“Η συντροφιά των Τέλειων Αριθμών και

των Ατελέσφορων Ανθρώπων” [1]

Συνήθως, όταν διαβάζω λογοτεχνία, περιμένω να με συγκινήσει. Όταν διαβάζω ένα μαθηματικό κείμενο, περιμένω να με διεγείρει διανοητικά. Όταν όμως διαβάζω ένα βιβλίο που ενώνει τα δύο, όπως το «Τρεις Κυριακές, Δευτέρα μία», δεν ξέρω τι να περιμένω. Κι αυτό, αγαπητέ Θανάση, είναι το πρώτο σου κατόρθωμα: μετέτρεψες την προσμονή σε δέος.

Γιατί εδώ δεν έχουμε απλώς μια μυθοπλασία. Έχουμε μια τελετουργία απώλειας, μνήμης, φιλίας, αριθμών και λόγου. Ένα μυθιστόρημα που μοιάζει με πολυώνυμο: κάθε όρος του και ένας άνθρωπος, κάθε μεταβλητή και μια εποχή, κάθε συντελεστής και ένα ασύλληπτο μέτρο πόνου.

Ως μαθηματικός, αναγνώρισα αμέσως τη γοητεία του προβλήματος των τέλειων αριθμών, μια αναζήτηση αιώνων που διατρέχει υπογείως τις σελίδες του βιβλίου. Όμως γρήγορα κατάλαβα ότι δεν είναι αυτό το πραγματικό ζητούμενο. Το μαθηματικό πρόβλημα είναι το πρόσχημα, το προσάναμμα. Το πραγματικό ερώτημα είναι βαθύτερο: πώς συνεχίζεις να ζεις όταν η πραγματικότητα διαψεύδει την εσωτερική σου λογική; Πώς συνεχίζεις να σκέφτεσαι όταν αυτό που αγαπάς χάνεται χωρίς εξήγηση, χωρίς αιτία, χωρίς λογική;

Κι εδώ συναντήθηκα μαζί σου όχι μόνο ως μαθηματικός, αλλά και ως ψυχολόγος. Γιατί οι ήρωές σου δεν παλεύουν μόνο με τον αριθμό, αλλά με την αφαίρεση της απουσίας. Με το πένθος, τη σιωπή, την απώλεια της συνοχής. Ο Δημήτρης είναι ίσως ο πιο αληθινός μαθηματικός που έχουμε γνωρίσει στην ελληνική λογοτεχνία. Όχι γιατί αποδεικνύει, αλλά γιατί παύει να μπορεί να αποδείξει. Η Ιόλη δεν είναι απλώς το πρόσωπο που χάθηκε. Είναι το σημείο ισορροπίας που καταρρέει, το αίνιγμα που δεν λύνεται, η έννοια του ‘ανεπανόρθωτου’.

Ως ψυχολόγος, διαβάζω αυτό το έργο ως μελέτη πένθους. Όχι κλινικού, αλλά υπαρξιακού. Ο ήρωας δεν μιλάει πολύ. Δεν χρειάζεται. Οι λέξεις δεν επαρκούν. Ο κόσμος του είναι γεμάτος από ό,τι δεν ειπώθηκε, από ό,τι έμεινε μετέωρο. Και εκεί βρίσκεται η δύναμη του βιβλίου σου, Θανάση. Δεν επιβάλλεις κάθαρση. Δεν κλείνεις τον κύκλο. Αντιθέτως, μας δείχνεις ότι κάποιοι κύκλοι παραμένουν ανολοκλήρωτοι, αλλά παρόλα αυτά μας εμπεριέχουν.

Αν το σκεφτούμε καλά, η έννοια της «τελειότητας» στους αριθμούς είναι μια καθαρή, αφηρημένη σύλληψη. Δεν έχει πάθη, δεν έχει ενοχές, δεν έχει κενά. Είναι στατική. Οι άνθρωποι όμως είναι δυναμικοί, ρευστοί, αντιφατικοί. Κι έτσι, εκεί που το Μαθηματικό ιδεώδες συναντά την ανθρώπινη απουσία, εκεί ακριβώς αρχίζει η λογοτεχνία σου να μιλά. Και να μας συγκλονίζει.

