You are currently viewing Δημήτρης Καλοκύρης: ΑΠΟ ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΑΟΡΑΤΑ ΥΛΙΚΑ
OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Δημήτρης Καλοκύρης: ΑΠΟ ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΑΟΡΑΤΑ ΥΛΙΚΑ

Πάντοτε με γοήτευαν οι διφυείς καλλιτέχνες, αυτοί δηλαδή που πατούν με το ένα πόδι στο λόγο και με το άλλο στiς νότες ή τις εικόνες, κατηγορία που περιλαμβάνει στη σύγχρονη Eυρώπη ονόματα όπως ο Έρνστ, ο Nτεγκά, ο Ντάντε Γκαμπριέλ Ροσσέτι, ο Πρεβέρ, ο Νταλί, ο Πικάσο κ.ά., ενώ στην Eλλάδα καλλιτέχνες όπως τον Kόντογλου (ζωγραφική και λογοτεχνία ισότιμα), τον Eλύτη (λογοτεχνία κυρίως, αλλά και με πάθος κολάζ και άλλες τεχνικές), τον Pίτσο (λογοτεχνία και ζωγραφική), τoν Σεφέρη και τον Eμπειρίκο (λογοτεχνία και φωτογραφία) και, από τους νεότερους, τον Nίκο Xουλιαρά, τoν Kώστα Λαχά (που υπηρέτησαν ζωγραφική και λογοτεχνία σχεδόν ισότιμα), — όπως τον Mανόλη Aναγνωστάκη, ή τον Kλείτο Kύρου, τον Νάνο Βαλαωρίτη που ασχολήθηκαν και με το κολάζ κ.ά. …

Δεν βλέπω το λόγο γιατί να μην θυμηθούμε τον Κοκτώ (λογοτεχνία και σχέδιο), τον Μπορίς Βιάν (λογοτεχνία και μουσική), αλλά και τον Γούντυ Άλεν (κινηματογράφος, λογοτεχνία και μουσική) ή, πρόσφατα, τον Μπόμπ Ντύλαν πού αυτές τις μέρες εκθέτει ζωγραφική του στο Λονδίνο.

Ανάλογα, η Παυλίνα Παμπούδη, διακεκριμένη συγγραφέας και ιδιώνυμη ζωγράφος, με σπουδές φιλολογίας αλλά και Καλών Τεχνών στην Ελλάδα και στην Αγγλία, έχει εκδώσει ποίηση, πεζογραφία, μεταφράσεις, και πάρα πολλά βιβλία μιας κατηγορίας που η ίδια αποκαλεί «δήθεν για παιδιά» ενώ, παράλληλα, έχει γράψει σενάρια για το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, στίχους για τραγούδια, εικονογράφησε βιβλία και έχει κάνει ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής. Όλα αυτά με την ίδια «πυκνή ελαφρότητα» (ας μου επιτραπεί η διάσταση) που επιτρέπει στα παιδιά να διεισδύουν και, στη συνέχεια, να χάνονται στον κόσμο.

Η «παιδική» οπτική που την χαρακτηρίζει σε δεκάδες βιβλία της είναι αυτή που ορίζει και το κλίμα της «ενήλικης» ζωγραφικής της. Χρωματικά (αλλά και σχεδιαστικά) με παραπέμπει τακτικά στον μυθιστορηματικό γαλαξία του Σαγκάλ.

Διατηρεί τον υπερρεαλιστικό ιστό πλάθοντας ετερόκλητα ή ετερογενή ζεύγη μορφών (ανθρώπων, ζώων, ερπετών — υπαρκτών ή φανταστικών) σε κόσμους συνήθως φαντασιακούς επίσης (άλλοτε ουτοπικούς και άλλοτε δυστοπικούς). Η ίδια έχει παραδεχτεί ότι «Η εικόνα είναι σα ζώο. Οικόσιτο ζώο. Μουγκό. Δεν έχει το λόγο. Μας γεννά αισθήματα τρυφερότητας, αναγνώρισης, ανωτερότητας, μας κρατά σε επαφή με την ανθρώπινη φύση μας».

Ο χρωστήρας της δεν εικονογραφεί ονειρικούς κόσμους, όπως θα βιαζόταν να πει κάποιος, αλλά μάλλον κινητοποιείται από την ρέμβη ενός παράλληλου σύμπαντος σταθερών αξιών τις οποίες απεικονίζει.

