από τα δράματα, που αποτελούσαν το σημαντικότερο μέρος της παραγωγής του, συνέγραψε ελεγειακά, ερωτικά και συμποσιακά ποιήματα, και πεζογραφήματα. Σώζονται αποσπάσματα των έργων του.

2) Για τον Αθήναιο βλ. το προαναφερθέν κείμενό μας της 10^ης Απριλίου.

3) Το στοιχείο του ταύρου συνδέεται με τον θεό του οίνου, τον Διόνυσο, στον οποίο, επειδή ο οίνος συχνά μεταδίδει στον άνθρωπο βίαια και άγρια ενέργεια, απέδωσαν δυνάμεις ζώων, κυρίως ταύρου, εξού και οι ταυρόμορφες παραστάσεις του.

4) Για την κωμωδία αυτή έχουμε μιλήσει στα κείμενά μας: της 24^ης Μαρτίου 2018  με θέμα τη φράση « Δεν έβγαλε (ούτε) γρυ» και της 19^ης Ιανουαρίου τρέχοντος έτους με αφορμή την έκφραση « Βίος αβίωτος».