Το Πήλιο που περιγράφεις δεν είναι φολκλορικό σκηνικό. Είναι γεωμετρία ψυχής. Είναι το τοπίο που μεταμορφώνεται από τη μνήμη. Οι βεράντες, τα πλακόστρωτα, το φως:  όλα συμμετέχουν στη σκηνογραφία μιας μυστικής εξομολόγησης. Μιας αφήγησης που ποτέ δεν ολοκληρώνεται. Όπως και η αγάπη. Όπως και η φιλία. Όπως και η υπόσχεση.

Θανάση, στο έργο σου υπάρχει κάτι που σπανίζει σήμερα: ευγένεια. Ευγένεια νοήματος, ευγένεια ύφους, ευγένεια συναισθηματική. Ακόμη και οι αναφορές σου σε μαθηματικούς ή συγγραφείς δεν επιδεικνύονται. Ξετυλίγονται. Και μέσα από αυτό το ξετύλιγμα, ο αναγνώστης διδάσκεται χωρίς να διδάσκεται. Εκπαιδεύεται χωρίς διάλεξη. Συγκινείται χωρίς ψυχολογισμό.

Γιατί λοιπόν ονόμασα την παρέμβασή μου ‘Η συντροφιά των Τέλειων Αριθμών και των Ατελέσφορων Ανθρώπων’; Γιατί αυτό είναι -για μένα- το πνευματικό τοπίο του βιβλίου. Μια συντροφιά ανθρώπων που γνωρίζουν ότι δεν θα φτάσουν ποτέ στον τέλειο αριθμό, αλλά δεν εγκαταλείπουν την προσπάθεια. Ανθρώπων που δεν λύνονται, αλλά αλληλοσυμπληρώνονται. Που δεν περιμένουν απαντήσεις, αλλά συντροφεύουν τις ερωτήσεις τους με στοχασμό, ειρωνεία και τρυφερότητα.

Και κάπου εκεί, στο βουβό βράδυ του Πηλίου, ανάμεσα σε καμένες λέξεις, θραύσματα σκέψης και ματιές χωρίς αποδέκτη, γεννιέται αυτό το παράξενο θαύμα: η αναγνώριση του άλλου μέσα από την ελλειπτική μορφή του. Η φιλία, που δεν στηρίζεται στη συμφωνία, αλλά στη «σιωπηρή κατανόηση της ασυνέχειας».

Αυτό είναι, νομίζω, το τελικό πρόταγμα του έργου σου: δεν χρειάζεται να αποδείξουμε κάτι για να το τιμήσουμε. Δεν χρειάζεται να λύσουμε το πρόβλημα για να ανήκουμε στην προσπάθεια. Χρειάζεται να αναγνωρίσουμε ότι είμαστε όλοι ατελέσφοροι, αλλά «μαζί μπορούμε να φτάσουμε κάπου πολύ κοντά στην τελειότητα», εκεί όπου η μνήμη, η ποίηση και τα Μαθηματικά συνυπάρχουν ως φίλοι. Ως παρέα. Ως άθροισμα.

Σε ευχαριστώ, Θανάση, για αυτό το ταξίδι. Και εσάς, φίλες και φίλοι, που -ενδεχομένως- συμμετείχατε στη σιωπηλή ανάγνωσή του, και τώρα στη φωναχτή συνέχισή του.

Και, φυσικά, θα ήταν αμέτρητα τα σημεία στα οποία θα έπρεπε να σταθεί κανείς μιλώντας για αυτό το πολυεπίπεδο, πολυφωνικό, πένθιμο και ταυτόχρονα λυτρωτικό μυθιστόρημα. Κάθε σελίδα του είναι ένα ίχνος, κάθε κεφάλαιο μια πιθανή ανάλυση. Όμως, για την οικονομία του χρόνου -και ίσως και για τη διαχείριση της προσωπικής μου συγκίνησης- θα περιοριστώ στα λίγα. Στα ελάχιστα.

Και αυτά τα λίγα είναι, φυσικά, εμμονικά. Είναι δικά μου. Είναι δικές μου εκείνες οι θεματικές που, όπως πάντα, φωλιάζουν -ή θαρρώ ότι φωλιάζουν- σε ό,τι διαβάζω. Και εδώ, δεν σας το κρύβω, βρήκα μία από αυτές να προβάλλει διακριτικά αλλά καθοριστικά μέσα στο αφήγημα: ο ανεκπλήρωτος έρωτας.