Επισημαίνει κανείς ενδεικτικά την τακτική παρουσία ενός κοριτσιού λ.χ., που βηματίζει αμέριμνο σε τοπία κινδύνων… Αλλά και πολλά άλλα φτερωτά παιδιά (που δεν είναι καθόλου άγγελοι), πολύχρωμα όντα (μεταξύ των οποίων και πράσινα… άλογα), τοπία που παρακολουθούν εξεταστικά την αθωότητά μας (όπως οι τοίχοι που έχουν κατά παράδοσιν αυτιά, πολλά από τα τοπία της έχουν μάτια: «Δίκης οφθαλμούς»;), δέντρα ανθρωπόμορφα, μορφές που το σώμα ή το μαλλί τους αποτελείται από άλλες οντότητες (οι οποίες θυμίζουν πτηνά ή εξωγήινες πανίδες…). Τα όντα αυτά είναι μεν παράξενα, όχι όμως εφιαλτικά. Έχουν αδιευκρίνιστη διάπλαση και ειδικό βάρος, χωρίς όμως να εκπέμπουν τρόμο. Κρύβουν ένα ειρωνικό μειδίαμα σαν να ψιθυρίζουν ότι έρχονται από θαμπωμένα όνειρα που διακρίναμε στους ύπνους των άλλων. Είναι όντα εύπλαστα, από πανί και πλαστελίνη, από ασύμμετρες λέξεις και αόρατα υλικά. Σαν ερωτικά θρίλερ.

Έχουμε όμως έτσι πλαγιοκοπήσει μεθοδικά τους πλανήτες της λογοτεχνίας.

Γιατί οι γραμμές είναι οι λέξεις της εικόνας. Το νόημα της εικόνας είναι εδώ μουσικής τάξεως. Η μουσική έχει αναγνωριστεί ως κρυσταλλική μορφή της ποίησης. Η ποίηση περιγράφει τον κόσμο όχι όπως είναι, αλλά όπως θα θέλαμε να γίνει κάποια δεδομένη στιγμή.

Η ζωγραφική αυτή δεν είναι αναπαραστατική. Αποτυπώνει εικονικές ιστορίες που αφηγούνται λεπτομέρειες της ανθρώπινης φύσης, ή περιγράφουν διαστάσεις της φύσης από την πρισματική οπτική του ανεπίληπτου ζώου.

Ίσως γι’ αυτό και Ζωο… γραφίζει, προσθέτω. Λεπτουργεί εικόνες λόγου σε ένα άγλωσσο ιδίωμα κινήσεων.[/caption]

Και το κατορθώνει με χιούμορ και νηφαλιότητα, με τεθλασμένες κινήσεις και λογικά άλματα ασκήσεων ακριβείας πάνω στο τεντωμένο σκοινί του χρόνου.

Δημήτρης Καλοκύρης

Γεννήθηκε το 1948 στο αχανές Ρέθυμνο. Σπούδασε νεοελληνική φιλολογία στη Θεσσαλονίκη, όπου ίδρυσε το περιοδικό "Τραμ", καθώς και τις ομώνυμες εκδόσεις λογοτεχνίας και τέχνης (1971-87). Στην Αθήνα εξέδωσε το λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό περιοδικό "Χάρτης" (1982-87). Διετέλεσε διευθυντής συντάξεως και καλλιτεχνικός διευθυντής του πολιτιστικού περιοδικού "Το Τέταρτο" (1985-87). Έχει κάνει τρεις εκθέσεις κολάζ και εικονογράφησε βιβλία για παιδιά. Το 1996 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος για το φαντασμαγορικό του σύγγραμμα "Η ανακάλυψη της Ομηρικής" και το 2014 με το βραβείο του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών, για το σύνολο του έργου του. Διετέλεσε Πρόεδρος της Εταιρείας Συγγραφέων (2013-2015). Από τις αρχές της δεκαετίας του '70 ασχολείται συστηματικά με το έργο του Μπόρχες με μεταφράσεις, ομιλίες, άρθρα, συμμετοχές σε διεθνή συνέδρια και ραδιοφωνικές εκπομπές.

This Post Has 2 Comments

  1. Εξαιρετική η κυρία Παμπούδη. Στη μνήμη μου ακόμη υπάρχει το βιβλίο της «με το Άλφα και το Βήτα», το οποίο ξέρω απέξω από τις πολλές φορές που το έχω διαβάσει… Συγχαρητήρια κυρία Παμπούδη για όλο το έργο σας.

Γράψτε απάντηση στο Ευγενία Κάππου Ακύρωση απάντησης

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.