Δεν ξέρω γιατί, αλλά κάθε φορά που εντοπίζω αναφορές σε ιστορίες ερωτικές που δεν πρόλαβαν να γίνουν, κάτι μέσα μου παγώνει και ζεσταίνεται ταυτόχρονα. Έτσι, όταν βρήκα μπροστά μου -σαν μικρές στιχομυθίες μέσα στη ροή του λόγου- τους Ρωμαίο και Ιουλιέτα, τον Ντιέγκο και την Ισαβέλλα των Αραγονέζικων τραγουδιών, τον Τζιρολάμο και τη Συλβέστρα του Βοκάκιου, ένιωσα ότι το βιβλίο μού ψιθυρίζει σε γλώσσα γνωστή: τη γλώσσα του Μπαρτ, των Αποσπασμάτων Ερωτικού Λόγου.

«Ο ερωτευμένος είναι μόνος με τη γλώσσα του έρωτα», λέει ο Μπαρτ.
Και ο Δημήτρης, ερωτευμένος, παραμένει μόνος.

Όχι γιατί δεν αγαπήθηκε. Αλλά γιατί δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει τον λόγο του.

Γιατί η φωτιά ήρθε, η Ιόλη έφυγε, και η άσκηση του έρωτα έμεινε ατελής.
Όπως και οι τρεις μυθικοί έρωτες που προανέφερα.

Δεν είναι απλώς αφηγηματικές αναφορές αυτές οι τρεις ιστορίες. Είναι ηχώ. Είναι αρχετυπική ανάκλαση του πένθους του Δημήτρη — και ίσως του καθενός μας. Στον Ρωμαίο και την Ιουλιέτα, η βιασύνη και η παρεξήγηση σκοτώνουν. Στους Εραστές του Τερουέλ, η κοινωνική απόσταση και η αναβολή. Στον Τζιρολάμο και τη Συλβέστρα, η σιωπή και η λάθος στιγμή.

Σε όλους, ο έρωτας υπάρχει, αλλά δεν ζει.

Και έτσι, κι ο Δημήτρης, σαν τους ήρωες αυτούς, δεν θρηνεί μόνο την Ιόλη. Θρηνεί τον χαμένο χρόνο. Το «αν». Το «θα μπορούσε». Το φιλί που δεν δόθηκε. Τον αριθμό που δεν προλάβαμε να δοκιμάσουμε. Τη ζωή που διέκοψε το νόημά της με τρόπο απρόβλεπτο, άρα και αμετάκλητο.

Ο Μπάρτ μιλά για τον «απόντα εραστή», εκείνον που είναι παρών μόνο στη φαντασία και στη μνήμη.

Ο Δημήτρης, λοιπόν, είναι ο εραστής της ανάμνησης. Ο εραστής της λυπημένης λογικής.

Είναι μαθηματικός, αλλά ζει μια ερωτική εμπειρία χωρίς νόημα αριθμητικό, μόνο υπαρξιακό.

Και, ίσως γι’ αυτό, αγαπώ αυτό το βιβλίο. Γιατί, κάτω από τα στρώματα της μαθηματικής συζήτησης, της αντρικής φιλίας, της ιστορικής απώλειας, της συλλογικής μνήμης, φωλιάζει κάτι τρυφερό και διαχρονικό: ο άνθρωπος που αγάπησε και δεν πρόλαβε.

Και δεν υπάρχει μεγαλύτερη αλήθεια από αυτή.

Αν κάποιος από εμάς ξαναπιάσει στα χέρια του ένα μαθηματικό πρόβλημα με λιγότερη αλαζονεία και περισσότερη αγάπη, τότε ίσως η Ιόλη να μην χάθηκε τελείως. Ίσως να βρίσκεται εκεί, ανάμεσα στους ατελείωτους αριθμούς μας, να χαμογελά και να ψιθυρίζει: «η ζωή δεν αποδεικνύεται, απλώς αγαπιέται».

Και καθώς το Πήλιο αναδύεται μέσα από τις σελίδες σου όχι απλώς ως τόπος αλλά ως ψυχικό τοπίο, δεν μπορώ να μη σκεφτώ τον Χείρωνα, τον σοφό Κένταυρο, τον θεραπευτή, τον παιδαγωγό των ηρώων. Ο Χείρωνας ζούσε κι εκείνος στο Πήλιο, στη σπηλιά του, διδάσκοντας όχι μόνο τέχνες πολεμικές, αλλά και τη βοτανική, την αστρονομία, τη θεραπευτική, και προπάντων την αυτογνωσία. Ήταν η εξαίρεση ανάμεσα στους Κενταύρους: ήταν η γέφυρας ανάμεσα στο ανθρώπινο και το ζωώδες, στο λογικό και στο ενστικτώδες, στο τραύμα και στη φροντίδα. Κι όπως ο Χείρωνας περιέθαλψε τον Αχιλλέα, τον Ιάσωνα, τον Ασκληπιό, έτσι και η παρέα στο Πήλιο του μυθιστορήματός σου αναζητά μια θεραπεία. Όχι μόνο για την απώλεια, αλλά και για την ανεπίλυτη ανάγκη του ανθρώπου να νοηματοδοτεί. Εκεί, μέσα στο σύγχρονο δάσος του Πηλίου, η μνήμη της Ιόλης μοιάζει με την ανάσα του Χείρωνα: δεν σώζει, δεν εξηγεί, αλλά «διδάσκει». Μας εισάγει ξανά στην τέχνη του να ζούμε με πληγές που δεν κλείνουν, όπως ο ίδιος ο Χείρωνας, που δεν μπόρεσε ποτέ να θεραπευτεί από τη δική του. Και ίσως αυτό να είναι τελικά και το μάθημα που μας προσφέρει το βιβλίο σου: να γίνουμε κι εμείς, για λίγο, μαθητές του Χείρωνα.

Ανδρέας Οικονόμου

[1]   Σημείωση: Το κείμενο αυτό υπήρξε η παρέμβασή του Ανδρέα Οικονόμου στην πρώτη παρουσίαση του βιβλίου «…Τρεις Κυριακές, Δευτέρα μία…» του Θανάση Τριανταφύλλου.  Η παρουσίαση, πρόσκληση της οποίας έγινε και από το ΠΕΡΙ ΟΥ (βλ. Παυλ. Παμπούδη ΚΙ ΟΜΩΣ ΚΙΝΕΙΤΑΙ, 16/04/2015), πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 22 Απριλίου 2025 στο βιβλιοπωλείο/εκδοτικό οίκο ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ στην πλατεία Ναυαρίνου στη Θεσσαλονίκη.

**************

[2] Ο Ανδρέας Χρήστ. Οικονόμου είναι τέως Καθηγητής στο Παιδαγωγικό Τμήμα, της Ανώτατης Σχολής Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης ΑΣΠΑΙΤΕ. Υπήρξε συντονιστής ΕΠΠΑΙΚ/ΠΕΣΥΠ στη Θεσσαλονίκη (2017-2018, 2018-2019, 2019-2020).

Πλήρης κατάλογος των συνεργασιών του και των δημοσιεύσεών του σε βιβλία και λοιπές συλλογικές μελέτες ή έρευνες υπάρχουν στον  προσωπικό του ιστότοπο  https://oiko.wordpress.com/

Εκπαίδευση

• 1978: Πτυχίο Μαθηματικών, Τμήμα Μαθηματικών, ΑΠΘ

• 1981: DEA στα Καθαρά Μαθηματικά, Πανεπιστήμιο Pierre et Marie Curie –Paris VI- France

• 1982: DEA στη Διδακτική των Επιστημών, εξειδίκευση στη Διδακτική των Μαθηματικών, Πανεπιστήμιο Paris VII, France

• 1987: Πτυχίο Παιδαγωγικής-Φιλοσοφίας-Ψυχολογίας, εξειδίκευση στην Ψυχολογία, Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ

• 1993: Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ψυχολογία, Τμήμα Ψυχολογίας, Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ

• 2010: Διδακτορικό Δίπλωμα στην Παιδαγωγική Επιστήμη, Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης ΑΠΘ

Ερευνητικά Ενδιαφέροντα

• Ψυχολογία

• Διδακτική των Επιστημών (Μαθηματικών)

• Εκπαίδευση Εκπαιδευτικών και Εκπαιδευτών Ενηλίκων

• Εκπαίδευση Ενηλίκων

• Συνεκπαίδευση

• Πανεπιστημιακή Παιδαγωγική

Διδακτικά Ενδιαφέροντα

• Μαθηματικά (ΤΕΙΘ και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, 1985 – 1995)

• Ψυχολογία  (ΣΕΛΕΤΕ: 1989-2002 και ΑΣΠΑΙΤΕ: 2002 – σήμερα)

• Διδακτική Μαθηματικών (ΠΕΚ και Σεμινάρια, 1985 – )

• Εκπαίδευση Ενηλίκων (ΕΚΕΠΙΣ και Σεμινάρια, 2005 – )

• Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία (ΚΑλΟ).